Full text of "Magni Cosmi Medicei vita auctore Angelo Fabronio Academiæ Pisanæ curatore"

See other formats



Ad ^ * j^y «A, 

tM' -A * 




yfc' \|m 

PjbJT ' 

^•i4 




Digitized by Google 


Digitized by Google 




MAGNI COSMI 
MEDICEI 

VITA 


Digitized by Google 



Digitized by Google 


V 


‘ ! >v ». 


Digitized by Google 







MAGNI COSMI 
M E D I C E I 

VITA 


AUCTORE 

ANGELO FABRONIO 

ACADEMIAE PISANAE 
CURATORE 






v-ci! 



PISIS MDCCLXXXIX. 


EXCUDEBAT ALEXANDER LANDI 
IN AEDIBUS AUCTORIS. 



Digitized by Google 


Digitized by Google 



PETRO LEOPOLDO 

ARCHIDUCI AUSTRIAE 

MAGNO ETRURIAE DUCI &c. &c. 


Angelus Fabronius 

\3uoniam a Te, Celfiflime 
Princeps Regie, lingula- 
ribus beneficiis audtus nil aliud (S&; 

«*V .>*. 

poffum munificentiae Tuae red- 

v “#) 

'- 1 y 


Digitized by Google 


VI 


dere quam ftudia, ut Cc dixe- 
rim, in umbra educata, etiam 
atque etiam peto, ut quae de 
Cofmo Mediceo P. P. litteris 
mandavi aequo animo accipias. 
Hoc quoque in gloriam tuam 
cadet eos & patrocinio Tuo fo- 
vifle, qui nequeunt nifi medio- 
cria munera offerre . Cum vero 
in hoc ipfo opere faepe incide- 
rit locus, ut de moribus, legi- 
bus, inftitutis, quae vigebant in 
Republica Florentina , effet di- 
cendum , quid majoribus noftris 
defuerit de illa fcientia , cui 


Digitized by Google 


VB 


propofita eft re&io civitatum & 
populorum felicitas, & quae ex 
multis & magnis rebus conftat, 
facile quilibet intelligere pote- 
rit, cum tot ac tanta a Te fa- 
pientiflime juffa ac fcita cum 
veteribus conferet. Ac mihi qui- 
dem videtur faeculum hoc no- 
ftrum hac re maxime ceteris 
praeftare, quod philofophia fup- 
peditaverit Imperantibus certif- 
fima ac tutiflima praefidia ad 
bene & praeclare Rempubli- 
cam adminiftrandam , quibus 
qui prudenter uti fciverit, is 


Digitized by Google 


mi 

non modo inter homines excel- 
lere, fed ad Deum,cujns imagi- 
nem & vicem in terris gerit , 
propius accedere judicetur . 


Digitized by Google 


1 



MAGNI COSMI 
MEDICEI 


VITA 


Ui dc noflxorum temporum con- 
ditione queri folent , fi memoria 
vetera repeterent , profcclo aut 
nos beatos , aut faltem non omni- 
no miferos cilc judicarent . Scri- 
bentibus nobis de vita Cofmi Me- 
dicoi , qui publico decreto Pater Patriae appellatus 
fuit, occurrunt ftatim peftilcntiae , fames , domi civiles 
difeordiae atque odia potentiorum , quae non tam in 
malorum , quam in optimi cuiufque fortunas ac vitam 
erumpebant, foris bella, in Catholica Ecclefia fchis- 
mata , direptiones civitatum , vaftationcs agrorum , in- 
cendia, caedes , quae mala univerfam Italiam, fed prae- 
fertim Rcmpublicam Florentinam quafi fatali aliqua ne- 
ceflitate vexabant . In tanta rerum perturbatione & ho- 
minum perfidia atque iniquitate fi quis exortus eft ae- 



A 


Digitized by Google 



2 Magni Cosmi 

qui ct boni & omnis praeclarae famae amans, qui for- 
tunae motus ratione femper gubernavit, & fapientissi- 
mis confiliis, amplissimisquc bonis fua & majorum in- 
duftria partis incolumitati & decori patriae profpcxit, 
is profecto non laudem modo, fcd & admirationem 
pofteritatis habere debet, & dignus eft, cujus gcfta hi- 
ftoriac monumentis commendentur. Multa de Cofmo 
Florentinarum rerum feriptores, Machiavellius & Ammi- 
ratus , feparatim etiam Silvanus Razzius tradiderunt; 
quod nullus tamen horum plane fatisfccissc ejus ftudio- 
fis videatur, nos postquam in ipfius nepotis Laurentii 
Medicci vita declaranda ingenii periculum fecimus, quid 
in hujusmodi feriptione possemus iterum periclitandum 
putavimus. Utinam Etruriae commodo & gloria ! Ma- 
gnarum enim virtutum exempla in illuftri polita monu- 
mento vel ignavissimos ad illa imitanda excitant ; & 
quod praeclara ac fortia fuaviter jucundcque re- 
minifei folemus , & ad omnes gentes facile pervadunt , 
aeternitatem , immortalitatcmque non modo iis , qui 
illa ediderunt, fed etiam civitatibus, in quibus perpe- 
trata fuere , peperisse videntur . 

Tantus vir patriam habuit Florentiam , parentes 
vero Joannem Avcrardi cognomento Biccii Medicei 
F. & Piccardam Averardi Buerii F. Quod in lucem 
editus eft an. mccclxxxvihi. dic SS. Martyrum Cosmi 
& Damiani fefto, Cosmi nomen obtinuit. Familiae 
paternae, quae ex Muccllano agro Florentiam venit , an- 


Digitized by Google 


M e d i c ei Vita. j 

tiquitatem nobilitatem que plura monumenta declarant , 
illud in primis quod vel a xu. faeculo Medicei Ecclc- 
fiae S. Thomae, prope quam aedes fatis amplas habe- 
bant, patroni & cuffodes fuisse videntur (i). Pracfti- 
tit & nobilitate inter Florentinas Bueria familia, quae 
vel ab faeculo xtn. tenuerat fummos in libera civita- 
te honorum gradus. Joannes, quamvis ea, quae facie- 
bat, quaeque dicebat , multitudini praefertim jucunda 
clTc volebat (populo enim nunquam non favit Alcdi- 
ceorum familia, cujus studiis ac suffragiis ipsa crevit ) 
sequebatur tamen femper honeffa ct juffa conlilia , & 
cum ei ante oculos obvcrfarctur exemplum Veri Mcdi- 
cei, qui paullo ante, fcditionc plebis facta , imperium 
in fuos tenere potuisset, nifi Reipublicac dignitatem 
fuae antetulisset , moderate fua auctoritate utebatur , 
& quantum poterat efficiebat, ut conspiratio & concor- 
dia omnium ordinum effet ad confervandara libertatem. 
Sed non femper ex Republica, ut decebat, fructus lae- 
tos & uberes, sed interdum magna acerbitate permi- 
xtos tulit. Quo illum moerore afflictum & profliga- 
tum efle oportuit cum plures fuae gentis a. mcccxcvii. 
aut in exilium pulfos, aut morte affectos vidit, lic ut 
ad nihilum Mcdiccoruni omnium auctoritas atque po- 
tentia venifle videretur! Nihil ille non egit, ut amissa 
recuperaret , & cum divitiis abundaret , natura benefi- 
cus & liberalis esset , atque ex bonis factis magnam fa- 
mam collegisset, poftquam legationes obivit ad Vene- 

A 2 


Digitized by Google 


4 Magni Cosmi 

tos, ad Ladislaum Apuliae Regem, & ad Pontificem 
Max. Martinum v. quem Florentia Romam redeuntem 
cmm comitatus est, fummum honoris gradum (Vexil- 
liferum Juftitiae appellabant) an. mccccxxi. obtinuit. 
Fortasse citius ad illum pervenisset, nili obftitisset Tho- 
mas Albitius Mediceis omnibus infenlissimus, cujus 
fumma erat in Rcpublica auctoritas , quo mortuo, ejus 
odii & potentiae heres fuisse videbatur Nicolaus, qui 
a loco , a quo oriundus erat, Uzzanius cognomi- 
nabatur . Hic quidem nihil non molitus est ut Joan- 
nem ab illa dignitate excluderet , pluribusque verbis ex- 
posuit quanta a Mediceis timenda essent li priftinam 
auctoritatem recuperarent, omnibusque jam exploratum 
cfsc debere , non conquieturam plebem & omnia permi- 
xturam , fi quisquam eorum fortunae & honorum muneri- 
bus ornatus e xtitissct, in quo fpes fuas collocare posset. 
Non divitias modo, fcd & vel ipfas virtutes Joannis, 
quae tamen omnibus manifcftac erant, homo nobilio- 
rum fautor eximius, invidiofe criminatus eft: verum 
ei nihil ex fententia fucceffit , quod ejusdem ma- 
gis , quam Joannis nimia timebatur potentia . Hic 
quidem in obeundo magiflratu fumma prudentia fc 
gefiit, Sc aperte civium commodis, & occulte fuorum 
utilitati confuluit. Gaudebat quod duos fufcepilfet li- 
beros Cofmum & Laurentium , in quibus magnam 
fpem exiftimationis , privatarumque rerum ponere fe 


Digitized by Google 


M e d i c e i Vita. 


5 


pofle intelligcbat. Excellentis enim ingenii & lingula- 
ris bonitatis figna vel ab ineunte aetate dederant . In 
Cofmi praefertim animo nihil agrefte , nihil inhuma- 
num apparebat. Per fummos viros illum inftituendum 
curaverat (2) , & cum ab eo exigeret , ut multa lege- 
ret & edifeeret , id Audebat maxime , ut penitus inhae- 
refccrent in ejus mente magnorum virorum & opti- 
morum civium facta atque exempla . Quod ineuntis 
aetatis infeitia fenum prudentia regenda efi, domum 
fuam faepe invitabat , qui magnum in Rcpublica ufuni 
habebant , & fapientia valere putabantur : omnino nihil 
negligebat , tanquam bonus agricola , quod ad colen- 
dos teneros liberorum animos praeparandofquc ad vir- 
tutem conducere pofle videbatur. Laudes, quas de il- 
lis haberi audiebat ab Ambrofio Traverfario Camal- 
dulensi homine, cujus tum omnes fufpiciebant ingenium, 
judicium atque virtutes , & ad quem , cum degeret in 
monafterio Angelorum , tanquam ad academiam quam- 
dam flos nobilitatis et juventutis concurrebat, fpem 
maxime in Joanne augebant , fore ut per illos non 
Mediceorum modo, fed & Florentinae Rcipublicae glo- 
ria illufirior fieret. Ratio vero cum adolevit atque 
pcrfe&a eft in Cofmo, omnia cum illo, quae fe cura 
aliqua afficiebant, & omnia de Republica confilia li- 
bentiffime communicabat, neque periculum ab invidis 
extimefeebat, modo faci orum fuorum gloriam cum 
illo partiri poflet. 


Digitized by Google 


6 


Magni Cosmi 


Accidit per illa tempora, ut Florentini pecunia, 
vi omnique arte Pifas occupare fluducrint. Poftquam 
urbem crudeli obfidione diu claufident, haud rccu- 
fandum putarunt, quominus illam quibufJam condi- 
tionibus a Joanne Gambacurta (3) acciperent. Obli- 
des propterca dandi erant nobiliilimi civitatis , fuitque 
in illorum numero Cofmus, qui ab ineunte aetate ni- 
hil tam concupivit , quam ut operam et itudium na- 
vare pollet JReipublicae . Neque minus laborabat ut 
paternam rem augeret, & facultates ad largiendum 
magnas compararet, quanquam id erat periculofum , 
quia non deerant, qui feditiofa atque improba oratio- 
ne fpargerent in vulgus , timendam Joannis potentiam, 
quod cum domi non folum , fed etiam apud finitimas 
civitates multos aere obftridos haberet, plus privatus 
pollet quam ipli Magirtratus. Inter eos, qui ejus fidei 
& arcae confidere videbantur, erat Balthafat Coda 
Neapolitanus , qui Joannis xxw. nomine de Pontifica- 
tu maximo decertabat cum Gregorio xn. & Bcnedi- 
do xiii. Poftquam Refpublica ChrifBana diro fchifma- 
te, quo nullum diuturnius extitit, vexata fuit, qui 
de ejus concordia laborabant, rem ad Coftantienfe 
Concilium detulerunt. Venit ad illud ipfe Joannes, 
& fecum habere voluit cum Leonardo Bruno Aretino 
aliifque multis itineris focium Cofmum, quod per- 
utile rationibus fuis fore fperaverat . Aegre illum a 
complexu fuo dimifit Leda Contdlina Alexandri Soz- 


Digitized by Google 


M e d i c e i Vita. 


7 


7.1 dc Comitibus Bardi , & Millae de Comitibus dc 
licio Filia, quae paullo ante ei nupta fuerat. Sed fa- 
cile erat Florentinis a fuis laribus familiaribus vel in 
remotiflimas regiones proficifci , quando aut publica , 
aut privata fuadebat utilitas . Homini jam collum in 
laqueum inferenti quantum potuit fubvenit Coimus- 
Vidit enim hic ftatim quanta timenda clTcnt pericula 
Joanni Pontifici a Coftanticnli Concilio , in quo domi- 
nabantur homines eidem infenliflimi, quae pericula non 
minus fuum quam illius animum follicitum habebant. 
Poft multas concertationes eo deducia res fuit, ut Joan- 
nes omni dignitate privaretur, cum Pontifex maximus 
an. Mccccxvii. creatus fuifiet Cardinalis Oddo Colum- 
na , qui Marti ni v. nomen fibi adfeivit. Ex quo Joan- 
nes intellexit defperandum efl'c dc rebus fuis, fuga fa- 
lutcm quaefivit , & cum eo mutatis veltibus fugilfe di- 
cuntur Cofmus omncfquc , qui illius partium atque iti- 
neris comites fuerant . V enit tamen Joanncs in pote- 
llatem Ludovici Bavariae Ducis , & non nili magna 
auri vi , quae foluta fuit Venctiis a Joannc Mcdicco 
cjufque nummulariis fociis , libertatem fuani rede- 
mit (4) . Studia Mediccorum curacquc de falute Joan- 
«is minime a Florentinis alienarunt Martini animum, 
quin immo fignificavit per Lconardum Datum, qui 
univerfac Dominicanac familiae praeerat, & quem ob 
lingularem in rebus agendis prudentiam fuum legatum 
ad eos miferat (5), ut omnia a fe bcncvolcntifiimi 


Digitized by Google 


8 Magni Cosmi 

hominis beneficia exfpectarent , feque jam deliberaflTc 
ad cos venire , apud cos commorari ( nam tum Ro- 
ma, Ladislai Apuliae regis armis antea capta, in pote- 
ftate erat ejus fororis Reginae Joannac hujus nominis 
II.) corumquc confiliis & opera res fuas privatas & 
publicas adminiftrarc. Exceptus ea pompa iifque lae- 
titiae fignis fuit, quae decebant fummum Pontificem 
ampliflima familia natum , & dc cujus virtutibus ma- 
gna percrebuerat fama . Sed nihil ei tam gloriofum & 
jucundum fuit , quam videre jacentem ad pedes fuos 
& praeteritorum veniam efflagitantem in ipfa urbe 
Florentia illum Balthafarrem Cofiam (6), qui adeo 
fuperbierat fortuna, ut nunquam conquieturus videre- 
tur, nili ampliflimum, ad quem malis artibus afccn- 
derat , dignitatis gradum, dejcclis aemulis, retinuiflet. 
Id fc fecille au£l oribus Joannc & Cofmo Mediceis di- 
cebat, quorum confilii neminem potuifiet poenitere • 
Non fuit hoc fine multorum lacrimis & dolore. Ni- 
hil enim tam miferabile quam ex beato mifer , & ex 
fortunato calamitofus . Haec miferatio & cohortatio 
Florentinorum facile obtinuit a Martino, ut Joannem 
Cardinalem crearet, eique primum in amplifflmo Col- 
legio locum concederet . Sed haec tanti non erant ut 
folarentur hominem, cujus mores ad nimiam femper 
ambitionem incubuerant . Itaque five doloris morfu, fi- 
ve morbi vi opprcllus paullo post mortem obivit, & 
quod compofuit teflamentum fatis declaravit quanti Mc- 

di- 


Digitized by Google 


M e d i c e i Vita. 9 

diceos faceret. Ilis enim pracfertim mandavit, ut quae 
julfcrat per cos ad exitum perducerentur . Quod tam 
praeclarum ille libi dederat judicii & amoris fui tedi- 
monium, novendialibus exequiis, pompa & magnificen- 
tissimo monumento , quod magna ex parte a Donatcl- 
lo fculptore eximio elaboratum in Aede S. Joannis po- 
litum fuit, tanti viri non tam profpcra quam adverfa 
fortuna clarissimi memoriam honorandam curarunt , 
Non cft tacendum propter celebritatem hominis, Fran- 
ciscum Philelphum pro odio, quod habuit in Mcdiceos 
ac pracfertim in Joanncin & Cosmum , quem exilii fui 
ab urbe Florentia caudam fuisse putabat, improbum & 
furiofum adeo calumniatorem horum extitide , ut quos 
origine cauponarios, carbonarios, aleatores, foenerato- 
res, omnique labe foedatos dixit, veneno Joanni Pon- 
tifici mortem intulisse affirmaverit, quo illius bona at- 
que pecunias occuparent (7). Quid inverofimilius & 
mondrofius excogitari & fomniari unquam potuit? Ex 
annalium monumentis & ex Joannis ipfius tedamen- 
to (8) cognoscitur falfo etiam a quibusdam aliis propter 
civilia ftudia & obtrectationes domedicas Mediccorum 
familiae inimicis memoriae proditum fuide magnas di- 
vitias ex hereditate Joannis illis obvenide. Nihil fane 
fperare poterant ab homine adeo fortunae fluctibus ja- 
ctato , ut dubitaverit , num quod in bonis habebat fa- 
tis esset ad folvenda , quae feripserat , legata . Sed haec 
. ut & alia hujusmodi (9) pluribus verbis confutare non 

B 


Digitized-by Google 


io Magni Cosmi 

eft necellc , quamvis tum eae efflent artes Florentino- 
rum , ut omnes vias pecuniae & nofcere & quaerere 
viderentur. Profcclo Cofmus , ut erat frugi & inte- 
ger vir , nil nifi refhim honeftumque expetebat , & 
dum laborem pecuniamque fuam hominum aut peri- 
culis calamitatibufque fublevandis , aut tuendis augen- 
difque fortunis impertiebatur , munire libi viam ad 
gloriam volebat , & propugnacula praeparare , quibus 
contra invidorum impetus fe ufurum arbitrabatur . 
Ut vero facultatem exercendae liberalitatis haberet ef- 
ficiebat induftria, diligentia, ordo & pariimonia , quae 
maxime apta eft naturae , rei familiari atque Rcipubli- 
cae. Quod fi omma mihi (ajebat ipfe) quae ad vitam 
cultumque pertinent , quafi virgula divina fuppe ditaren- 
tur , non propterea de augendo patrimonio minus labo- 
rarem , quia ex omnibus officiis illud praefertim colen- 
dum efi, quod ad conjunctionem hominum , CT' ad pa- 
triam conjervandam omandamque valet . Tum vero fe 
beacum putabat quando pietatis fuae fruttus a populo 
Florentino ferebat, cum non libi modo, fcd & libe- 
ris profpiciendum esse diceret. Binos enim fufeepe- 
rat, alterum nomine Petrum, qui lucem adfpexit an. 
mccccxvi. Kal. Quint. alterum nomine Joannem , qui 
in vitam quinquennio poft Kal. Novemb. venit. 

Cum majoribus rebus , geftis jam minoribus qui- 
busdam magiftratibus , praeelle coepiflet , an. mccccxx. 
poft. non. Maii una cum Laurentio Ridolfio legatus 


Digitized by Google 


Medicei Vita. ii 

Mediolanum mittitur ad Philippum Mariam Viccco- 
mitem Ducem , ut ei de pace per Nicolaum Atefti- 
num Ferrariae Marchioncm confecta gratularetur (io). 
Appetierat ille amicitiam Florentinorum , quod hanc 
utilem fibi fore fperaverat ad recuperandas nonnullas 
Cisalpinae Galliae urbes , quae in poteftatcm Veneto- 
rum pervenerant, & ad Genuam occupandam, quae 
tum , Duce Thoma a Campo Fregolio, fuis regebatur 
legibus. Quanquam nonnulli essent, & in his Ginus 
Capponius magnae auctoritatis homo , qui multis ratio- 
nibus fuaderent non esse e Republica favere praecipiti 
& effrenatae dominandi cupiditati , quae satis clare in 
Philippo apparebat, quin immo illam diu inccnfara 
comprimendam atque reftinguendam , pax tamen ea 
praefertim conditione facta eft, ne ille fe immifccret 
bellis & negotiis, quae citra flumina Panarum & Ma- 
cram , & juga Apennini gererentur . Sed haec pax mi- 
nus fuit diuturna propter fubdoluin , inquietum & no- 
varum rerum appetens Philippi ingenium . Cum ipfe 
in ditionem fuam redegiflet Genuam & multa vicina 
oppida Florentinis commendata , de Sergiano aliifque 
oppidis, quae citra Macram funt, fibi & Genuenfibus 
paftus fuiffet , Forum Livii, mortuo ejus Regulo 
Georgio Ordelaflio, ad fuam potentiam dominatumque 
convertisset, licet is filium impuberem Thcbaldum re- 
liquiffet, & alia hujufmodi moliri videretur, plerique 
Florentinorum cenfucrunt effe e Reipublicae dignitate 


Digitized by Google 


12 Magni Cosmi 

amicorum injurias ulcifci, opem ferre Fregofio, cui 
rcccnti beneficio erant obflricti , quod per eum a Ge- 
nucnfibus C. florenorum millibus Liburnum emerant, 
& motus conatufquc Philippi Ducis prohibere, ab co- 
que violatae pacis poenas repetere. Joannes & Cosmus 
Medicei in ea fuerunt fententia , proque ea vehementer 
pugnarunt, non arma capienda adverfus Infubriuin 
Ducem , nifi ille aperte bellum Florentinis intuliiret, 
neque id facturum videri propter Rcipublicae opes & 
foederatorum potentiam . Addebant etiam non condu- 
cere ad flatum Reipublicae hujufmodi fufeipere bellum , 
cx quo pericula metui, nullae fperari potuillent utili- 
tates. Vicit tamen fententia eorum, qui ad arma vo- 
cabant , atque legati ad Pontificem , ad Caefarcm , ad 
Neapolitanorum Regem & ad Venetos mittuntur , qui 
voluntatem Reipublicae proponant, & auxilia poftu- 
lent . Delectus etiam tota Etruria habentur, magnaque 
pecunia plurcs conducuntur, qui praeclari armatorum 
duces putabantur . Pugnatum efl in Aemilia ad Za- 
gonaram , & quamvis per totam Italiam concelebrata 
fuerit Mediolancnfium victoria , quorum impetum no- 
ftri fefli itinere & imbribus ( erat enim tempus anni 
difficillimum ) fuftinere non potuerunt , tres tantum- 
modo, quod mireris, vitam ainifcrunt. Nullus enim 
tum erat ordo, nullum imperium certum, & cum quif- 
que Ducum fuo confilio uteretur, ubi adduci rem in 
periculum videbant, fibi fuilquc militibus, quos ma- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. i? 

gno vendebant, fcu potius mutuabantur, fuga confu- 
lcbant . Iis rebus Florentiam nuntiatis , magnus terror 
populum occupavit, ac ii ipfi urbi hortis appropin- 
quaret , jaciebatque ille licenter injurias in magnates, 
qui infclicirtimi belli au&orcs fuerant . Ad illum pla- 
candum verba fecit Rainaldus Albitius, et portquam 
florentem Rcipublicae ftatum cum adverfariorum for- 
tuna contulit , hortatus eft omnes , ne animo defice- 
rent, quaeque ufui cflent ad perfequendum bellum pa- 
rarent. Ipfe etiam arcano cum familiaribus fuis collo- 
quitur de frenanda populi licentia, mutandoque pro- 
ptcrca civitatis ftatu , quod cum fieri non pofle intcl- 
ligerent , obfiftcntibus Alcdiceis, quorum voluntate ac 
nutu ille regi videbatur, in partes fuas illos trahere 
magnopere laborarunt . Joanncs quidem multa gravi- 
ter & fapienter dixit, quae idonea efle putavit ad iL- 
los de propofito deducendos; eam efle Rcipublicae con- 
ditionem , cos Florentinorum mores oftendit , fi plebs 
excluderetur a Senatu publicifquc muneribus , perpe- 
tuis fluctibus agitatum iri civitatem , reminifeerentur- 
que illum quafi Deum philofophorum Platonem , Ti- 
*anum c genere ftatuere eos , qui ut illi caeleftibus , 
fic hi adverfarentur magiftratibus , & iis, quae fcita 
funt in populorum inftitutis & legibus. Cetera inter 
Rcipublicae iufla erat, ut ftato tempore magiftratus 
eorum nomina in urnam conjiceret, qui civium fuf- 
fragiis adlccli rem publicam cflent ad certum nume- 


Digitized by Google 


•4 


Magni Cosmi 


rum annorum adminiftraturi . Horum cum bimcftrc 
munus effet, ita forte ducebantur, ut femel finguli 
honore et magiftratu functi , fpatium illud temporis uni- 
verli implerent. Ne cui autem facultas edet, ubi eo- 
rum nomina , qui essent in magiftratu futuri, apud po- 
pulum manarent, ipsos donis & pecunia tentandi , & 
lege & jurisjurandi religione vetitum erat aperire cui 
fors ducenda esset. Tum erat e feribis unus Martinus 
Lucae Martini filius Joanni Mediceo multis nomini- 
bus amicissimus, qui illi prodidisse accufatur, qui mi- 
nime ex fententia illius Rcmpublicam essent adminiftra- 
turi . Haec caussa juftissima vifa eft removendi ipfum 
ex munere, & quemdam Paullum in ejusdem locum 
fubftituendi. Tumjoanncs neque amicum, neque fe ip- 
sum deferuit, & qua pollebat auctoritate eflecit, ut 
funs illi locus redderetur , quae res quidem magnas tur- 
bas et rixas excitasset, nili vis & timor belli Mcdicco- 
rum adverfarios continuisset. His artibus fuam rem be- 
ne gerebant et publicam , & cum recufarent nihil quod 
ad tuendam patriae libertatem confirmandamquc falu- 
tem pertineret, confilia fua aequis judicibus ab obtre 
ctatione invidorum defendenda commendabant. Cu' 
vero in eum cafum fortuna Rcmpublicam demisifs*. 
ut quam maxime egeret pecunia , novaque propterea 
imponenda essent tributa ad fumptus belli faciendos , 
conliliariis Mcdiceis, edictum fuit , ut quae antea ex ca- 
pitum rccenlione, ex ccnfu in pofteruni conficcrcn- 


Digitized by Google 



Medicbi Vita. ts 

tur (ii). Sic homines liberales & bonitate affluentes 
levare populum onere voluerunt, quod fibi praefertim 
cetcrisque , qui bona & divitias habebant , impofucrunt. 
Verum haec res caufsa fuit multarum querelarum : nam 
nobiles a fe exigi intolerabilia querebantur , plebs vero 
magnis clamoribus contendebat vitium praeteritorum 
tributorum corrigendum , quod divites pro fortunis , 
quas possidebant , non fatis folvissent . Tantam licen- 
tiam repressit Joanncs , nihilquc praetermifit , conier- 
vans rationem inftitutionemque fuam, ut efsct concor- 
dia animorum ad civitatis decus fuftinendum & peri- 
cula removenda. Varia fuit fortuna belli, quod tot in 
Republica motus genuit, & pro quo a Florentinis ex- 
penfa fuisse dicuntur tricies ufquc centena & quingena 
florenorum millia. Hujus caufsa Cofmus plurcs legatio- 
nes obivit, primum anno mccccxxiii. adLucenfcs, anno 
poft ad Bononienfes , ac demum exeunte an. Mccccxxvr. 
ad Summum Pontificem , ut ei nuntiaret captam fuifse 
Brixiam a Venetis Florentinorum foederatis, ut ejus ira- 
tum Florentinis ipfis animum placaret (nam an. mccccxy. 
ab iis difcefserat cum imprecatione malorum propter 
carmina quaedam quae tota civitate ad illum irriden- 
dum canebantur) (ii) utque ei gratias ageret de ftudiis 
pacis, ipfumque in voluntate hujus conciliandae confir- 
maret . Ad plures menses Cofmus Romae commoratus 
eft , & qua erat in tractandis negotiis dexteritate phira 
a Pontifice patriae fuac utilia & decora aut obtinuit, 

B z. 


Digitized by Google 


1(5 Magni Cosmi 

aut extorfit (13) . Erant & cauffae privatae , ut quam 
gratisfimus erga Pontificem cognofccrctur. Nam hic 
paullo ante Joanncm ciufque filios & nepotes Comites 
Montis Viridis (hoc nomen oppido, quod cft in Dioe- 
cefi Firmana) creaverat (14). De pace tamen agi mi- 
nime coeptum eft nili Aprili an. mccccxxviii. quo tem- 
pore Cofmus erat e Decemviris Reipublicae unus . At 
quae confecta efle videbatur Ferrariae per Cardinalem 
S. Crucis Pontificis legatum , brevi turbata eft perfi- 
dia Mediolanenfium Ducis. Tandem ab hoc, armis aut 
defatigatione abjcftis, aut victoria detraftis, Florentini 
quae amiferant oppida in Aemilia recuperarunt , et 
Veneti non Brixiam modo, fed & Bergomum, ha- 
rumque urbium agros latos & fertiles obtinuerunt. 

Tranquillatis rebus externis, vehementiores do- 
meftici motus fuerunt caufla tributorum , aderatque 
fcrnpcr Joannis Mcdicci prudentia ad illos compefccn*- 
dos, revocandofquc ad officium, qui illorum auctores 
cfle putabantur. Sed dum ille lumen animi, ingenii, 
confiliiquc fui cunctis civibus porrigebat, fuo magis 
quam Reipublicae tempore extinftus cft an. mccccxxix. 
x. Kal. Martias; & hunc diem fuifle civitati luctuo- 
fum declaravit pompa funeris, qua ejus cadaver, co- 
mitantibus Magiftratibus , Caefaris, Venetorum, alio- 
rumque Principum Legatis, & tota Mediceorum fami- 
lia, ad S. Laurentii deportatum eft (15). Hae excquiac 
fumptui fuifle dicuntnr publico aerario tribus flore- 

no- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 


«7 


norum millibus; Jc fane fumptus nunquam melius 
poni poteft quam in celebranda praedantium virorum 
memoria non folum ad fa&orum praemium, fcd etiam 
ad exemplum . Quod femper tetigit joannem cura fa- 
miliae non minus quam Rcipublicae, cum edet mor- 
ti proximus haec liberis fuis dixifle fertur . Nolo quis 
■veftrum exiftimet me dole re, quod non diutius in hac vi- 
ta maneam , in qua nihil inejl niji propagatio miferia- 
rum. Gaudendum potius quod mortem naturae debitam 
non vitia maturaverint , (fi quam vixi vita fuerit pro- 
bata civibus , multis falutaris , nemini moleftu , vobifque 
utilis , quos ampliffimis fortunis locupletavi . Divitiae qui- 
dem opportunae fuut ut utamini , opes ut colamini , ho- 
nores ut laudemini , verum niji temperantia , modeftia 
atque jufiitia illas comitentur , in libera prae fert im ci- 
vitate , in invidiam atque in diferimen facile pofftdentes 
adducunt . Ne vos igitur aut fortuna , aut popularis au- 
ra , aut dignitates e virtutis femita unquam dimoveant, 
beneficia <fi munera patriae non ambitiofe quaerite , de- 
lata Jic accipite , ut iis , a quibus accepi ftis , cumulate red- 
datis . Obverfetur vobis ante oculos femper multorum 
exemplum , qui in fumma mala praecipitati trifie rerum 
humanaram fpetfaculum idcirco praebuerunt , quod nimia 
fi extraordinaria concupifceutes , fines aequabilitatis fi 
legis tranfire minime dubitarunt . V 'tinam emori fortunis 
meis honefius exitus fit , ne fi majora , Deo fi bomim- 

c 


Digitized by Google 


18 Magni Cosmi 

lus volentibus , obtinui fem , foti orem curam familiae r 
quam Reifntblicae habuifle judicarer. 

Etli ab ineunte aetate carh vitae rationem inierit 
Cosmus, ut nullum detrimentum exiftimationis unquam 
fecerit, femperque virtutum laude creverit, non pa- 
rum tamen oratione patris arreclus fuit ad magna & 
praeclara gerenda, praefertim cum intclligcret omnium 
ora in fe elTe converfa, aequos bonofque, favere , no- 
bilitatis principes locum invadendi quaerere. Non fa- 
ric facilis negotii erat dignitatem & famam fervarc, 
cum illi clfent Florentinorum mores , ifque Rcipubli- 
cae flatus , ut magnae divitiae, gratia ftudium po- 
puli fufpicioncs & invidiam crearent , jurgia , difeor- 
diae, fimultates, exilia, profcriptionefque bonorum om- 
nia mifccrent , honorum cupido non tam nobiles quam 
vilissimos quofquc fervilibuS artibus addiclos vexaret , 
audacia, largitio atque avaritia faepe pro pudore, pro 
abftinentia 6c pro virtute vigerent . Accedebat , quod 
eodem tempore, quo pax non folum utilis, fed etiam 
necefTaria effc judicabatur mercaturis faciendis, quibus 
non modo creverat, fed pene fullcntabatur Rcfpubli- 
ca (nam euntia fere maria terraeque patebant Floren- 
tinorum induflriae ) bellum & facile fufeiperetur , Sc 
obftinate gereretur , & faepe amicitiae atque inimici- 
gae non ex commodo publico, fed ex re privata po- 
tentiorum acftimarentur . Neque mediocris erat cupi- 
ditas ac fludium dilatandi imperii , quod omnibus 


Digitized by Google 


/ M E D I C E I V ! T A.- <9 ' 

Principibus infitum atque innatum elle videtur. Ad 
haec tempora munivit fe Cofmus, & quod ci maxi- 
me curae erat Rcipublicae incrementum , mente , con- 
filio ac etiam pecunia ejus commodis utilitatique fer- 
viebat. His fubiidiis captum per ea tempora Marra- 
dium fuit (id), quod Aemiliae oppidum tuin erat in 
ditione Alanfrediorum , qui dominabantur non Faven- 
tiae modo, fed & in omni Amonis valle . Horum ope- 
ra & militibus faepe u(i funt Florentini propter loco- 
rum vicinitatem & hominum fortitudinem , fed inci- 
debant faepe caudae querelarum, & juftam adeo que- 
rendi fc caulTam haberp judicarunt de Ludovico Manfrc- 
dio , ut non folum oppido vicinaque arce , quam pof- 
fidebat , ipfum fpoliavcrint , fed etiam publica in vin- 
cula conjecerint. Egit ille faepe cum Cofmo aliifque 
Mediceis, ut tanta calamitate liberaretur (17), fed ho- 
rum aures ejufdem queftibus & ludui obfurduilfc vi- 
debantur. Neque multo poft Trcdotium, alterum Ae- 
miliae oppidum, quod habuerat Guelfus Guidius Co- 
mes perduellionis accufatus, in poteftatem Reipublicae 
venit . In tantis motibus, quibus agitabatur Italia, & in 
tanta multitudine imperantium , cum pleraeque civi- 
tates ac etiam oppida fuos haberent dominos fufei- 
piebant Florentini vicinorum praefertim patrocinium , 
ficque libi viam muniebant, ut quos tutati fuerant, 
leviflimam vel ob caudam vi oppreifos imperio coer- 
cerent. In iis ipfis fludibus , quibus jadata cft Gc- 

C 2 


Digitized by Google 


20 


AI a o N i Cosmi 


nuenfium Refpublica per Frcgofios, Adornios & Fli- 
fchios mira fuit Cofmi dexteritas, ut nonnulli eorum 
fuarum fortunarum & jurium libi Florentinos dcfenr 
fores adoptarent, 8c tanquam patronos implorarent (18). 

Sed his nihil erat potius, quam ut Lucenses in 
ditionem fuam redigerent , fpecie dimovendi a Republi- 
ca foedum & inimicum libi hominem Paullum Gui- 
nigium , qui tyrannidem occupaverat . Qui Lucenlis 
belli auclores erant (erantque ceteros inter Rainaldus 
Albitius atque Cosmus , qui hac una in re confcnfilTe 
videntur ) etli cum multis multa faepe egerant , tamen 
in rem fore credentes populum appellare & cohortari, 
talem habuerunt orationem , qualem convenire prae- 
fentibus Rcipublicae temporibus funt arbitrati . Nico- 
laus Uzzanius magna conflantia , pluribufque verbis 
redarguit hujufmodi confilium , ut vel odium conci- 
tare velle videretur in eos , qui illius duces erant . 
Sed vicit fententia illorum, qui Lucenfibus, nulla 
aequitatis & fidei, qua femper fuerant illi in Floren- 
tinos, habita ratione, bellum indici & inferri debere 
contendebant (19). Itaque creatis Decemviris Baliae 
( fic enim illos vocabant, quibus omnis cura rerum, 
quae ad bellum pertinebant, mandabatur ) quam ma- 
ximas po fiunt copias comparant, & magna fpe prae- 
miorum Nicolaum Fortebraccium infignis hominem 
audaciae & rei militaris gloria clarum, qui per cos 
dies , excurfionc fafta in Lucenfium agrum , plura il- 



Digitized by Google 


21 


Medicei Vita. 

lorum caftclla improvifo occupaverat, in partes fuas 
trahunt. Exercitus pofteaquam in plura oppida irru- 
pit,. Lucam obfedit , quam non armis modo, fed & 
aquis Auxeris, quod flumen propter urbem fluit, con- 
filiario & auctore magni nominis architecto Philippo 
Brunellefchio , expugnari pofle Florentini fperabant. 
Sed res longe aliter , quam rati fuerant , evenit. Lucen- 
fes ira et metu anxii legatos Mediolanum miferunt , 
qui Philippum Ducem edocerent quanto in periculo 
res eorum edent , rogarentque ne cunctaretur fibi o- 
pem & auxilium ferre ob eam maxime caudam, quod 
ipfe facile civitatis imperium, dcjefto Tyranno, ob- 
tenturus edet. Quanquam is paullo ante nunciantes 
Florentiam legadet (20), velle fe Rcipublicae amicitiam, . 
ne quid ab fe hoflilc timeret , nihilo tamen minus , 
vel quia id fimulaverat, quo improvifus gravior acce- 
deret, vel mobilitate & perfidia ingenii pacem atque 
bellum mutare folitus , plenos bonae fpei ab fe Lucen- 
fes dimifit. Interea mandat Nicolao Picininio (21) , 

& Francifco Sfortiac, qui ejus ftipendia merebant, 
quique fummam bellicae virtutis opinionem habebant, 
ut in Etruriam, fed diverfis itineribus, proficifcercn- 
tur . Hos non ab fe midos, fed dimidos fuifle jura- 
vit , quod alere eorum milites diutius non poterat . 
Florentini repentino eorum adventu commoti fuis 
rebus timere coeperunt, quas ut tutarentur, exercitum 
ab obfidione revocarunt . Tum fafta conjuratio fuit 



Digitized by Google 


22 


Magni Cosmi 


adverfus Guinigium , traditufque cum liberis in cu- 
ftodiam Sfortiae mittitur Mediolanum ad Philippum 
Ducem, & cui inimici propter dignitatem pepercerunt , 
inventus eft amicus, qui ci mortem afferret. Profe&o 
li Picininius et Sfortia , cetcriquc, qui Luccnfibus fa- 
vebant, conjunctis viribus & concordi animo dimi- 
caffent, magna clades ct calamitas Florentinorum Rem- 
publicam opprcfifTct . Sed horum artes et pecunia va- 
luerunt ad removendum periculum Sfortianorum, quo- 
rum difeessu ii , qui Deum hominefque tcftabantur , 
fc arma non cepiffc contra Lucenfium libertatem , ne- 
que ut iis periculum facerent, fed uti res fuae ab 
injuriis inimiciflimi Tyranni tutae forent, fpem & vo- 
luntatem incepta perficiendi recuperarunt . Et caufTa 
juftifTima Florentinis vifa eft ad perfequendum bellum, 
quia Gcnucnfcs Petram Sanflam et Motronum cepe- 
rant , quod ipfis confcnticntibus Lucenlibus , quibus 
illa oppida parebant, fccifTe arbitrabantur. Potiti funt 
etiam aliorum locorum , quae funt in ora maritima , 
quaeque Florentinis erant commendata . Quod vide- 
bant igitur nomine pacis, quam petebant Lucenfcs (22)» 
bellum involutum effe , nihilque non timendum effc 
ab Infubrium Duce, qui dominatum, quem occupa- 
verat Genuae , ad Etruriam ufquc dilatare cupiebat , 
libi providere, novos confcribcre milites, Venetos j- 
aliofque focios ad fubveniendum follicitare , pecuniam 
mutuari , Sc omnia ea parare , quae bello effent aut 


Digitized by Googl 


Medicei Vita. 


*3 


opportuna, aut neceffaria. Eluviones, peftilentia, qua 
Florentia afflictabatur, & propter quam, praeter illam 
dillentionum civilium caullam, Cosmus cum fua fami- 
lia autumno an. mccccxxx. Veronae fuit (23), St an- 
nonae caritas pericula portendere putabantur . Porro in 
eo bello nulla ferme res profperc ccfflt, & quae domi 
alebantur a Mediccorum adverfariis civiles dilcordiae, 
,&ii qui foris aut militiae imperium, aut fummum re- 
rum judicium habebant ( Commissarii vocabantur) 
quibus gloria ct dignitate Rcipublicae privata utilitas 
potior erat, omni praeclaro facinori moram atque im- 
pedimentum afferebant . Dimicatum etiam infeliciffi- 
mc fuit cum Picininio ad Auxeris ripas , victiquc Flo- 
rentini cx praelio Pifas aufugerunt . 

Jam multa oppida Pifanorum natura & viribus 
parum munita in hoftium poteffatem venerant , & no- 
vo foedere jun£H Lucenffbus, ipfo inftigante Philippo 
Duce, Senenfes & Jacobus Appianus Plumbini Regu- 
lus, ferro ignique ipti Florentiae urbi minitari vide- 
bantur. Inter timorem, dubitationem ac moras Cof- 
mus hortabatur populum ad vindicandos eorum per- 
ditos conatus, monebat ne Rcmpublicam feque defe- 
reret, multa fuperba, crudelia Mcdiolancniium Ducis 
exaggerabat , levitatem mobilitatemque Senentium car- 
pebat , Appianum ut hominem ingratifflmum , quippe 
altus cducatufquc is fuerat in (Inu Rcipublicae, cui 
moriens pater illum commendaverat, accufabat, pror- 


Digitized by Google 


»4 Magni Cosmi 

fus intentus omni modo plebis animum accendebat. 
In his rerum anguftiis magnum & fapientem virum il- 
lum fuifle judico , cum inter abje&ionem animi con- 
flantiam magnitudinemque , inter ambitionem tempe- 
rantiam, & inter faevitiam moderationem prae fe tu- 
liflet . Dum Picininius multitudinem , quam fecum 
duxerat , crebris excurlionibus & oppidorum vaftatione 
locupletabat, & Aretinis, quorum in agrum venerat, 
terrorem inferebat, juflus cft a Mediolani Duce in Ci- 
falpinam Galliam redire, ut ditionem fuam a Vene- 
torum armis defenderet . Facile enim fuit Florentinis 
his fuadere, pro veteri odio quod habebant in Gc- 
nuenfes & in Philippum Ducem , ut terra marique bel- 
lum pararent , dum ipli interea , indignante licet For- 
tebraccio, magna merccde ad fc fe vocatis Nicolao 
Tolentinate, & Michaelotto Attendolo Cutiniolcnfi , 
quorum nobile erat nomen , et laus rei militaris ma- 
xima, ad exercitus vires augendas omnem curam in- 
tendebant . Vario marte pugnatum clt tum in Cifal- 
pina Gallia, tum in Etruria (24), tum in Tyrrheno ina- 
ri ; & iniignis fuit virtus , quod fortafle miraberis (nam 
Florentini magis ingenii acumine folertiaque, quam mi- 
litari virtute celebrabantur ) Ramundi Mannellii in pu- 
gna navali , quam prope Portum Delphini conferue- 
runt Florentinorum & Venetorum naves cum Genuen- 
lium clafle. Profetto fi victoria ii uti fcivilfent (25)» 
magna rerum facla fuiflet convcrfio in univerfa ditio- 
ne 


Digitized by Google 


M e d i c e i Vita. a$ 

ne Genucnfium . Sed hoc dcccbat magis Florentinos, 
& conveniebat magnis fumptibus , quos fecerant , & 
motibus, quos excitaverant, ut quoniam ab Etruria di- 
fccflerat vi&rix illa manus Picininia, inceptum cona- 
tu mque Lucae fubjiciendae ad exitum perducerent . 
Verum dum tempus teritur excurfionibus & latroci- 
niis, & difccffu Fortebraccii (26) exercitus vires infir- 
mantur, de pace agi coeptum eft per Summum Ponti- 
ficem Eugenium iv. qui Alartino v. an. mccccxxxi. fuc- 
ecficrat . Hac eadem de cauffa Martinus ipfc , paullo 
ante quam moreretur, illum prudenti fiimum pacifica- 
torem Nicolaum Albergatuin Cardinalem, legatum 
ad Florentinos miferat; fed quia non ignorabant hi 
non amico in fe efle animo Pontificem , & quia ad 
gloriam Rcipublicae pertinere arbitrabantur vindica- 
re hoftium conatus, ea rcfpondetunt , quae non ma- 
gnam fpem concordiae afferebant (27). Submiffius fe 
fe geflerunt cum Eugenio, quem multis nominibus 
fibi amicum & benevolum fore confidebant . Itaque 
& legatos ad eum miferc , 5 c quae ipfe hortabatur 
pronis auribus aufcultarunt . 

Sed non mediocre ftudium, quod Pontifex aperte 
fignificabat erga Mcdiceos , Florentinos et Venetos fuos 
(nam ipfe familia Condulmeriomm , non illa patricia, 
fed tamen honeftiflima Veneriis natus erat) magis ab 
his avertit Senenfes ceterofque , quibus prohibere Lu- 
cenfes a periculo cura erat. Remoratus eft etiam fpes 

D 


Digitized by Google 


1 6 Magni Cosmi 

Florentinorum Sigismundi Caesaris in Italiam adven- 
tus, qui idcirco fe renide dicebat, ut Romae coronam 
a Summo Pontifice acciperet, utque pacem Italiae red- 
deret. At fufpicioni maleficii materiem dabant legati 
ad cum missi ab Mediolancniium Duce , atque odium , 
quod habere videbatur in omnes eos , qui illi inimici 
infcnfique essent . Acriter ab eo reprehenfi Florentini 
per litteras Lucae id. Junii an. mccccxxxii. datas ,quod 
injustum bellum fufeepiflent , neque ad fe legatos mi- 
fiflent, ufi funt excufationc temporis & necessitatis (28) 
exacueruntque ftilum ad exagitandum infidum Medio- 
lani Ducis ingenium , quod per eum nihil earum rerum 
ratum fuisset, quae conftitutae fuerant, quando pax 
Ferrariae convenit , quodque hofliliter femper fe ges- 
serit in Rempublicam , usque eo , ut hujus ad Sabau- 
diac Ducem Legatum ( erat hic Pallas Stroctius ) quod 
nomen apud omnes vel barbaras nationes fanctum in- 
violatumque femper fuifTet , retinere & in vincula co- 
njicere non dubitaverit . Litteras etiam dederunt ad Ro- 
mani Imperii Electores (29), ut fe excufarent in eo, in 
quo accusabantur a Caesare , non quod hunc pecuniae 
ofnnisque rei egentem admodum timerent , fed quia ve- 
rebantur , ne injuria fieret Florentinis , qui mercaturam 
faciebant in Pannonia aliisque Germaniae regnis. Eodem 
tempore hortati funt Pontificem , videret ne quid Cae- 
far Romae turbaret fuo & Bafileenfis Concilii nomine, 
cujus artes & machinationes cum ipfi Pontifici in pri- 


Digitized by Google 


J 7 


M e d i c E'i Vita. 

mis, tum bonis omnibus fufpectae e(Tc debebant (30). 
Ceterum Florentinis facile fuit Caefari, Pontifici cete- 
rifque ad pacem hortantibus probare, fe ab hac mini- 
me abhorrere , cum hujus rei cauda Ferrariam , quae 
urbs veluti quoddam pacis templum facta ede videba- 
tur , incunte vere anni mccccxxxu. Cofmum atque Pal- 
lantem Stroctium middent (31). Pax tamen, non conve- 
nit nifi exeunte Aprili infequentis anni, ea inter cete- 
ras conditione, ut Florentini et Lucenfes ea omnia re- 
cuperarent, quae tempore belli amiferant. Haec res 
maxima laetitia affecit populum Florentinum, quod 
tandem a continuis bellis conquieverit , per quae mul- 
tum infirmata ac diminuta ede videbatur Mediolanen- 
fium Ducis potentia . 

Reconciliata pace , quod plurimum in civitate po- 
terat Cosmus, audior fuit ut leges ferrentur falutares 
ad coercendam voluptatem , & feminarum luxum , ne 
quid a faciendis nuptiis cives abduceret , & ad conti- 
nendam Hebraeorum avaritiam ( datu tum enim ed 
quantum foenoris capere poffent) qui faepe Florentia 
expulfi , podremo an. mccccxxx. propter pedilentiam 
revocati fuerant. Cautum etiam ne ferperet fuperdi- 
tio, quae religionem imitatur (32). Quanquam prae- 
teriti belli fumptibus, propter quos, querente licet Ro- 
mano Pontifice (33), ne immunia quidem fuerunt 
clericorum bona, magnis in angudiis edet publicum 
aerarium , ea tamen erat fortuna Reipublicae , ut faci- 

D 2 


z8 Magni Cosmi 

le pridinum robur recuperaret . Florebat ipfa mercatu- 
ra (34) , St illa praefertim quaefluofidima permutandi 
pecunias , cum Florentini menfas haberent in praeci- 
puis Europae urbibus , & incredibili edent folertia ad 
omnem mcrcedem St lucrum; mercabantur ab exteris 
quod ftatim venderent; tota Europa fpargebant opera 
tum lanea tum ferica , quae lingulari artificio texebant, 
ornabantque argento Sc auro, quorum nendorum artem 
non multo ante aut per fe repererant , aut ab aliis di- 
dicerant eorum cives Georgius Nicolai Dantis, Sc 
Thomas Dominici Borghinii FF. ; ex vinis, quae 
vetuftatem Sc navigationem ferebant, aliifque terrae 
fructibus non parum lucri faciebant; devehebant ad 
nundinas 8c praefertim ad illas Belgicas tum fuas tum 
aliorum merces, Sc ex ultimis terris, 8c ex omnibus 
provinciis exportabant ea, quae edent aut ad ufum me- 
liora, aut ad fpecicm pulcriora, aut ad luxum orna- 
tiora ; quae dum faciebant nullo neque periculo, neque 
incommodo deterreri videbantur, quo fe et patriam 
ditarent. Luxuria Sc ignavia, pedinnae artes iis, qui 
eas coluere , quaeque plurimis imperiis ruinam attule- 
runt, minime officiebant Reipublicae : ii enim erant 
mores Florentinorum vel ditiffitnorum , quod me- de 
Cofmo praefertim praedicare judicabis, ut in re do- 
meftica continentiae Sc moderationis , in publica di- 
gnitatis laudem quaererent. Illi ipii fumptus, qui in 
admioiftrationc Reipublicae fiebant , erant moderati , 


Digitized by Google 


M e d i c e i Vita. 29 

ut cernerent omnes civitatis dignitatem et decus fcr- 
vari , pompae & vanitati nihil tribui (35). Merito et- 
iam hac ipfa dc cauda celebrabantur Florentini, quod 
adeo florerent apud cos artes illae , quae ad graphicen 
pertinent, & praefertim pictura, fculptura atque ar- 
chitectura , ut has tanquam a magiltris ceteri ab illis 
difeerent. Cui enim incognita funt nomina Dellii, 
Robbiae , Ghibcrti , Mafolinii , Mafaccii , Donati feu 
Donatellii, Brunclefchii , Michelotii, Joannis Facfula- 
ni , & , ut de multis aliis fileam , Albertii , qui non 
praeclari artifices modo, fed & nobiliflimarum artium 
aut inventores, aut reftitutores , aut perfectores putan- 
tur ? Nec minus fludia & artes illae colebantur , in 
quibus non tam libera quaedam animi delectatio, quam 
utilitas quaeritur neceflaria . Itaque magna mercede 
Florentini ad fe vocabant eos, qui in medicina & ju- 
ris prudentia excellere putabantur, nec facile illos ab 
fc fe difccdcrc patiebantur , cui rei argumento ede 
poflunt, quae de Panormita Venetis et Bononicnfi- 
bus (36), de Scrmoneta Scnenfibus (37) refponderunt ; 
& fi ex urbe egredi & in exilium proficifci juflerunt 
Francifcum Philelphum Tolentinatem , cui publice 
Dantem interpretanti maximos honores atque benefi- 
cia contulerant, fuit haec juflidima poena illius tur- 
bulenti, iracundi & ad omnem fermonem liberi inge- 
nii (38). Praecunte omnibus exemplo fuo Cofmo, com- 
parabantur, exferibebantur rari et pretiofi codices, hu- 


3 ° 


Magni Cosmi 


jusque rei caufla longae fufeipiebantur peregrinationes , 
multi excitabantur ad feribendam hirtoriam, ad co- 
lendas poelin , eloquentiam ceterafque humaniores lit- 
teras, neque Italicas modo, fed & Latinas ac Grae- 
cas; & cum ante alios omnes florerent Lconardus 
Brunius, Carolus Marfuppinius Arctini , Ainbrofius 
Traverfarius Camaldulenfis monachus in Aemilia na- 
tus , Poggius Bracciolinius e Tcrranova, Nicolaus Nic- 
colus Florentinus, hi omnes nullo non honore , qui 
folus alit artes ( omnes enim gloria incenduntur ad 
ftudia , jacentque ca femper, quae apud quofque im- 
probantur) afficiebantur, praedicatore maxime ac terte 
Cofmo , in cujus amore ac rtudio conquiefcebant. His 
de cauflis multi Florentiam ( tum enim filebat Gym- 
nafium Pifanum , cum crudeliter nimis de florentiffi- 
mae .urbis exitio atque interitu cogitaffent Florentini) 
tanquam ad mercaturam bonarum artium confluebant, 
ih qua tot ornamenta in ingenio & induftria pofita 
lucebant adeo , ut nulla Italicarum urbium cum illa 
aequari portet. Si quid improbandum erat in tot viris 
ingenio & doclrina pracftantibus, illud erat unum, quod 
non effugiebant crimen invidiae & obtrectationis qui- 
bus vitiis cumulata efle videbatur illa cruditiflima & 
florcntifliina natio . • 

Scnlit id Cofmus, qui, etfi univerfa Refpublica 
pluris jlli femper fuerit quam Vexilliferatus ccteraque 
liberae civitatis munia, & majore femper cura illam 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 31 

adminiftravcrit, quam hacc petierit, & virtute, libe- 
ralitate atque innocentia infinitas fuas tutari divitias 
ftuduerit, fic benefacta fua pluribus proceflerint, non 
effugit tamen fuorum malevolentiam, cujus acriores 
morfus ipfa pax, qua civitas fruebatur , efficiebat. 
Tempore etiam belli Nicolaus Barbadorius egerat cum 
Nicolao Uzzanio de pellendo ex urbe Cosmo, quod 
unum ad libertatem tuendam , ad concordiam civita- 
tis , jugendofque Patribus plebis animos maxime con-, 
ducere ajebat. Multis precibus rogavit eum, ut con- 
fenfu bonorum, qui libertatem civium in fuam homi- 
nem ambitiofum convcrtifle fervitutem conquereban- 
tur, vinci fe pateretur, remque auctoritate fua, qua 
certe maxime pollebat , ut nemo ei par poneretur 
aut perficeret, aut faltem adjuvaret. Quanquam Uzza- 
nius edet mirificus nobilitatis fautor , ac propterea Mc- 
diceis infenfus , quia tamen valebat fapientia ac pru- 
dentia, ca attulit, quae dehortabantur Barbadorium a 
fufeepto confilio, quod non folum periculofum, fcd 
etiam ftultum propter civitatis mores , Reipublicae fta- 
tum , & copiam eorum , qui Mcdiceis favebant , efle 
dicebat. Contulit etiam inter fe mores & fafta Cofmi 
8c Rainaldi Albitii , a quo minime dubitabat tantam 
invidiae flammam praefertim accendi , ut probaret 
multo majora ab hoc mala timenda , cujus audacia , 
atque ambitio non folum argumentis, fcd etiam certis 
tefiibus tenebatur, quam ab illo, qui ad fummam 


Digitized by Google 


3i MagNiCosmi 

amplitudinem pervenerat beneficentia atque libcralita- 
te ; tanta vis eft probitatis & virtutis , ut eam etiam 
in inimico diligamus . Haec atque alia hujusmodi 
valuerunt ad frenandum Barbadorii furorem, neque 
multo poft Uzzanius, vir fane plenus fidei & conlilii 
& caritatis in patriam, ex hac vita migravit. Sed com- 
prelfum odium , & vis improborum in Cofinum ma- 
gis erupit, cum , fublato e vita Uzzanio, Albitius Rei* 
publicae adminiilrandae principatum obtinere fe polle 
fperavit, & cum creati ii magiftratus fuerunt, qui Me- 
diceis inimici elfe putabantur . Praeerat omnibus di- 
gnitate Bernardus Guadagnius, cum quo, vel antequam 
Vexillifer declararetur, faepe queftus fuerat Albitius de 
injuriis, quae per Cofinum, ejufque .amicilfimos con- 
filiarios Averardum Mcdiccum & Puccium Puccium , 
viros, ut ipfe ajebat, verfutos , fallaces, depeculatores , 
& ad omne facinus paratiiTimos , primariis civibus in- 
ferebantur . Hic igitur & fui fponte motus , & lin- 
gua Albitii , quali flabello feditionis, ventilatus, ubi 
fummum honoris gradum adeptus eft, non dubitavit 
publicam caulfam fufeipere , & cunctantibus collegis , 
adverfus Cofmi aliorumquc Mcdiceorum potentiam de 
fumma Rcipublicae referre . Cum autem aliis crimi- 
nibus, tum maxime Lucenfi bello, cujus fuerat fua- 
for , & propter quod Rcfpublica Florentina infi- 
gnes calamitates & clades perpclTa fuerat, in odium 
offenfionemque vocabatur. Is iaque eo tempore, quo 

de- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. jj 

declinandae, aut (altem levandae invidiae caufia rus 
conceflcrat, in judicium venire jubetur. Qoanquam 
fuaderent amici & propinqui ne pareret, ipfe tamen 
rc&e factorum confcicntia fretus, judicium fubire mi- 
nime recufavit. Cum igitur in Curiam veniflet , fecum 
nihil afferens nifi animi codantiam et fortitudinem , 
in carcerem ariliflimum contruditur. Quod ubi audi- 
tum ed , plebs atque ncceflarii Cofmi aeftuare , plu- 
res ex vicino apennino ad vim faciendam parati in 
urbem introire, & ille praedantiflimus belli dux Ni- 
colaus Tolentinas, qui dativa in Etruria habebat, ap- 
propinquare cum fua manu Florentiam , ut opem a- 
mico ferret, & tantam invidiae flammam ab ipfo a- 
verteret. Qui Cofmi vitae nullum conflari fericulum 
volebant, vi minime rem gerendam putarunt , confi- 
dentes haud paliuros Patres , quem virtutis gloria ad 
caelum extulerat, cumdcm inimicorum perfidia op- 
preflam ad fupplicium rapi. Porro Novemviri libi ma- 
xime invidiofum fore cenfcrrtes , fi tantus civis, pau- 
corum folum fufpicione reus faftus , nec publico ju- 
dicio damnatus interiret , mandant Fridcrico Malavol- 
to homini fide & nobilitate fpectatiflimo , ut ejus cor- 
pus & carcerem cudodiat. Tentatus hic quidem fuit, 
ut ipfe aut mortem pararet Cosmo , aut ab aliis pa- 
rari lineret, fed nihil unquam generofo & fideli homi- 
ne indignum fc fa&urum condanter rcfpondit . Quod 
illam Cofmus fibi , tanquam Tantalo faxnm , impende- 

E 


Digitized by Google 


34 MagniCosmi 

re arbitrabatur, fuum malum gemebat, & innocentiam 
fuam fupcris commendabat. Ab omni etiam ferme ci- 
bo totum quatriduum abftinuit, timens ne in eo lateret 
venenum. Tum Malavoltus cohortatus eft eum , ut bo- 
no animo ede vellet, cum & in Curia, & in urbe ami- 
ciflimi cives, quibus illius falus cordi foret, minime deef- 
fent. Ut vero omnem veneni fufpicionem tolleret, cum 
eo fe coenare velle dixit, quod & fecit, delibatis lingu- 
lis dapibus, & convivium hilarante homine faceto & 
dicaci cognomento Farganaccio, qui fc ipfum ad coe- 
nam invitaverat. Quod hic erat Vexillifero familia- 
ris, cum eo colloqui fecreto concupivit Cofmus, idque 
facile a Malavolto impetravit. Vehementer etiam at- 
que ctiai» ipfum rogavit, ut falutem fuam Guadagnio 
commendaret , addiditque precibus promifla & dona , 
cum ei fyngraphum dedilfet, quo jubebatur Praefectus 
Xenodochii S. Mariae Novae centum fupra mille flo- 
renos eidem dc fua pecunia folverc . Poftridic fcurra 
Guadagnio mille florenos detulit, refervavitque libi, 
ut juderat Cofmus , centum , quod munus fane plus 
valuit ad placandum Vexilliferi animum, qui faepe 
pecunia egebat , quaque corruptus ab inimicis Cofmi 
antea fc fc & dignitatem fuam venalem habuerat, quam 
ipfa bonitas aequitafque caudae (39). 

Interea Albitius multitudinem hominum cogit 
atque fecrcto armat, & liberae jam voces multorum 
in foro audiebantur, qui fevere vindicandum in homi- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 35 

nem contendebant, quo fupcrflite tyrannidem exiftere 
neccfle erat. Facile fuit hos compefcerc, propolitum- 
que per Novemviros , uti nova , ficuti loquebantur , 
crearetur Balia ad anni ufque exitum duratura , quae 
ducentis & amplius civibus conflaret , cujufquc eadem 
potellas esset in adminillrationc Rcipublicae, ac uni- 
verli populi Florentini. Ilac creata, dicbe a nonnul- 
lis gravillimac de Cosmo fuerunt fentcntiac , fcd Ve- 
xillifer vota caput illius dcpofccntium, magnamquc ju- • 
dicii exfpectationcm ad fuum arbitrium elufit, dccre- 
tumquc ut ille in exilium Patavium proficifccretur (40). 
Edudtus e cuflodia Cofmus , in qua feptem & viginti 
dies fuit , quia non ignorabat tumultuari adverfae fa- 
flionis principes , & graviter de lata fentcntia queri , 
ad conciliandos libi Patrum animos hanc orationem 
habui (Te dicitur . Si fpes ulla oftenderetur fore ut cala~ 
initate mea jungerentur plebis & optimatum animi , non 
exilium folum , fed & ipfa mors grati /Jima er optatif- 
fima inibi effet , quod baec naturae debita , fi reddatur 
pro patria , laudem pariat immortalem . Verum , proh do- 
lor ! adeo degeneravimus a majoribus noftris , qui parvo 
contenti liberae civitatis munia locupletibus cum plebe 
communia efje voluerunt , ut in quibusdam neque poten- 
tiae modus fit , neque reliquarum cupiditatum , quas 
nullus honor , nulla fortuna vel improbe parta minuit , 
fed auget potius atque inflammat . Quod bis obviam ive- 
rim , <&" populi jura defenderim , non crimini, fed laudi 

E z 


Digitized by Google 



Magni Cosmi 


3 « 

dandum mibi ejfe arbitror . Verum quia voluntate ve- 
Jlra , Patres ampUJJimi , cogor exttlare a patria , quae 
mihi vita femper carior extitit , fsr cui me totum tra- 
dideram , nolo quis veftrtm mei mifereatitr fed temporis: 
vel st intra barbaras nationes, omni Jpe reditus adem- 
pta, amandarer, ibi <£P patriam mihiefje judicarem, quod 
nunquam deponerem prifttuum ftudntm vobis gratifican- 
di, & btne de meis civibus merendi . At quia noti ma- 
gis pietas , quam bona exi/limatio mihi cordi ejje debet , 
nolite , quaefo, pati ut mihi vis inferatur ab iis, qui fo- 
rum complent, er obsident Curiam armati , quique nifi 
meo J 'anguine placari non pojje videntur. Si per eos mor- 
tem occumberem , multi Jane exiftimare pojjent, me vitam 
nefario aliquo [celere foedafje , etfi mihi nullius culpae 
confcius fim. Vos etiam omnium meorum in Rempublicam 
[udiorum & officiorum tefles ejje potejlis , nec vos modo , 
fed <jr ipjitm Deum Optimum Maximum tejlem appello , 
quod neminem bene de Republica fentientem lae ferini , 
quod nihil unquam oneris recuf iverim ( si onus efl id ap- 
pellandum, quod cum laetitia feras ac voluptate ) ut com- 
modis utilitatique patriae fervirem, quod neminem ab il- 
lius Jiudio & caritate abduxerim, multos illi e contra- 
rio conciliaverim , <£r vel oppida in publici aerarii an- 
guflia mea pecunia illius ditioni adjunxerim. Si igitur 
nullum facium diclumque meum contra utilitatem commu- 
nem ( etsi quaedam contra voluntatem nonnullorum fue- 
rint , nec femper bene coeptis faverit fortuna ) vere re- 


Digitized by Google 


Medice» Vita. j7 

ferri poteft , cur insimulabor majora me concupivijfe , 
quam privatum civem dece at 7 Quis veflrum ignorat me 
nunquam tn Curiam nisi accitum veni/Je , nunquam pe- 
tiijje honores , ac fponte . delatos sic accepi/Je , ut non 
inutilis ejfe judicarer , fluduerimque femper civium ani- 
mos fodare non divellere , atque omnes aequitate eadem 
continere ? Quid multis 7 Omnia mihi laeta fuerunt , quae 
a vobis in me profetfa funt beneficia, & quantum meae 
vires tulerunt , iis ut refpouderem laboravi ; ipfumque 
exilium, quod multis calamitofum videbitur , in beuefa- 
(lorum numero reponam, quod per illud pejora mala ah 
hominibus tetcrrimis mihi parata vitaverim, & quod 
fperem illud mihi, ut <£r aliis multis praeclaris civibus., 
gloriae fore . Reliquum eft, ut Deum immortalem precer , 
ut vos incolumes , Rempublicam florentem fervet, meque , 
qui communem cati fiam , populi jus , vitam meam ornuef- 
qne meas fortunas in veflra fide ac religione depono , 
fortem & coflantem in optima ratione vitae femper ejfe 
velit. Dum haec diceret Cosmus, eminebat in eo pa- 
trius amor, feque ipfum Colabatur , cum confcientia 
bonae mentis, tum lacrimis ejus vicem dolentium. 
Noclu exeunti e Curia ftipatores ex praetoria cohorte 
dati funt, qui eum adverfus inimicorum gladios pro- 
tegerent , inviolatumque ad Etruriae ufque fines dedu- 
cerent. Exilii poena una cum Cofmo mulctati fue- 
runt ejus frater Laurentius , Averardus Mcdiceus, Puc- 
cius & Joanncs Puccii , qui , fi poflremum. excipias , 


Digitized by Google 


38 


M aig 'n » Cosmi 


omnium ejus confiliorurti participes efle folebant, alii- 
que plures e Mediccorum praefertim familia . Non 
idem tamen exilii locus , neque idem cxulandi tem- 
pus omnibus praeferiptum , neque una de Cofmo la- 
ta fententia fuit ; qui quidem primo per annum, mox 
per quinquennium , poftrcmo per decennium Patavii 
exulare julfus eft. Decretum etiam ut Medicci om- 
nes, filiis tantummodo Veri exceptis, inter magna- 
tes perpetuo haberentur , quo decreto ab omnibus 
publicis olficiis & muneribus excludebantur: nam ad 
haec tantummodo admittebantur cives, qui in artium 
collegia eflent relati, quae viginti & unius numerum 
explebant, ex quibus feptem, quod liberaliores erant, 
majores artes placuit appellari. 

, Difceflu Cofrni, qui accidit v. non. Oclobris 
an. mccccxxxiii. & qui vifti fuerant , & qui viciffe 
putabantur, magno in timore efle coeperunt. Illi te- 
gebant dolorem, quem & nccquicquam, & non line pe- 
riculo oftendiflent; hi irati increpabant Patres, quod 
siverint fe ad lenitatem & mifcricordiam adduci, quan- 
do res ipfa feveritatem flagitabat. Albitius praeter ce- 
teros denuntiabat populo Florentino fervitutem , fibi 
fuifque pericula & mala, quod c vivis minime fubla- 
tus fuiflet Cofmus: ajebat fatius fuifle rem non in- 
choare , quam inchoatam ad exitum minime perdu- 
cere , cum in judiciis de majefhtc quidquid remif- 
funi eft, id omne in Reipublicae perniciem verti nc- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 


39 


cefle fit , ncc videri cos damnari , qui cum capite 
ple&cndi fint , exilio mulcentur , fed provocari potius, 
cum in iis injuriae memoria animi vim atque iracun-' 
diam , & domefticae copiae vires ad injuriam perfc-> 
quendam , confilium magnitudo ingenii fuppeditare 
videatur: hoc unum fe his periculis remedium arbi- 
trari, mutationem flatus civitatis, fic ut nemo am- 
plius Audio & fuftragio plebis, quae omnia venalia 
habere folet , viam (ibi ad obtinendum principatum 
munire pollet. Ium quo quifque afperius in Cosmum, 
locutus eflet, eo fpes gratiae major erat, & donati 
praemiis omnes ii fuerunt,, qui illius pellendi e patria 
fuaforcs auclorcfquc fuerant.' Ceteros ititer' Vexillifer 
Praefectura Pifarum amSlus fuit,& quod ipfc aliquan- 
do , ejus fratrumque filii , quia debitam propter tri- 
buta Reipublicae pecuniam ad diem non folviflent* 
inter aerarios relati , privatique propterea fueranr ju-_ 
re ferendi fufffagia, gerendique magistratus, quod ter- 
ni in fpccclo dicebatur, ut hac nota liberarentur de- 
cretum fuit. Vilum eft etiam ad praefentem rem per- 
tinere, ut augeretur potcftas illius magiflratus, quem 
vindicem criminum majores noftri efie voluerant. Sic 
enim facilius ii contineri poflb putabantur, qui Cofmo 
favebant . 

Hic , qyi maximo femper aninio lucrat in profpc- 
ra fortuna , non minori fuit , quod difficilius eft , in 
adverfa. Suadentibus ut ex itinere in patriam rediret, 

x .. 


Digitized by Google 



40 M u n i ' C o m i 

hoc boni civis refpuere fidem refponiit, cui Magi- 
(Iratuum jufla aeque facra ac Dei elfe debebant, vim* 
que armorum ad ulcifcendos externos holles refer van- 
dam . Ipfo in itinere vidit multorum in fe fludia at- 
que officia, ut haec calamitatem fuam non modo le- 
varent , fed etiam honcflarcnt . Ferrariae Marchio Ni- 
colaus Ateflinus, qui ut in cuftodiam Cofmum tradi- 
tum fuifle audiverat, deprecatores ejus (illutis Floren- 
tiam miferat, tranfeunti per Mutinam urbem aliaque 
ditionis fuae loca lingulares haberi honores juffit. 
Veneti vero, qui eadem de caulfa, tribus primariis ci- 
vibus ad Florentinos legatis, mirifici fuerant ejus di- 
gnitatis defenfores, non fecus ac fi ejufdem calamitas 
ad decus Reipublicae pertineret, tanto (ludio, amore, 
animo ingredientem eorum urbem profecuti funt, nr 
is non exui , fed de inimicis nobilem triumphum 
agens ad eos venidc videretur. Cum Senatoribus, qui 
obviam illi processere, erat Laurentius Mediceus, qui 
paullo ante Venctias exulatum venerat. Poftridic Co- 
fmus Ducem , cetcrofque , qui primi erant in adini- 
niftratione Reipublicae, adiit, omnibusque gratias egit, 
quod eorum (ludio atque au&oritate , dum vi , ferro , 
metu,’ minis obfeflus tenebatur, ex capitis periculo 
ereptus fuerit. Quod vero hoc beneficium lingulari- 
bus honoribus cumulaverint, tanti id fe putare affir- 
mavit, ut nihil gloriofius haberet, quod polleris relin- 
queret, omnifque aetas libi futura edet ad eorum er- 

6 » 


Digitized by Google 



Medicei Vita. 41 

ga fc divina merita praedicanda atque recolenda. Bi- 
duum Veneriis fuit, quod venerat tempus, quo ede 
Patavii jubebatur (41). Comitem itineris habuit pri- 
maria nobilitate hominem Jacobum Donatum, a quo 
magnificcntidimo hospitio acceptus fuit. Decreverant 
enim Veneti, ut in illa urbe non tanquam peregrinus 
& exui , sed tanquam civis , & patriae fuae legatus 
amplidimus haberetur . Nec minori voluntate ac Au- 
dio ii fe fc gesserunt in Laurentium, ut patroni ac 
tutores vitae , fortunae, memoriae, nominis Mediceo- 
rum condituri esse viderentur. Ipsorum etiam aucto- 
ritate, cum hac de caussa legatum Florentiam mifis- 
sent Andrcam Donatum, obtentum est, ut Cosmus 
ubi vellet commoraretur , dum non egrederetur e Ve- 
netae ditionis finibus, & ab urbe Florentia centum & 
feptuaginta millibus passuum abeflet. Itaque, exeunte 
an. mccccxxxui. fedem fuam Veneriis collocavit, qua 
in urbe ita fc vivere ajebat, ut patriam minime requi- 
reret. Venit ad eum aliquando, dum familiae fuae prae- 
fecturam gerebat, vir ille fummus & fingularis Amhro- 
fius Camaldulenlis , qui obdupuit adeo ob beneficia & 
honores, qui impertiebantur Mcdiceis Fratribus, ut 
quas de iis ad communes amicos dedit litterae, plenae 
edent laetitia, gratulatione et praeconiis Venetorum, 
qui dum malum eorum gemebant, & iratorum homi- 
num, non condantis Senatus judicium aperte detedaban- 
tur, ad dignitatem fuam pertinere judicarunt, ut iidem 

F 


Digitized by Google 


4 * 


Magni Cosmi 


a fe fc non modo perliberaliter , fed etiam ornate cu- 
mulatcque tractarentur (42). 

Etfi cavebat Cosmus , ne extra modum lautus & 
fumptuofus appareret, quia tamen illum quidquid excel- 
fum & magnificum erat delectabat, ut Veneriis monu- 
mentum aliquod exifteret grati animi fui , liberalitatis 
& amoris in litteras, fuis fumptibus bibliothecam Be- 
nedictinorum , qui incolunt monafterium ad S. Georgii , 
ufus Michclottio architecto, acdificandani curavit (43). 
Excipiebat fatis fplcndidc qui domum fuam ventitabant, 
& multi fane fuerunt , qui ex vicinis urbibus Venetias 
profecti funt , ut magnum virum fluctibus Reipublicae 
exclufum in alienis terris jacentem videre & folari pos- 
sent . Et ii vir ampliflimus , cui nihil erat quod ro- 
ganti concedi non debere videretur, pro aliquo fuppli- 
cavit , fuit femper ejus rogatio gratiofa ; fed videbat 
ad vitandum vitium arrogantiae, ne tam gratia, quam 
caussa rogandi valeret , quapropter , dum multi ejus 
officiis & mifericordia lactati funt , nemo injuria do- 
luit. Hae artes, & frequens commemoratio beneficio- 
rum, ac declaratio amoris erga parentes & cuftodcs fuos, 
& fenfus illius de Republica, de qua faepe confultus 
fuit propter conjunctionem , quae jarndiu erat Vene- 
tis cum Florentinis, mirifice omnium ordinum animos 
in ipfum confirmarunt. Sed tanta honoris aura minime 
quidpiam imminuit de caritate patriae (44). Extant 
enim litterae eorum , qui gubernacula Reipublicae tra- 


. Digitized by Google 


Medicei Vita. 43 

ctabant, cx quibus conjici poteft illos doctos fuisse a 
Cosmo de iis rebus , quas fcire maxime intererat (45) 
& gratiflima iisdem fuifie amantissimi civis otEcia . 
Quamobrcm vel ii, qui cxiftimabant illum vel debilitata 
virtute, vel fracto animo esse propter calamitatis ma- 
gnitudinem , fc vehementer errare intellexerunt . Tum 
Cosmus fpcrarc coepit fore, ut in fe mutarentur non- 
nullorum voluntates , nec deerant fanc amici , qui al- 
licere alienas, retinere partas, placare turbatas magno- 
pere laborabant. Fuit Sc in illorum numero magnus 
ille jurisconfultus Antonius Minuccius e Prato Veteri, 
qui quod multa audacter fecerit, ut Cosmus redderetur 
patriae & fuis, ampla domo, pecunia, aliisque praemiis 
ab ipfo donatus fuit . Jam populus minime obfcurc 
Cosmi delideriuin oftendebat, ac palam multi dictita- 
bant actum fore de Rcpublica, fi ii, qui in illa verfati 
erant utiliter, & quorum exiftimatio gravis habebatur, 
improborum irae atque libidini devoverentur . At qui 
illi ex animo erant amici ad utilitatem iplius pertinere 
arbitrabantur, in tanto impetu ftudiorum & motu te- 
meritatis modum , confilium & rationem adhibere , ne 
qui aliena peccata fe punituros profitebantur, facile 
ipfis peccare liceret. His de rebus omnibus diligen- 
tissime Cosmum certiorem faciebat Angelus Acciajo- 
lius , qui veteres cum Mcdiceis fratribus inimicitias, 
multis, ac praefertim Francifco Barbaro & Minuccio 
inftigantibus , plane donaverat Reipublicae (46) , cum 

F 3 


Digitized by Google 



44 


Magni Cosmi 


qua illorum rem & caussam conjunctam esse intelli- 
gcbat . Is, ut quod nuntiabat amicis laetius esset, af- 
firmabat illos brevi ad fuos redituros, fi Nereum Cap- 
ponium libi conciliasscnt > & bellum aliquod commo- 
veretur , unde ipfis patriae et conlilio & pecunia , iicu- 
ti antea fecerant , juvandae facultas daretur . Interce- 
ptis litteris , non defuit caussa feveri exercendi judi- 
cii, quo decem annorum exilio Acciajolius fumma in 
familia natus, & animi fatis magni & conlilii damna- 
tus est. Saevitum etiam est eadem de caussa in igno- 
bilem quemdam artificem, nomine Sil vestrum , qui, 
quod periculo fuo juvisset Colinum, elatus postea ad 
nobilitatem & gloriam fuit. 

Interea tempus ab studiofis Cofmi exfpectabatur , 
dum Rcipublicac clavum tenerent homines aequi & in 
ejus partem propcnfi . Id evenit Kal. Septembris an. 
mccccxxxiv. , quo die renunciatus fuit Vexillifer Justi- 
tiae Nicolaus Cocchius, Priores vero ( lic enim voca- 
bantur, qui fecundum post illum locum tenebant) Joan- 
nes Capponius, Lucas Pittius, Petrus Dinius, Fabianus 
Martinius, Simcon Guicciardinius , Thomas Rcdditius, 
Balthafar Chiaruccius, ac Nereus Bartolinius. Hi, quo- 
rum pleriqufc de turbato per optimates civitatis statu an- 
tea aperte questi fuerant, ut magistratum iniere, tantum 
animi addidere Cosmianis, ut hi non folum libere, fcd 
etiam ferociter de adverfariis loquerentur . Tum Albi- 
nus diffidere rebus fuis coepit, neque erat dubium quin 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 4 j 

is, qui fuperbum fe praebuerat in fortuna, huic ipsi 
tandem cedere ac fuccumbere deberet. Sed quia il- 
ium nunquam defernit audacia, ad eftrcma defeen- 
dere minime dubitavit. Cogit armatos, laudat prom- 
ptos, dubios confirmat, fegniores calligat atque in- 
citat . Completur forum S. Apollinaris tumultuanti- 
bus , qui non folum Albitium amentiae ducem habe- 
bant , fed etiam Rodulphum Pcruzzium atque Nico- 
laum Barbadorium. Multum confidebat Albidus Joan- 
ni Guicciardinio & Pallanti Stroctio, fed ille domi 
fe continuit, hic cum duobus tantummodo famulis, 
nec equo vectus , nec armis tectus in forum venit. Eo- 
rum vocibus & concurfu perterriti Novem viri vocant 
ad fe fe primarios quosdam viros, qui quo minus cu- 
piditatis & rtudii habere videbantur , eo plus auctori- 
tatis habebant. Hi quidem nihil non egerunt, ut rcin 
ad otium deducerent; hortantur Albitium ceterofquc 
illius factionis, ut ab armis difcedant, de revocando 
ab exilio Cofmo nihil actum affirmant, feque Reipu- 
blicae non defuturos pollicentur. Superbe ad illa rc- 
fpondit Albidus ; fi qui Cofmum rcfpicerent , & ejus 
gratiam fcquercntur , ut fuperioribus fecerant tempori- 
bus, neque omnis iis, qui tum Rempublicam admi- 
niftrabant, abrogaretur poteftas , fe profecto fibi fuif- 
que confulturum. Quando hac tempeftate jactabatur 
civitas, commorabatur in ea fummus Pontifex Eugc- 
nius iv. qui praefidio Florentinorum tectus, atque ab iis 


Digitized by Google 


4<5 .-Magni Cosmi 

liberalissime invitatus, paullo ante in Etruriam fugerat, 
ut pericula , quae ei a Romanis ipfis, a Nicolao For- 
tcbraccio aliifquc adverfariis impendebant, vitaret (47) . 
Suae hic dignitatis & paterni in Cofmum animi e(l’e 
putavit, Ii fe in illam pacificationem interponeret. Vo- 
catis igitur ad fe fc Albitio aliifquc factionis principi- 
bus, per Joannem Vitellefchium Recanati Epifcopum, 
cui non tam Pontifex, quam Cofmus ipse plurimum 
tribuebat, eos amantilTime adhortatus efl , ne fincrent 
patriam crudelibus lacerari difeordiis & nullum pu- 
blicum confilium cfse, fpoponditque perpetuam fuani 
in libertate Reipublicae & illorum falutc tuenda cu- 
ram . Si qua fides efset Philelpho ( & nullam cer- 
te meretur in iis , quae de Cofmo affirmavit ) tum 
Albitius eam orationem habuit apud Pontificem , qua 
nihil eloquentius , nihil accommodatius ad tempo- 
ra, nihil opportunius ad patefacienda exagitandaque 
Mediceorum vitia ac crimina, & ex qua totum fer- 
ine fecundum librum operis de exilio, de quo fupra 
mentionem fecimus, ille compofuit. Albitius quidem 
fluduit ab fe fe removere fufpicionem criminis, de quo 
haud injuria a Pontifice ipfo aliifque multis accufaba- 
tur, egisse fc cum Infubrium Duce, qui femper infi- 
dus & adversus Florentinis fuerat, de prodenda illi 
patria; & dum vim, potentiam, factiones, divitias, 
clientelas, affinitates Cofmianorum proferebat, adesse 
diem affirmabat, quo funditus univerfa Refpublica cf- 


Digitized by Google 


Medicet Vita. 


47 


fct evertenda. Quod multi ex Mucellano agro, ex al- 
pibus, & cx Aemilia Florentiam convenerant armati, 
civitatem & Mediccos defendendi caussa , ut ii nume- 
rum fere trium millium explerent , minime aufi funt 
Albitius, ejus Filius Ormannus & Rodulphus Pcruz- 
zius egredi c coenobio Dominicanorum , quod S. Ma- 
riae Novellae dicitur, in quo habitabat Pontifex. Ce- 
teri, qui illos -comitati fuerant, nocte intcmpcfta, mu- 
tati fque veftibus, huc illuc aufugerunt, atque arma po- 
fuerunt . 

Haec prinfquam acciderent, Cofmus Vcnetiis Flo- 
rentiam miferat Antonium Martellium , qui non mo- 
do privatorum negotiorum , fcd etiam confiliorum de 
Republica fidelissimus focius illi erat, ut exploraret 
Novemvirum animos , quos fane in amicum propen- 
fissimos invenit, quare illi fignificavit , ut maturaret 
ab urbe proficifei . Ita difeessit a Venetis fuis tu. Kal; 
Octobris an. mccccxxxiv. una cum fratre Laurentio 
{ non venit cum iis Averardus Mediceus , quia febri 
laborabat) ut omnes dicerent, illum unum esse dignum' 
principatus in patria fua , fignificarentquc fc illi ami- 
cissimos fore. Poilridie cum venisset Ferrariam, ita ac- 
ceptus fuit, ut nemo honoratius, nemo prolixius. Nam 
Nicolaus Atcfiinus Marchio non modo omnem fuam 
operam, fed & milites ultro illi obtulit. Cum magno 
horum comitatu , fumptus faciente itineris ipso Nico- 
lao, per Mutinenfcs montes ingrefsus cft in Etruriam oo- 


Digitized by Google 


48 M A C N 1 1 C O S M t 

dem pofl annum die , quo ab illa difcedere coactus 
fuerat. Subfcdit in Careggiano, ita jubentibus vpl po- 
tius fuadentibus Novemviris. Nam quamvis factum 
fuifset decretum, cccl ferine civibus fuflragia feren- 
tibus, & praefentibus Epifcopis, qui in aula erant 
Pontificis , de illo in patriam & in priltinam digni- 
tatem reftituendo , illudque honorificentiflimis fane 
verbis perferiptum (48), non convenire tamen puta- 
batur praefentibus Reipublicae temporibus , ut magnus 
populi motus fieret, quod fane cvenillet, Ii quem tan- 
topere defideraverat ingredientem urbem vididet. Quia 
tamen exfpectabatur, magna hominum multitudo com- 
pleverat vias, cujus declinandae gratia noctu & per de- 
via inCuriam venit (49). Omnino illum lic patria ac- 
cepit, ut lucem falutemque redditam libi ac rcllitutam 
arbitraretur ; & dum Cofmus gravi & eloquenti ora- 
tione magnitudinem beneficiorum , quae cives fui in 
fe, fratrem atque liberos fuos contulerant, perfeque- 
batur , feque ad Rempublicam bene gerendam incen- 
fum ostendebat , tanta duxit fignificatio laetitiae & 
voluntatum omnium , ut non folum ei calamitatem 
dcrraxilTc , fcd etiam dignitatem auxide viderentur . 
Etfi homini nihil efl: magis optandum , quam profpe- 
ra , aequabilis , perpetuaque fortuna , fecundo vitae fi- 
ne ulla offenlione curfu, tamen fi Cofmo tranquilla 
omnia & pacata procesifient , nunquam ad tantam am- 
plitudinem pcrvenillet, ut non folum ipfc perpetuo ef- 

fec 


Digitized by Googfe 


Medicei Vita. 


49 

fet moderator Se rector omnium de Republica confi- 
liorum , quali omnia unius viri arbitrio gererentur , fed 
etiam ut porteris fuis viam fterneret, qua ad civitatis 
imperium pervenire portent. Eft quidem magnus in 
hoc hominum confenfus, qui de rebus horum tempo- 
rum fcripferunt , nulla unquam in civitate , quae amis- 
sa jura libertatis uni homini permifirtet, quemquam 
vi Se armis, ficuti Cofraum in ea, quae libera ertet , & 
quae dc libertate retinenda maxime laborabat , aucto- 
ritate gratiaque praertitisse. At ne quis eum inlimulare 
portet nimiam potentiam appetere, obftabant fummi 
hominis gravitas ac prudentia, & praefertiin ars mode- 
rate & fcienter utendi fortunae bonis , potentium gra- 
tia, & amicorum lludiis , ut pari ac aequo jure cuna 
ceteris frui, & communi confenfu & conjuncta cura 
cum omnibus civibus incolumitati & incremento Rei- 
publicae confulere videretur. 

Profecto magni interfuit ad ejus auctoritatem au- 
gendam confirmandamque poena , quae fumpta est de 
iis, qui ad illius perniciem confpira verant . Vel ante- 
quam ipfe redderetur patriae, pulli in exilium fuere 
Rainaldus Albitius, ejusque filius Ormannus, quem con- 
fuetudo & difciplina a paternis vitiis degenerare non 
fiverat, Rodulphus Puccius cum liberis ejus & Donato 
fratre , Rainaldus Janfiliazzius , Rodulphus Peruzzius , 
Andreas Rondinellius , Petrus Ardinghellius , Zeno- 
bius Belfredellius , Matthaeus Bcnitius , Attavianus Pc- 

G 


»■ 


Digitized by Google 


5o 


Magni Cosmi 


pius, Guido Balduincttus , Nicolaus Barbadorius & 
ille Pallas Stroctius , qui inter fuos excellebat inge- 
nio & doctrina, & in litteratos homines (ludio , quo- 
rum nonnullos ita alebat domi, ut non fecus ac libe- 
ros diligere videretur . Ad illius calamitatem levan- 
dam ( hominis dignitas & virtus facit , ut de eo pau- 
ca feparatim dicamus) non mediocriter conduxit bo- 
nitas & beneficentia Thomae Calandrinii Sergianeniis, 
qui ex inftitutore filiorum ejusdem Cardinalis, neque 
multo pofi: Pontifex Maximus Nicolai V. nomine 
creatus, tanta libcralitatc fe fe geflit in eos, quos eru- 
diverat, ut plura a parente proficifci minime potue- 
rint. Omnino bonus vir & mitis ingenii erat Pallas, 
& quamvis nunquam in patriam , quam maximis or- 
namentis affecerat (50), redierit , per quinque & viginti 
annos ( tot enim poftea vixit ) ejus commodis , quan- 
tum potuit, fuaeque gloriae fervivit (51). Eminuit & 
ejus patientia cum exilii nuntium accepit, difllmilis hac 
quidem in re, ut & in aliis multis, Albitio, qui dira in 
Cosmum ejusque fautores evomuit, cum quibus (ibi vel 
abfenti perpetuum bellum fore palam ferebat . Jecit & 
voces llomachi & querelarum plenas in Pontificem , 
fe ipfum acriter reprehendens, quod ejus promillis fidem 
habuiifet. Pofi reditum in patriam Cofmi, exilii poe- 
na mulctati fuerunt alii cives, qui fufpicionibus nova- 
rum molitionum materiem dederant , unde propagatio 
multarum nobilium familiarum , quae longe latequc di- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 51 

fperlac funt, quaeque ortu Florentinae dicuntur. Sae- 
vitum etiam tum esset in cervices nonnullorum, nili 
pro iis intcrccflilTot Pontifex; & Cosmus ipfe gloriatur 
fc fe cgilTc, ne morte afficerentur Francifcus Guada- 
gnius aliique plurcs, qui tamen multorum maleficio- 
rum judicio convicii , aeternis tenebris vinculifque 
mandati fuerunt. Sed non propterea omnem a fe fe 
culpam amovit . Dediti enim poftea ad fupplicium 
fuerunt Antonius Guadagnius Filius Bernardi illius, 
cujus officia, quamvis pretio redempta, lalutaria fue- 
rant Cofrno, Antonius Pierozzius , Michacl Joannis, 
Cofmus Barbadorius , & Zcnobius Bclfredellius , atque 
hi quatuor capti Venetiis ab illius civitatis Senatu , 
ad quem tanquam ad aram confugere fe poffie fpera- 
verant, irae Cofrni fc fc donatos fuilfc haud injuria 
quelti funt . Horrere foleo dum reminifeor tot aut 
nobilitate, aut gestis magillratibus claros viros (non 
libuit omnes, quod longum & ingratu/n fuillct, nomi- 
nare ) unius hominis cauffii, aut praefenti morte, aut 
turpi exilio, aut foedo carccre, aut graviffima mul- 
cta , omnique privatione honorum & civilium jurium 
poenas dependi Ifc Rcipublicac, & illud tcnebricofum 
tempus vitae Cofrni latere vellem. Is quidem aliquid 
habuit excufationis , non omnino jultae , fed quae 
probari pofie videtur . Ajcbat enim fc nihil crudeli- 
ter commifissc, dum fuinmum dignitatis gradum te- 
nuit , & quae ante & poli id tempus ccnfucrunt Ala- 

G 2 


Digitized by Google 



52 


Magni Cosmi 


giftratus fcelerum vindices, praefentibus Reipublicae 
temporibus & concordiae conveniffie . Profe&o mode- 
ratio tuendae libertatis, dum aequari velle limulando 
ita fe quifquc extollit, nt deprimat alium, in 'difficili 
eft ; cavendoquc ne metuant , homines metuendos ul- 
tro fe efficiunt, & injuriam a nobis repulfam, tan- 
quam aut facere, aut pati ncceffie fit, injungimus aliis. 
Verum fi ve Cofmus ipfe, live ejus ftudiofi exercue- 
rint iracundiam in victos , quorum turbulenta & te- 
meraria conlilia fa&aque patebant , nihil tyrannice 
a£tum ab homine arbitrabimur, qui nec poteflate, 
quam fummam habuit , neque legibus , neque divitiis , 
neque gratia, neque gloria unquam abufus eft, ut 
imperium exerceret in liberos cives. Si quis illa , quae 
ipfe fccutus eft, conabitur carpere , dicat eumdem 
nihil fortasse tale cogitantem, patriae fuae fervile ju- 
gum parasse, dum nimium familiae fuae utilitati di- 
gnitatique, confulens publicae, profpexit; quanquam 
eo tempore, quo Medicei dominatum occuparunt Flo- 
rentinorum , ii effient horum mores , ifquc Reipubli- 
cae flatus , ut nec vitia , nec remedia pati amplius 
poffe viderentur . 

Hic publici confilii dominus, quo reftituto, ipfa 
civitas reftituta effie videbatur, cum ineunte an. 
mccccxxxv. renuntiatus fuiffiet Vexillifer Juftitiae, fa- 
cile obtinuit, ut novum decem annorum foedus Ve- 
netos inter & Florentinos Summumque Pontificem 


Digitized by Google 


Medicii Vita. 5) 

iniretur . Id quidem maxime conducere Rcipublicae 
rationibus putavit, quae mala timebat a Mcdiolanen- 
lium Duce, cum quo nili infida pax efle poterat . 
Hic aegre ferens defecifle ab imperio fuo Genuen- 
fcs , qui illius atrocitatem indignitatemque pati 
haud potuerant, cumque urbis recuperandae faculta- 
tem & fpem amililTet, ftatuit omni vi vexate non 
populos modo, qui erant in ditione Gcnuenlium, fed 
& eos, qui iisdem finitimi erant, eorumque libertati 
favebant. Inflammabant etiam fuperbum. & ambitio- 
fum animum voces Rainaldi Albitii , qui cum illum 
conveniflet , non deftitit inflare , fuaderc , orare , ut 
bellu m inferret Florentinis, cum quibus ajebat nullam 
fanftam cfle pofle focietatem, Cofmo, viro omnium 
teterrimo, Rempublicam adminiftrante. Addebat etiam, 
fi nulla eflent civium odia in hunc, quae tamen ma- 
Icima erant, facile opprimi civitatem pofle, aut fal- 
tem cogi , ne opem & auxilium ferret Genuenfibus . 
Tum glorians ipli Cosmo fignificavit gallinam incuba- 
re : cui ille: male id pofle extra nidum , quod falfum 
refponfum omnium fermone vulgatum laudatumque 
fuit. Huic vigilanti & multa in pofterum providenti 
opportuniflimum vifum eft , fi Francifcum Sfortiam 
rationibus Reipublicae magis atque magis adjunxiflet . 
Hic non folurn in Etruria natus ex concubina , quan- 
do ejus pater Mutius Attendolus, qui Sfortiae cogno- 
men ex corporis vi , & animi audacia traxit , ftipeti* 


Digitized by Google 


54 Magni Cosmi 

dia Reipublicae merebatur , fed etiam Florentiae al- 
tus atque educatus amabat Florentinos, charofque ha- 
bebat , eifquc faepe utilem operam praebuit. Nam 
fortis animus & magnus, & fumma rei militaris fcien- 
tia erat in eo. Tanti hominis virtus tum maxime 
neceflaria efle putabatur , quia mortem non multo an- 
te obierat perfidia Mcdiolancnfium Ducis, cujus in 
poteftatem venerat , Nicolaus Tolentinas , qui quan- 
tus imperator , & quam firmus & fidelis amicus fuif- 
fet Florentinorum, declaratum cft pompa funeris & mo- 
numento , quod in principe Aede faciendum ipfi cu- 
rarunt (52). Pretio igitur & fpc follicitarunt Sfbrtiam , 
ut & copias , quas fecum habebat , & quae fub Rei- 
publicac fignis militabant, duceret ad repellendos ho- 
ftes (53). Ex his quidem nullus magis formidandus 
erat quam Nicolaus Picininius, cujus femper fuerat in- 
fidiofa amicitia, & periculofa iracundia. Hic ex Par- 
mensi agro cum magna manu in Etruriam defeendere 
juflus ab Infubrium Ducc, non modo Sergiano, quae 
tum civitas in dominatu erat Thomae Fregofii , fed & 
aliis Florentinae ditionis oppidis , quae non longe a Ma- 
cra erant, potitus cft. Vim quoque ejus aut timuerunt, 
aut experta funt multa Pifani agri oppida , & univer- 
fa fere Apuana Provincia, in qua Malafpinae praefer- 
tim dominabantur . Profecto lingularis fuit virtus Sfor- 
tiac in ejus motibus conatibufquc prohibendis , quod- 
que his favere videbantur Lucenfes, inde Cofmus oc- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 


55 


cafioncm arripuit eorum, infidelitatem increpandi (54) 
novumque adverfus cofdcna bellum fuadendi , in quo 
non de dignitate modo, fcd etiam de falutc Rcipu- 
blicac decerni affirmabat. Verum quia verebatur, ne 
cui obtrc&atorum nimis pertinaciter Lucenfibus in- 
fenfus videretur, utebatur cxcufationc periculorum , 
quae & Florentinis & univerfae Italiae a Picininio im- 
minebant, fic ut illi qui faveret, communis hoftis 
e fiet habendus . Hac de cauda mifii legati fuerunt 
ad Summum Pontificem , qui a Florentinis xiv. Kal. 
Majas an. mccccxxxvi. difccfierat, ad Venetos, aliof- 
que Italiae Principes , quibus ctfi curae erat, ne in 
Etruriae vifccribus pedis illa Picininia diutius mora- 
retur, reprehendendum tamen videbatur Lucenfe bel- 
lum , quod aut ab ira & odio , aut ab dilatandi domi- 
nii cupiditate fufccptum efle apparebat. 

Inter haec Cofmus , cui & patriae libertatis , & 
dignitatis fuae , & poenarum ex inimicis fatis erat , 
quia nihil admifium iri arbitrabatur , quod domcfiicam 
tranquillitatem turbaret, milites eos dimilit, qui cu- 
ftodiebant Curiam & Forum , quique confcripti fue- 
rant, ut civium licentiae rcfifterent. Sed quamvis 
confideret iis , qui in civitate erant , vigilabat tamen 
ne fibi infidiac fierent ab abfentibus ; & fanc mirabe- 
ris Francifcum Philelphum, qui quondam amplilfimis 
honoribus & praemiis, ut iplius litterae tefiantur, a 
Florentinis et Mcdiceis omnibus decoratus fuerat, de 


Digitized by GoogI 


5 <S Magnj Cosmi 

illo, Carolo Marfuppinio, et Hieronymo Matthaei filio 
Forocornelieqfi , qui Florentiae operam dabat medici- 
nae, per Graecum ficarium occidendis cum exulibus, 
qui Senis erant, confcnlifle. Comprchcnfus Florentiae 
fceleftifiimus homo cum fuifTct, et omnium conjilio- 
rum fontes aperuifiet, abfcillae ci manus fuerunt, de- 
cretumque ut lingua abfcinderetur Philelpho ipfi , fi 
qnquam in poteftatem Reipublicac dcvenifiqt ( 55 )- 
Dum vero Cofmus fpondebat perpetuam fuam in li- 
bertate tuenda euram , et vigilantiam et fidem in bel- 
licis et civilibus officiis, facile confequebatur , ut quae 
ipfe expetebat , omnium fuffragiis comprobarentur . 
Neque tum adeo fors dominabatur in mandandis Ma- 
giftratibus, ut ad regendam adminiftrandamquc Rem- 
publicam ii vocarentur, in quibus aliqua maleficii 
refidcret fufpicio; nam cum in hac re modum quem- 
dam et ordinem adhibendum cenfuiftet Cofinus, pa- 
triae , fuique rationibus mirum in modum profpexit . 
Sane tum is erat Italiae ftatus, eaque temporum con- 
ditio , ut fi Florentina Refpublica inteftinis difcordiis 
lacerari perrcxHlet, neque unus vir plus quam cete- 
li omnes confilio et auctoritate valuiffiet, aut ad in- 
teritum occafumque ipfa ruere, aut magnam partem 
priftinae dignitatis et virium amittere coafta fuiffet . 
Haud dubie afpirabanc ad Italiae imperium Veneti et 
Infubrium Dux; Neapolitanum regnum morte joanr 
uae Reginae, -quae fine liberis deceflcrat , vacuum 

fra- 


Digitized by Google 


57 


M E D | c E I V I T 4. 

Alphonfus Aragoniae Rex & Renatus Andegaviae 
Dux armis petebant , horumque faftioncs omnia mi- 
fcere velle videbantur (j<5); Romanus Pontifex fortu- 
nis pene omnibus fpoliatus , coactufque vagari in alie- 
nis terris, nullum ferme locum habebat ubi tutus ab 
inimicis consisteret ; non modo eminebant, sed etiam 
dominabantur in illius ditione Braccianorum & Sfor- 
tianorum factiones, quarum Duces Nicolaus Fortebrac- 
cius, et Francifcus Sfortia civitates & provincias armis 
subegerant & in potestatem suam redegerant; Genuen- 
ses & Bononienses omnia implebant fanguine , dum dc 
tuenda libertate laborabant; quantae demum infideli- 
tates in amicis, quanta facilitas ferendi bella ex bel- 
lis, ac foedera pacisquc conditiones negligendi, vio- 
landi, rumpendi! In his fluctibus egebat sane Respu- 
blica Florentina scientissimo gubernatore, qui obviam 
iret temeritati & audaciae ambitiosorum, parta con- 
servaret , & agris & urbibus patrium imperium auge- 
ret . Omnino talis vir erat Cosmus , ut non dubitem, 
quin, fi illius vita in diversa tempora incidisset, eas 
exhibiturus fuisset virtutes , quae omnibus , vel dissi- 
milibus, temporibus convenissent. 

Vigilans hic moderator, mala aliena suam pu- 
tans esse occasionem , non lenivit , sed inflammavit 
odium, quod habebat Pontifex in Puppii Comitem, & 
quia ipse rem ad arma vocaverat, quorum dux erat 
vir ad omne facinus audacissimus Joannes Vitelles- 

H 


Digitized by Google 


58 


Mac N i Cosmi 


chius , qui paullo ante Archiepiscopus Florentinus 
creatus fuerat, non diffidebat Cosmus, si huic res be- 
ne procederet, fore ut victoriae fructus in bonuin 
Rcipublicae converteretur. Haec quidem tum in pof- 
fefiioncm venit Prati Veteris, qua in re Cosmus huma- 
niter se gessisse ajebat, ne oppidum Casentini nobilis- 
simum ferro ignique vallaretur. Caussa hujus Pontificii 
belli fuit Burgus S. Sepulcri, quod oppidum in Etru- 
riae finibus litum quia possederat Nicolaus Forte- 
braccius , illo line liberis mortuo , sibi Puppii Comes 
dotis nomine (eidem enim nuptum dederat filiam) 
deberi contendebat . Dum jure & armis disceptabatur, 
Cosmus obtinuit, ut oppidum, tanquam fi depositum 
effet apud Rempublicam , ab illa gubernaretur ; quod 
vero non multo post illud Pontifici reddere coactus 
fuit, ejusdem acquirendi neque fpem neque voluntatem 
dimisit. Interea nactus occasionem adjungendi ad Flo- 
rentinorum imperium oppidum , quod S. Cassiani (57) 
arx dicitur, in Aemilia litum, hanc minime dimisit, 8 c 
quo occultior atque tectior cflbt illa cupiditas in aliena 
bona invadendi , jura & monumenta proferebantur , & 
vel illa , quae propter vetullatem obfolcvilTe videban- 
tur . Movit & utilitas Florentinos , ut Petram San- 
ctam , quae tum a Genucnsibus possidebatur , oblide- 
baturque a Mediolancnfibus , a vallatione defenderent, 
& dum negotium publicum fedens in puppi agebat 
Cosmus aut in propulsandis periculis, aut in augenda 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 59 

patriae fortuna , interim neque fuum , neque amico- 
rum negligebat . Certabat interdum utilitas cum ho- 
neftate; hanc in rebus privatis femper fervavit, illam 
in publicis maxime fpectavit ; & fanc ii tum erant 
mores imperantium, ut nihil tam commune effet quam 
aliena jactura fuam rem amplificare . Quod non eo di- 
co, ut judicem, quae non funt aequa & honefta na- 
tura, ea fieri aequa & honefta temporibus, fcd ut aut 
neccfiitatis, aut gloriae, aut patriae caritatis excusatio- 
ne Cosmum a pofterorum reprehensione, atque iniju- 
riis defendam. 

Quod hunc tangebat maxime cura Lucensis bel- 
li, de qua omnes civitatis ordines una & mente & 
voce confcnferant five Lucensium odio, cujus tamen 
nulla fatis jufta caufia reperitur, five ftudio ignomi- 
niae delendae , quae fuperiore bello videbatur inusta 
Reipublicae, nulla non arte follicitabat Franciscum 
Sfortiam ad incepta perficienda. Nihil opportunius 
potuit accidere difcefiu Picininii, qui in Cisalpinam 
. Galliam vere an. mccccxxxvii. rediit, diminutum exer- 
citum , quem collegerat ex hominibus dcfperatis, ex a- 
grefti luxuria, ex rufticis mediaftinis fuppleturus. Tum 
captus fuit Mons Caroli , Viaregium cum aliis ca- 
ftcllis, quae funt in ora maritima, Carraria, Moneta, 
Aventia , & recuperatum quoque fuit Scrgianum , & 
nonnulla Apuanae Provinciae oppida, caque Dominis, 
ad quos pertinebant, reftituta. Lucensis vero ager, ma- 
li 1 


Digitized by Google 


6o 


Magni Cosmi 


toris jam frugibus, non modo vallatus fed pene exi- 
nanitus fuit ; fed quantam licentiam habebant hostes 
ad depopulandum atque rapiendum, tantum habebant 
animi, qui in civitate erant, ad defendendam liber- 
tatem . Manus illa Sfortiana femper fuit victrix in ca- 
piendis oppidis , ut nulla pene fupcrefTcnt Reipublicac, 
fed quas adhibuit vires , & quas comparavit machinae 
ad expugnandam civitatem aut ferro aut fame, in ir- 
ritum cecidere . Rediit interea in Etruriam per mon- 
tes afperos, qui funt in finibus Lucenfium, Picininius, 
verum quia omnem ferme ad urbem aditum tum fof- 
fis, tum vallis, tum caflellis pracclufcrant Florentini, 
ad oppidum Bargam divertit, non tam loci natura, quam 
defenforibus munitum. Id pofitis caflris cum obfideret, 
militesque nil hoflile timentes (xxx enim partuum millia 
Francifcus aberat) cuflodias obirent negligentius, eos 
impeditos & inopinantes aggrelfus cfl Petrus Brunorius , 
quem Sfortia praefecerat levis armaturae peditatui , 
magnum eorum numerum concidit , reliqui fe fe fu- 
gae mandarunt . Eo in praelio, accepto vulnere, captus 
efl Ludovicus Gonzaga Afantuanorum Ducis Filius , 
qui, adverfante patre, multis fanc Cofmo nominibus & 
ob acceptam etiam ab eo pecuniam obflricto, arma 
adverfus Florentinos fumpferat. Tum inflare apud Flo- 
rentinos coeperunt Veneti, ut quoniam multa bene 
procefferant , & non folum fperare , fed etiam confi- 
dere portent fe tandem Luca potituros, Francifcum ad 


Digitized by Google 



M i d i c ii Vita. 6 1 

fe mitterent, quo conjunctis viribus Mediolanenfcm 
agrum depopularentur, cogerentque Ducem domefti- 
co fatigatum bello curam fervandae Lucae abjice^- 
re (j8). Quod erat fama id quaeri, ut oblidione Lu- 
ca liberaretur, neque Florentinorum rationibus condu- 
ceret talem dimitti belli ducem, hujus & fuorum nomi- 
ne ea rcfpondit Cofmus , quae magnam voluntati Vene- 
torum difli eu Itate m afferebant. Haud negari tamen iis 
potuit, quin Francifcus faltem Regium Lepidi pete- 
ret (59) ac Parmcnfem popularetur agrum , quo illius 
defendendi caulfa Picininius ab oppugnatione Bergo- 
mi, quam inftitucrat, evocaretur . Neque fane res aliter 
evenit. Sed cum ipfe magnum collegifTet exercitum, 
feque magna copia earum rerum, quae funt ad bellum 
neccfTariac, inrtruxiflct, palamquc jactaret fc ad fol- 
vendam obfidionem Lucenfem iter fufeepturum, ejus 
minis & terrore plurimum commoti funt Florentini. 
Vehementer itaque egerunt cum Venetis, ut Francif- 
cum Lucam reverti linerent, quod concedere, fatis 
libi factum exiftimantes, quoties belli moles a fe fc 
in Etruriam transferretur. Francifcus igitur, fuperato 
per Mutinenfes montes Apennino, Lucam rediit. Se- 
cutus diverfis itineribus Nicolaus montium, qui inter- 
jacebant, jugis appropinquavit. Quanquam autem pe- 
ditatu plurimum poffet Francifcus, tamen veritus tum 
hortis omnium verfutifTimi infidias , tum belli fortu- 
nam, intercidebat obfcpiebatque interim loca lingula, 


Digitized by Google 


6 i M A G N I C O S M I 

per quae Nicolao tranfitus daretur : quo tamen tutius 
obfifteret hofti, augeri copias luas a Florentinis enixe 
poftulavit. Sed cum in promptu nulli edent equites, 
a Venetis petunt, ut Guidonem Antonium Manfre- 
dium cum equitibus quingentis auxilio mittant. Faci- 
le id impetratum eft, quod offenfiones ab injuria, & 
a zelotypia natae coegerant & Manfrcdium ipfum , & 
alios mercenarios Duces millionem a Venetis pofcere . 
Tum Sfortia a Florentinis atque a Venetis fibi ex ae- 
quo promida ftipendia efflagitare. Nulla mora a Flo- 
rentinis, adnitente Cofmo , fatis ei factum eft : dene- 
gabant Veneti nullain aliam ob caudam, nifi quod ad 
eos , ut primum vocatus fuerat , non venerat , atque 
rccufaverat Padum tranfire , ut propius Mediolani Du- 
cem premeret atque urgeret. 

Non una erat cauda, quare is nimium opprimi 
Philippi potentiam nollet, illa in primis, quod magna 
in fpe erat fore , ut ille fibi in matrimonium daret 
unicam filiam nomine Blancam, per quam licet ex con- 
cubina genitam jus in Infubrium imperium fucceden- 
di obtineret. Hoc fignificadc Philippus vifus ed, cum 
ad ipfum oratores in Etruriam .mifidet, qui praeter 
omnium opinionem benigne accepti & comiter dimiffl 
fuerunt (<So). Id cum aegre paterentur Florentini , in- 
telligerentque, fi Veneti perfeveranter promida ftipendia 
folvere recufarent, illum fe fibi confulturum, ne amit- 
terent virum , in quo fpes omnis erat Reipublicae , 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 6 3 

ineunte vere an. mccccxxxvui. deliberarunt Venetias 
legare Cofmum, cujus laudes memoria omnium civium 
inclufas, & auctoritate etiam publica tcftatas aditum 
ad id, quod quaerebatur, patefacturas confidebant. 
Venetus homo (fic enim a fuis Cofmus appellabatur) 
honorificentiffime acceptus fuit, ductusque in Curiam 
in hanc fententiam diffcruifle dicitur. Si ad vos , Pa- 
tres ampli /fi mi , feriendi foederis caufia venirem , multa 
fortafie mibi facienda verba ejjent , ut id ad communem 
utilitatem fpectare probarem : fed quoniam jamdiu amici- 
tia juncti fumus , & mirifice femper nojlri feufus cum in 
pace , tum in bello congruerunt , nunc id fperare & mo- 
liri debemus , ut vincula , quae multi nequicquam fol- 
vere conati funt , arctius aflriugantur. Quae inde ad vos 
Pervenerint emolumenta nos non folttm aequo animo , 
immo vero etiam gaudenti ac libenti reminiscimur , & 
tum Deo immortali gratias agimus , tum nobis ipfis gra- 
tulamur , quod & nofiris auxiliis fiorentijfimi imperii ve- 
Jlri fortunam non modo defendere , fed etiam amplificare 
potuiftis. Si adeo nos movit vejlra utilitas , ut pro ea ma- 
ximas inimicitias fufeipere fummma pericula adire 
minime dubitaverimus , nulla ne vos cura tanget urbis 
noftrae , quae hujusmodi nunc implicatur bello , quod ge- 
ri pro diguitate populi Florentini , & perfici quam pri- 
mum oportet ? Si bercle nulla alia caufia , faltem perfi- 
dia & iniquitas Lucensium vefiros animos excitare <&* 
inflammare deberet . In pace nunquam fidi fuerunt tfaepe 


Digitized by Google 


64 Magni Cosmi 

agros noflros depopulati funt ; Etruriam omnem adver- 
fus nos concitare voluerunt , bodieque id moliuntur ; & 
ne ullus /celeribus modus effet, opem & auxilium ferre 
Piciniuio minime dubitarunt , cujus effrenatus & prae- 
ceps furor unherfae Etruriae fervitutem minitabatur. 
Quid aliud fuit refftere tam capitali hvfli , ni/i a vobis 
amovere pericula , quae semper procreata funt ab eo , 
quem Mediolanensium Dux armaffet ? Fuit igitur cauf- 
fa communis belli inferendi , multo labore multifque 
impenjis eo jam deducta res ejfe videtur , ut brevi illud 
confici pcffe confidamus , Ji conflans <& flabilis erit amicus 
Francifcus Sfortia , ac firmam invictamque manum oh ne- 
gata a foederatis flipendia abducere ab Etruria minime 
cogetur. An mediocre difcrimen opinionis atque detrimen- 
tum fecuturum ex bac re putatis ? Fundamentum enim & 
gloria imperiorum efl fides atque conflantia promifforum , 
quae fi exfolvere vel iis denegabimus , ex quibus maximos 
fructus tulimus , fruftra implorabimus hominum auxilium , 
amicitiae in graves inimicitias convertentur . Adest 
Deus teflis foederis , quod inter nos & Sfortiam vejlrum 
non nudo fapientiffimum judicium , & utrimque Reiptt- 
blicae utilitas , fed & temporum vincula conjunxerunt , 
ipfe ultor erit violati . Noftra profecto mens efl a 
nobis avertere infamiam <&• poenam , cum non juflitiae 
modo , quam pracfentibus Reipublicac temporibus conveni- 
re arbitremur , minime adigere hominem , quem fortuna 
& virtus in ampliffimo flata collocavit , ad aliena fubfi- 

dia 


Digitized by Google 


Medicei Vita. d f 

dia quaerenda . Indiget ille pecunia , cr nifi illi pro - 
mijja folvatur, fune confugiet ad opem Me diolauenfis Du- 
cis , cujus boc fatum efie videtur , «r /?/ veftram perniciem 
maxime incumbat . Ille ne continebit impetus fuos , cum 
omnium fi renuis s imos & putentiffimos Duces Pictninium 
& Sfortium hi fua patefiat e habebit? Quae tum opes ac 
vires ejus odiis ebfifiere poterunt? Nofiis quae feparatim 
egerunt , & quanta 'm converfione rerum uc perturbatio- 
ne eorum caujfa univerfa Italia verfata fuerit . Non me 
latet Sfortiam atque Florentinos culpari a Vobis, quod il- 
le toties requifitus P a dum Cum fua manu trajicere re- 
cti faverit .Jttflas quidem & magnas fe babere caufias af- 
firmabat , fed nttUa jufiior, quam quod verebatur ne , fi 
longius abfui fiet , Piceni pofiefiionem fua virtute partam 
retinere minime pofiet . Nos quidem adeo commovit ve - 
ftra pofi ulatio, ut etiamsi ejus difcefih non debilitaretur 
modo , fed et pene evanefeeret fpes Lucensis belli confi- 
ciendi , prece & obfecratioue vehementi obtinuerimus ab 
eo , Regium Lepidi falteni concederet , & cum Legatii 
vefiris de communi filute confentiret. Gaudentes fane il- 
lum in Etruriam redeuntem vidimus, pofiquam vos il- 
lius virtutis fructum haud mediocrem cepiftisPnec minus 
vos laetari decet pro magna & veteri <&• utili ueccffitu- 
dine , 'quod per eum de finitimis noflris, qui finrtper in- 
fidi fuerunt , triumphare po/fimus . Satis multa haec efieut 
mu iniquis , nimis etiam multa vobis , quos aequi/fimos 
effe confido . Pe fi at , fi vefiri imperii ulla vos cura tan- 

L 


Digitized by Google 


66 


M a.g. n i Cosmi 


git , ut circumfpiciatis omnes procellas , quae impendent , 
nifi providetis , «e nimium augeatur intoleranda Iufu- 
brittm Ducis potentia . Si fecus confulitis , nos quidem ra- 
tionibus ttojlris profpiciemus , qui fide & officiis erga 
vos dari fuimus , fortajfe non minus celebrabimur vir- 
tute , prudentia ac vigilantia , qua dignitatem Reipu- 
blicae adverfus bofies <jy foedigrafos fumus defenfuri . 
Excepit ejus orationem , ita jubente Senatu , Fofcarus 
Princeps, vir (ut multi femper funt apud Venetos) 
facundus & promptus . Is pollquam honorificentiflimc 
Cofmum appellavit , ut quam gratiflima ejus legatio 
clTe cognofceretur, & multa de praefenti rerum publi- 
carum ftatu dillcruit , ut fummam Senatus fapientiam 
non modo in praevidendis, fed etiam in repellendis pe- 
riculis probaret, conclufit, huic nunquam in animo 
fuiffe aut retardare , aut impedire de Lucenfibus victoriam ; 
credere fe eo confilio mercenariis militibus fiipendium u 
majoribus conflit ut uni, ut illorum opera , qui aurum im- 
penderent , uterentur ; verum Sfortiam , cui Florentini 
tantopere confultum vellent , non modo frenetis militajje , 
fed fuam etiam operam, tunc cum maxime opus fuit, obfti- 
nate denegaffe ; quare illum sibi haberent, illi pecuniam 
folverent , qui ex ipfo fructus aut percipiebant , aut fpe- 
rabant : fi vero Florentini Venetos defererent , ut Sfor- 
tiam fequereutur , fore ut tam infidi confilii eos poeni- 
teret, daturofque & fuperis & hominibus, per quos olim 
fervati ejfent , meritas violati foederis poenas . Prorfu 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 6 7 

ex his dictis non videbatur efle dubium, quin Vene- 
torum coniilia longe alio fpcctarent, quam optabant 
Florentini . His tamen alterum poft Cofmum legatum 
mittere Vcnetias placuit ( fuit hic Julianus Davanza- 
tius) cum quo minus comiter, quin etiam fuperbe 
actum est. Cofmus, portquam aliquot dies Venetiis 
fuit , Ferrariam ad Pontificem profectus eft . 

Dcfperato Venetorum auxilio, id confilii animique 
habituri Florentini videbantur, quod iis Sfortia effecif- 
fet: meminifTe illum rogabant quos fumptus impendif- 
fent, quot labores fuftinuiflent , quot adiilfent pericu- 
la Luccnfis belli caufla, ut ad illud mature perficien- 
dum inflammarent. Cum ipfo quoque, quod mirabe- 
ris , Infubrium Duce egit privatim Cofmus , ut eum- 
dem a ferendo auxilio Lucenfibus revocaret ; fed quo- 
cumque fe verteret, quoscumque imploraret, doluit aut 
imminutam gratiam fuam, aut auctum ftudium erga 
eos , qui quidquid fe pati malle, quam Florentinis fer- 
vire liberis dictis & fortibus factis oftendebant . Quo- 
niam igitur tempori cedendum erat , nec fperari po- 
terat unquam defertum iri Lucenses a Mcdiolanen- 
fium Duce(<5i)& vires Reipublicae opponendae erant 
Picininio, qui, capto Aureolo Florentinorum in Aemi- 
lia oppido, univerfam Provinciam terrore compleverat, 
facile ad conditionem pacis Sfortia Florentinorum 
animos adduxit. Haec prima lex fancita fuit, ut Lu- 
cenfibus decem annorum induciae a Florentinis daren- 

1 2 


Digitized by Google 


68 


M A G N I C O ^ M I 

tur , hique fex millibus pafluum ab urbe retinerent 
omnia, quae ipfis tempore belli ademerant. Hujus pa- 
cis arbiter Sfortia fe ultorem fore promifit injuriarum, 
quae ab his vel illis inferrentur. Pcrcudum inde foe- 
dus inter Sfortiam ipfum & Philippum , quod inter 
ceteras illam habuit conditionem , ut neque Picini- 
nius (62), neque alius, qui Philippo militaret, Flo- 
rentinos armis laccderet , quippe quorum Sfortia, ut 
antea, ftipendia merebatur. Alulta praeterea alia Fran- 
cifci nomine ita adjecta fuerunt, ut nulla Venetis ju- 
da de Florentinis querendi caulTa daretur. Cautum 
enim antea fuerat , nc unquam hi de pace agerent , 
illis inconfultis , quibus & pacis & belli arbitrium 
permififle videbantur . Tulit cam pacem Venetus 
iniquo animo, & Picininius etiam iniquiore ob eam 
maxime caudam , quod Sfortia & foederis & pro- 
pinquitatis vinculis cum Philippo conjunctus ( hic 
enim ei filiam defponderat) tutam ad Infubrium im- 
perium obtinendum fibi munivide viam videbatur . 
Nec fibi admodum lactandum ede judicarunt Floren- 
tini, quod erepta fibi fuerit fpes & poteftas fubjicien- 
dac Lucae, quo cupiditatem infinitam cum immani 
crudelitate jampridem intenderant. 

Dum haec agerentur , Cofmus commorabatur Fer- 
rariae apud Pontificem, neque a fuis modo civibus 
& a Fratre Laurentio (63) diligentidime de omnibus 
rebus certior fiebat , fed etiam a Sfortia , quocum 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 69 

quafi focietatcm quamdam omnium confiliorum inie- 
rat, & de cujus fortuna vehementiffime laborabat. At- 
que ille quidem , etli fuae praefertim utilitati confu- 
luit in iis, quae egit cum Mcdiolanenfium Duce, mi- 
nime tamen ab officio atque a fide , quam Florentinis 
debebat, difccffilTe videtur, quod cos a propolito op- 
pugnandae Lucae, atque a periculo convertendi propte- 
rca in fe ejusdem Ducis arma removerit, poftquam 
Veneti contra foederis religionem omnem de focio- 
rum rebus curam abjecerant. Nullum enim tum con- 
filium magis falutare erat, cum Florentini line illis 
& fine Sfortia pares hollibus efie non pollent . Id qui- 
dem cavendum femper omnibus iis erit , qui armorum 
fortunam tentandam putant , & exempla haec vere 
pro documentis habenda, ne ita externis fidant auxi- 
liis , ut non plus fui roboris fuarumque proprie vi- 
rium in caftris habeant . Poli haec turbator ille Italiae 
Picininius, cum Ravennam , quae in Venetorum fide 
erat, Forum Cornelii & Bononiam, quae tum urbes 
parebant Pontifici, armorum vi obtinuifiet, omnem 
impetum belli in Cifalpinam Galliam tranllulit, ut 
expoliaret Venetos Bergomenli , Cremoncnli & Bri- 
xicnfi agris, & in hoc porro bello multa ille animo- 
fe & fortiter geffit. Alterum vero illud fulmen belli 
Francifcus Sfortia in Apuliam tranfiit, tum ut revi- 
feret confirmaretque eorum oppidorum atque urbium 
populos, quos pater illius fuam in ditionem redege- 


Digitized by Google 


7 ° 


Magni Cosmi 


rat, tum ut Renato Regi auxilio eflct , cujus partes 
ipfe cum fui? omnibus adverfus Alphonfum Arago- 
nenfem defendendas fufcepcrant. Tali modo Florenti- 
na Respublica a metu bellorum refpirare coepit , & 
in hac tranquillitate ftuduit aut pecuniae, aut opibus, 
aut gloriae, omnem urbanarum rerum motum guber- 
nante Cofmo. 

Approbantibus cunftis, negotium ei datum fuerat, 
ut alliceret Pontificem ad transferendum Ferraria Flo- 
rentiam occumcnicum Concilium . Suadendo, mo- 
nendo pollicendoque gratum id lingulis privatim , 
gratum univerfo Senatui fore, moverat jam Eugenii 
animum, atque optima fpc ad fuos redierat. Hanc 
confirmavit pcflilentia , qua conflictari Ferraricnfes 
coeperunt. Itaque Florentini fuorum negotiorum fem- 
per bene gerentes Ferrariam legatum miferunt Lau- 
rentium Mediceum (64) (rediiflet & Cofmus , nili 
fortitione facta , iterum excunte an. mccccxxxviii. 
renuntiatus fuiflet Vexillifer Jufiitiac) ut defiderium & 
voluntatem Reipublicae proponeret , & pactiones qua- 
fdam cum Pontifice ipfo conficeret. Vel quando Ba- 
filcae Concilium convocatum erat, egerant vehemen- 
tiflime , ut fuam urbem Patres tanquam fedem de- 
ligerent, qua nulla opportuniorem efle dicebant vel 
propter falubritatem aeris , vel propter abundantiam 
& copiam omnium rerum, quibus vitam fuftentamus, 
vel propter loci commoditatem , quoties ex Graecia , 


Digitized by Google 


M e d i c e i Vita. 


7i 


aliifquc remotis regionibus vocandi Patres edent (65). 
Sed alia fpeflabant, qui Balileam convenerant , qui cum. 
prope bellum indixidcnt Eugcnio Pontifici, hunc am- 
plidimi faccrdotii ufurpatorcm appellabant. Non fuit 
tamen fine Florentinorum & praefcrtim Cofrni utili- 
tate ipfum Bafileenfe Concilium . Foenerabantur per 
menfarios, permutabant, & Concilii etiam nomine 
exigebant pecunias, & quod non mediocris erat apud 
omnes opinio Cofrni fidei , au£loritatis & gratiae, 
faepe ab illo conventu de magnis rebus mandata ha- 
buit, in quibus cxcqucndis etiam atque etiam vide- 
bat , ne ab fc Pontificis animum abalienaret ( 66 ) . 
Quoniam vero hujus ede putabatur Concilia vel in-- 
ftituta dimittere , vel habita refeindere , vel nova con- 
vocare, non fine caufia Eugenius Bafilecnfcs Patres 
temeritatis (67) damnavit, et Graecos, qui fe ad Conci- 
lium venturos promiferant, Ferrariam propter oppor- 
tunitatem loci accedere jufiit. Vel dum Martinus v. 
Pontificatum maximum gerebat, actum fuerat de con- 
jungendis Graecis cum Latinis , qui plurimis in rebus 
jamdiu inter fc difiidehant. Quod tum perfici non po- 
tuit, rtudiofe diligenterque curavit illius fuccedor Eu- 
genius, & poftquam diu difeeptatum cft dc loco, quo 
haberi Concilium debebat, qui primum vocati fuerant 
Bononiam , mox Ferrariam convenerant, demum fc fc 
ad Florentinos, ineunte an. mccccxxxix. & vocibus 
Ambrofii Travcrfarii , & peftilentiae metu commoti 


Digitized by Google 



7i M a g H i Cosmi 

tranftulcrunt. Hi domos fatis amplas Patribus afligna- 
runt; ut effet copia omnium rerum, quae funt ad 
vitae ufus necefiariae, ftuduerunt ; & pecuniam, quan- 
tam ad alendos Graecos, qui fupra quingentos erant, 
& illorum itineris expenfas folvendas Cofmus Euge- 
nio pollicitus fuerat , tantam dari placuit. In illo appa- 
ratilfimo fpeclaculo , quo fummnm Pontificem primum, 
deinde Joscphum Patriarcham Coftantinopolitanum, ac 
triduum poft ipfum Graecorum Imperatorem Joanncm 
Palcologum cjufque fratrem Demetrium cum magno 
eorum comitatu civitas excepit, primae femper partes 
fuerunt Cofmi, qui fe non elegantem modo, fed & ma- 
gnificum (nam ut oderat privatam luxuriam, fic publi- 
cam magnificentiam diligebat) videri voluit. Noftrum 
non cft referre quae egerint , quae in difputationem vo- 
caverint Patres , quid (it illud de quo inter se convene- 
rint, & quae fecerint decreta, quafque tulerint leges. 
Rerum & verborum diferepantiae , quae jamdiu inter 
Graecos & Latinos magno cum Ecclcfiac detrimento 
fuerant, illo occumenico Concilio fublatac omnino 
fuifTc vifae funt; de qua animorum concordia cum 
feriberet Cofmus ad Francifcum Barbarum veterem 
amicum fuum , ajebat in illa procuranda fuiffe viros 
difertiflimos, & prope divinos BefTarionem, & Ifido- 
fum Thcffalanicenfem , & cdm a Cardinali Cacfarinio 
& a Beffarionc ipfo recitata fuillent capita , de quibus 
omnes convenerant , non folum, iplis dicentibus , ami- 
cum 


Digitized by Google 


M E D I C E I V I f A. 73 

cnm quiddam & dulce refonafle, verum etiam fpe- 
frantes audientesque laetiffima voluptate perfufos fuif- 
fe . Armeni etiam , Rutheni aliique , qui ad Conci- 
lium venerant, formulam Catholicae fidei confenta- 
neam ab Eugenio Pontifice habuerunt; fed quae fan- 
cte & communi omnium, fi unum excipias Marcum 
Ephcfium, voluntate praeferipta fuerant, Graecorum 
ipforum aliorumque levitate & malitia poftea magna 
ex parte violata fuere (68). Octo & amplius menfes 
fuit Florentiae Graecorum Imperator, qui faepe decla- 
ravit quanti faceret Cofmum, & quam grata libi eju- 
sdem & omnium Florentinorum fuilTent officia (69). 
Ea propter dimidia ex parte minuit vectigalia , quae 
Florentini mercatores , qui negotiabantur Bizantii re- 
liquisque in urbibus, quae erant in ditione sua, folvere 
confueverant , iifque donavit amplam domum, quam 
in ipfa urbe Byzantii obtinuerant Pifani , dum flore- 
bant libertate & commercio . Quem omni honore vi- 
vum profecuti fuerant Florentini Patriarcham Coftan- 
tinopolitanum , mortuum prid. id. Junii, quatuor & vi- 
ginti dies ante quam Concilii acta publicarentur ( erat 
enim fenectute confectus ) (70) magnificentiffimis exc- 
quiis & fepulcri monumento decorarunt . Quae dum 
agebantur Florentiae , non continuerunt temeritatem 
atque infolentiam fuam Bafileenfes Patres . Ufque 
eo lapfi funt, ut poftquam compofitas atroeiffime 
diras imprecati fuerunt Eugenio , Pontificem Maxi- 

K 


Digitized by Google 


74 M*t»i Cosmi 

raum creaverint Amadeum Sabaudum , quem ex ere- 
mo ad ampliffimac dignitatis onus Felicis v. nomine 
fufeipiendum vocarunt . Haud miraberis vel illi cum 
Cofmo aliquid commercii fuifle (71), quod hujus au- 
ctoritas multum apud omnes valebat , conjectiquc in 
ipfum erant omnis pene Europae oculi . 

Inter haec minime quievit lnfubrium Dux, qui 
quoties ponebat arma , non pacem facere , fed bellum 
diferre videbatur. Angebat ingentis fpivitus virum cu- 
ra recuperandae Brixiae, omnique ratione vexandi Ve- 
netos, cum quibus libi perpetuum bellum fore o fren- 
debat . In ratgni rerum perturbatione, maximifquc 
periculis, quae impendebant ReipubUcae 3 Philipoi & 
Picininii manibus, quae , cum profperc multa gefriilent, 
ad omne facinus paratae elfe videbantur , Veneti Sfor- 
tiain & Florentinos, quos paullo antea fuperbe nimis 
defpcxerant , rcfpicerc coeperunt. Ea de caufra missi 
ad mrofquc legati fuerunt , omnibufquc precibus exo- 
ratus est Cofmus ab Andrea Donato ( hic enim , ut 
pote Florentinis acceptissimus, a quibus paucos ante an- 
nos in civitatem receptus Florentiam venerat) ne offi- 
cia fua veteribus amicis, qui nunquam non ejus virtutem 
honorarunt, denegaret. Ancipiti contentione distrahe- 
batur Sfortiae animus . Apud illum poterat plurimum 
fpes obtinendae Philippi filiae, quae fibi per foedus 
pacta fuerat. Sed quia ille trahebat nuptias, & alias 
deinde alias morae caussas afferebat, quali .verbis clo- 


Digitized by Google 


M E D I C ! I : V I T A. 75 

dere generum vellet , huic jam ardebat animus , & cu- 
mulatum ejus cor ira fuit, cum a Troilo, cui omnia 
credere folebat, quemque ad follicitandas nuptias Me- 
diolanum miferat, audivit sibi non nisi verba ab ho- 
mine fine dubio verfuto & callido data fuide. Acce- 
debat ad id anguftia pecuniae, quam promissam a Phi- 
lippo minime retulerat , nec tantam a Florentinis exi- 
gebat, quanta fatis e flet ad fu (lentandos fetinendofque 
in fide milites, praeteritarum rerum recordatio, & re- 
cens fufpicio. Nam ejus aemulus Picininius, dum ma- 
gnopere fuos ad Brixiam oppugnandam hortabatur , ac 
quidam interim diceret, quid efiet quod vitam fuam te- 
lis hoflium objiceret , cum urbem ipfam & cetera non 
fibi , fed Sfortiae , qui futurus edet Philippi haeres f 
parari non ignoraret , refpondide fertur : Pergeret ipfe , 
pergerent <£r alii Brixiam expugnare , qua capta , prius 
in Piceno futuri ejjent , quiim calamiftratus ille Jpm- 
frts fe afuturos fuf picaretur. Tum ibi ego , inquit , fpou- 
fa , & vos ephebi faltatores eritis . Haec ut refeivit 
Sfortia, confuluit Cofmum quid sibi agendum ede cen- 
feret, communique consilio Venetis adede, & quae 
ab iis proponebantur, conditiones minime refpuere de- 
liberarunt . Renovatum itaque , Eugenio quoque Pon- 
tifice hortatore, quinquennale foedus fuit Florentinos 
inter , Sfortiam & Venetos ea inter ceteras lege, ut 
Sfortia ipfe fumrnum copiarum imperium haberet (72), 
ut ei quotannis penderentur ccxx nummum aureo- 
li 2 


Digitized by Google 


7 6 Magni Cosmi. 

rum millia , quorum tertiam partem folverent Flo- 
rentini , ut quae ipfc a communi hofte armis ab- 
ftuliflet praeter Cremonam, quam Veneti sibi defti- 
na(Te videbantur, retineret, utque foederatae Refpu- 
blicae Picenum, quod tum erat in ejus ditione, ab 
inimicis defenderent. Vocati alii in foederis focietatcm 
fuere , quo fuperbiens Sfortia a timore Philippi , quod 
defpcrabat ab amore ac fide , facile obtinere fe pofle 
confidebat. Quia non fatis conflabat qua ratione ge- 
rendum esset bellum, quamque viam tenere debuisset 
Sfortia , Veneti fignificarunt Florentinis legatum opus 
cfle ad fe mitti virum prudentem, cum quo quae vel- 
lent de Republica loquerentur . Haec legatio data 
ell Nereo Capponio , ampliflimo civi , qui in Senatum 
admissus , eloquenti fanc oratione ftudia & beneficia 
Florentinorum in Venetos commemoravit, affirmavit- 
que licet paria & mutua non femper fuerint oflicia, 
fuos tamen praeteritorum memoriam obliterafic, man- 
daviffeque jam Sfortiae, ut Padum tranfirct, & ubi 
hoftium arma validiora eflent , eo quanta maxima pos- 
set celeritate contenderet, quamvis timendum esset, 
ne fi ille longius ab Etruria difcederet , in hanc im- 
petus armorum converteretur. Extremum orationis 
fuit: moriamur milites , dum morte noftra illa furia & 
pe/lis Italiae Philippus aut in perpetuum extinguatnr , 
aut J 'altem reprimatur. Nullus unquam legatus tam 
libenti Senatu exauditus clt, ac Capponius & propter 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 


77 

fummam hominis dignitatem , & propter fpem , quam 
fecum afferebat fore, ut cx maximo , in quo verfabatur 
Rcfpublica, diferimine eriperetur. Tota hac in re haec 
duo maxime fpectavit Cosmus, ut Philippus ac Veneti 
haberent quod timere , & quod fperarc ponent , ille a 
Sfortia , hi a Florentinis qui dum non folum fidis, fed 
etiam infidis amicis beneficia impertiebantur, magnitu- 
dine quadam animi celebrari volebant. Plurimum etiam 
intererat & ad fua confervanda, & ad aliena obtinen- 
da augeri potentiam Sfortiae, in cujus fortuna totius 
hujus belli diferimen politum effe videbatur . Multae 
prosperae res , quaedam adverfae laetitiam & luftum 
mifcuere. Recuperata Verona , periculo deditionis Bri- 
xia liberata, in Ladronia valle victus ac fusus exerci- 
tus Picininii , qui culeo inclusus , ac tanquam vilis far-, 
cina ad fallendos hofles a milite deportatus mortem vi- 
tavit; quae priufquam acciderent ad Benacum lacum 
magnum fane detrimentum Veneti accepere, eorurnque 
classis ferme deleta fuit. Mediolani Dux, quo propius 
in fpem venerat redigendi in potestatem fuam Vero- 
nam & Brixiam, eo plus ira exarlit in Florentinos, 
quibus unice tribuebat, quod profpere incepta fua in 
irritum cecidissent. Jussit itaque Picininium ultorem 
efTe doloris fui, & copias suas in Etruriam trajicere* 
Venisse cum eo dicuntur quidam Florentini exulcs , 
qui nullum audaciae finem flatucntcs. laetantesquc in 
patriae trepidatione, fignificarunt Cofmo >fevon dormi- 


78 Magni Cosmi 

re; quibas ille, credere fe quidem , quod eos fomno 
frivaffet. Pro certo pollicebatur hoc Rainatdus Albi- 
tius Philippo atqnc confirmabat , simul ac Picininius 
ad Etruriam acCeflUTet , futurum motum populi Flo- 
rentini, cui intolerabile erat fcrvire homini omnium 
impuriflimo, conjuraturosque contra Rempublicam Ca- 
fentini Comitem , Joanncm Vitelleschium Cardinalem, 
qui ad fummum imperium, quod exercebat in Pontifi- 
cis copias, adjungebat etiam crudelitatem , calliditatem 
& fuperbiam naturae, aliofquc Regulos, qui in Aemi- 
lia dominabantur . Quod nihil tam commune erat iis 
temporibus, quam infidelitas in amicis , defeiverunt a 
Republica Malatcftac , interceptaeque litterae fuerunt 
Joannis Vitellefchii ad Picininium, quae quamvis ar- 
canis notis feriptae eflent, fatis firmam tamen crimi- 
nis fufpicionem dabant. Tum Cosmus quali reprehen- 
dere & fubaccufare vifus eft Pontificem, quod tot be- 
neficia in hujusmodi hominem( fuerat enim primum 
Notarius Apoftolicus , & Rccanati Episcopus , mox 
Patriarcha Alexandrinus, ac demum Cardinalis & Ar- 
chiepifcopus Florentinus ) congclisset , quodque ei in 
primis fidem habuisset, atque ipfum admonuit fuae 
dignitatis & aequitatis efle poenas ab ipfo nefarii fcele- 
tis repetere. Hac de caussa Florentia Romam missus 
eft Lucas Pittius, qui rem ita egit cum Praefecto arci 
S. Angeli, ut per dolum Vitellcschius ex Urbe jam 
jam difeessurus comprehenderetur. Vulnus accepit in 


Digitized by Google 


Medicet Vita. 79 

capite , quia enfe , quem fcmpcr geftab.it , fc fc ab ar- 
cis militibus defendere voluit . Dum vulneri medici- 
na adhibebatur, aderat Pittius, qui adeo fpccillum ma- 
nu comprcllit, ut laefum cerebrum ftatim mortem at- 
tulerit . Tam foedo homine liberati Florentini & Pon- 
tifex , Picininii impetus se se facilius compressuros 
fperabant . 

Due viae funt , fane anguftae & difficiles , ab Aemi- 
lia in Florentinum agrum, altera per Vitis, altera per 
Amonis vallem . Ab illa repulit Picininium Nicolai 
Pifani virtus, hanc eidem aperuit timiditas atque igna- 
via Bartholomaei Orlandinii, qui si copiis, quas a Rcpu- 
blica acceperat , defendisset Marradium oppidum natu- 
ra munitiffimum, omnem fane hofti ad Muccllanum 
agrum aditum interclusiffiet . Itaque Picininius , cum , 
resistente nemine, Apenninum fuperasset , caftra ad Pu- 
liccianum ( id caftello nomen eft) pofuir. Minuit pro- 
fefto fpem , quam obtulerat fuis , potiundae urbis Flo- 
rentiae, ut immensae ejus divitiae victoribus prae- 
mium effient, fortitudo, qua ejus impetus fuftinuerunt 
ignobilis caftelli defenfores. Quod dum oppugnabatur v 
praedae cupiditas longius milites evocabat , neque ex 
occulto insidiandi , & difperfos circumveniendi lingu- 
lis deerat audacia . At in ejusmodi difficultatibus 
quantum diligentia provideri potuit, provifum eft; & 
quamvis hoftes vel ad loca urbi propinqua excurre- 
rent , & omnium civium animi ad ulciiccndum arde- 


Digitized by Google 


8o Magni Cosmi 

rent , vifum cft potius , dum externa auxilia non adve- 
nissent, ut in nocendo aliquid omitteretur, quam cum 
aliquo detrimento militum noceretur. In urbe ipfa con- 
tra fpem Picininii & exulum Florentinorum , qui cum 
illo venerant , erant omnia pacata . Nam plebs eam 
voluntatem , quam femper habuit erga Cofmum, reti- 
nebat, magiftratus ab ejus fidelibus amicis gerebantur, 
& fi qui erant paullo infensiores, occultabant & difli- 
mulabant iracundiam fuam vel propter metum, vel 
propter patriae caritatem . Vcrcns Sfortia , ne quid du- 
rius accideret , magnis itineribus contendere Floren- 
tiam deliberaverat , fed Veneti multa pecunia , mul- 
tifque precibus obtinuerunt ab eo, ne profpcre incepta 
dcfercret , & ne quid concederet Infubrium Duci , 
qui nulla alia de caussa Picininium jusserat transdu- 
cere copias in Etruriam, nili ut cum a Cifalpina 
Gallia abduceret . Homini virtute praellantissimo, cujus 
opera eximia in hoc gerendo bello extitit, lingulares 
honores, cum Vcnetias de communibus foederatorum 
rebus confulturus venisset , habiti fuerunt, de quibus 
fic feribebat ad Cofmum , ut paratum femper auxilium 
suum ad ejus voluntatem futurum offenderet, cum 
nulla occupatio, nulla utilitas posset esse tanta, ut in- 
terrumperet iter amoris & officii fui . Interim in 
Etruriam mille equites mifit , & Petrum Joannem 
Paullum Urfinium aliofque ad comparanda fubfidia 
follicitavit . Tum Picininius defpcrans pofle fe ma- 
gnum 


/ 


Digitized by Google 


i 

M E D I C E I V 1 T A. 8 1 

gnum aliquid efficere, dum ia Florentino agro confi- 
ftebat, poftquam ea loca, in quae incurrit, vallavit, 
iter ad Cafentinum direxit, invitatas ab illius regio- 
nis Domino Francifco Guidio . Hunc licet Floren- 
tini multis beneficiis firmiffimum reddere ftuduerant , 
dctorlit tamen adeo aut in Albitium amor, aut in 
Cofmum odium, ut quidlibet perfidiofum atque nefa- 
rium committere non erubuerit . Indignationi caullam. 
dediflc a multis creditur repulfa, quam tulit, cum GuaU 
tradam filiam fuam pulchritudine & caftimonia illu- 
flrem in matrimonium duci a Petro Cofmi filio con- 
cupivifTet (73). Sed ii erant mores Florentinorum, ut 
domefticas nuptias externis anteponerent, neque dubi- 
tabat Cofmus, quin fibi invidiofum futurum fuiflct, fi 
fe fe cum viro potente affinitate devinxilfet. Acceffic 
eodem Nerei.Capponii aliorumquc amicorum confiliuin, 
qui affirmabant nihil tam conducere ad retinendam 
populi benevolentiam , quam aequalitatem quamdam 
fortunae , & pares honorum gradus . Sed quaecumque 
fuerit cauffa odii Guidii in Cosmum , nullam ejus 
perverfitas atque improbitas ( quin dicam ftultitia ? ) 
excufationem habere potuit, effecitque ut illum confi- 
lii fui, quanquam fero, poenituerit. 

Interea creverunt opes animique Florentinorum . 
Ad eas copias, quas habebant, tria millia equitum & 
quingenti pedites , qui militabant Pontifici , addun- 
tur. Dux eorum erat Ludovicus Scarampius Patriarcha 

L 


Digitized by Google 


1 


82 Magni Cosmi 

Aquilejenlis , quo & medico ufus fuerat Eugenius , 
fed Simonetta magni nominis miles adjutor ad res 
gerendas datus erat. Verum magis quam hos , timebat 
Picininius Sfortianos milites, atque adfuturum Sfor- 
tiam arbitrabatur, poftquam multas gloriosas victorias 
in Cifalpina Gallia confecutus fuerat. Multa jam ipfe 
ceperat oppida Cafentini, quae in ditione erant Rei- 
publicae, de Cortona & Perufia patria fua opprimenda 
cogitaverat, qua in re cum minime ei fors faviflet, & 
erepta quoque fpes fuilfet fubjiciendi Tiphernates, ex- 
tremam belli fortunam, antequam ipfe in Cifalpinam 
Galliam revocaretur, aut Florentinis fubfidio veniret 
Sfortia, periclitari deliberavit. Convenerat noftrorum 
exercitus ad Anglarium oppidum, quod ad Apennini 
radices politum duodecim millibus palfuum a Tipher- 
no, prope quod erant hoftium caftra, diftat. Hunc ino- 
pinantem aggredi fe polfe Picininius fperabat , prae- 
fertim cum ab exploratoribus certior factus fuifiet » 
poft meridiem milites inermes aut fub pellibus defide- 
re, aut longius a caftris digredi ad conquirenda mili- 
tiae & acftus folatia. Itaque cum expeditis copiis in 
eum locum citatim contendit ; fed ubi Michael At- 
tendolus , qui praeerat Sfortianis, cujufquc maxima 
erat vigilantia, & rei omnis militaris peritia, a fum- 
mis caftris fubitum excitari pulverem profpexit, fufpi- 
catus quod erat , omnes ad arma vocavit. Acies tripar- 
tito dispofita eft , prima juxta Tyberis ripam, ut late- 


Digitized by Google 


M e d i c e t Vita. 


83 


ra hoftium feriret , fecunda ad pontem , ut venientes 
’ exciperet , tertia dextrorsum in afcenfu collis , ut aut 
victis, aut fubmotis fubfidio veniret. Sfortiani, qui erant 
in fronte , paullulum cedere coacti fuere , tantus fuit 
impetus hoftium. Captus ab his fuit Nicolaus Pifa- 
nus, & parum abfuit quin Attendolus ipfe caperetur. 
Superato ponte , anguftias invenerunt, quas folTae, agge- 
res, & collis ipfe faciebant, cumque nec facile move- 
ri , nec fclfis recentes fuccurrere poffent , & undique 
a noftris, quibus apertae erant viae, premerentur , regre- 
di ultra pontem coacti fuere . Ancipti praelio diu & a- 
criter ibi pugnatum efl: . Sed cum diutius fefTi labori- 
bus, acftu & itinere noftrorum impetum fustinere non 
potuiflent, & illud quoque iis accessiflet incommodum, 
ut fubito magnus exortus ventus pulvere obcaccarct di- 
micantium oculos , fugae fe fc dederunt . Toto hoc 
praelio , quo ab hora quarta ufquc ad octavam pugna- 
tum est , multa Picininius edidit exempla virtutis , 
fed in eo peccafle videtur, quod fatigatos duodecies 
mille pafluum itinere milites acre certamen confcrcre 
coegit . Ipfe , aegre mille equitibus collectis , ad Burgum 
S. Sepulcri confugit. A nostris lx milites occifi , cccc 
vulnerati , plurimique tum equites, tum pedites capti 
fuerunt. In his Astorres Manfredius, Ludovicus Par- 
menlis, Romanus Crcmonenfis, Sacramorus Vicecomes, 
Danefus & Antonellus a Turre, qui duces erant & 
praefecti cohortium . Fugerunt alii , cum adjuvarentur 

. L 2 


‘-U3A*— ***" 


Digitized by Google 


1 


J>4- Magni Cosmi 

ab ipfis victoribus, qui tum facile parcebant hostium 
vitae, ut fuam fervarent. Si valuilfet fapiens confilium 
Nerei Capponii & Bcrnardi Medicei, qui ductores 
erant Florentinarum copiarum , & ipfius Michaelis At- 
tendoli (74), victores in reliquias exercitus Picininii 
invasissent, omnemque ei potestatem tranfeundi in Ae- 
miliam facile ademissent , ubi tuto aliquandiu elTe po- 
tuit , & nova moliri , quae ipfis follicitudinem attule- 
runt. Sed perpauci tum erant, qui victoria uti fcirent , 
& quae parta fuit apud Anglarium die SS. Apostolo- 
rum Petri & Paulli festo, magna laetitia populum Flo- 
rentinum complevit, non fecus ac fi ex crudeli incen- 
dio Etruria liberata , & manus illa Picininia, in caede 
nostrorum jam faepe vi&rix , plane deleta fuiflet . Ea 
propter fupplicationes decretae, munera templis oblata, 
vota foluta , & donati amplissimis praemiis fuerunt, qui 
victoriae ipfius auctores fuifle putabantur, inter quos 
Legatus Pontificis Ludovicus Scarampius Patavinus , 
Cardinalis & Archiepifcopus Florentiae , postulante 
Cofino, creatus est. Qui de his rebus fcripferunt, 
ajunt temerarium confilium cepific Picininium ado- 
riendi exercitum loci natura munitum , cum tam va- 
leat nihil in praeliis, quam loci opportunitas: addunt, 
ipfum etiam in eo errafle , quod iter ad Cafentinum 
fufcepifict; nam fi in Pratenfi, aut Pistorienfi agro 
fubfedissct , plurimum fane vexafict Florentinos , qui 
in maxima caritate annonae inde magnam commea- 
tuum partem petebant . 


Digitized by Google 


Medicet Vita. 8* 

Cofmus, poftquam liberata patria Picininii mera 
fuit, egit cum fuis de puniendis iis, qui fidem Rci- 
publicae deferuerant, et cum hoste tam nefario con- 
juraverant. Ea propter Anfrosina a Montedolio, quae 
uxor fuerat Bartholomaci a Petramala , fpoliata fuit 
Monterchio , Valialla & Monteagutello ( haec caftellis 
nomina) eaque ad imperium Reipublicae adjecta. Se- 
verius etiam actum cum Francifco Guidio , Puppii 
Comite, qui perduellionis reus factus, poftquam vi, 
ferro , fame omnique mera domi obfeflus fuit , tan- 
dem exulare cum liberis ab ea regione, quam majores 
ejus tenuerant poft quadrigentesimum , quam in Ita- 
liam cum primo Othone (ut ferunt) venerant, annum 
coadus fuit (75). Genus illi perantiquum ac nobile, 
quod multi praeclari viri , praefertim quando in uni- 
verfo Cafcntino & in valle Arni fuperiore dominaban- 
tur , illuftrius fecerant , dignitas atque opes fatis am- 
plae ; fed virum nimis fortunae blanditiis fretum ma- 
jorum rerum cupiditas praecipitem egit , qui dum alie- 
na concupivit , fuis omnibus amiflis , patria extorris 
inopia confenuit , porteris futurus documento , fidem 
cunelis, fed praefertim potentibus , & in redis confi- 
liis conftantiam fervandam. Nova etiam lata fententia 
fuit adverfus exules Florentinos, qui Picininii partes 
fccuti fuerant, ut omnis illis fpes reditionis in patriam 
auferretur (76) . Haec res maxime offendit Rainaldi 
Albitii animum , qui odium implacabile , quod ia Co- 


m 


Digitized by Google 


86 


Magni Cosmi 


fmum habebat, faturare cupiebat, tantaque iracundia 
commotus ille fuisse dicitur, ut Anconae, dum coena- 
bat, fubitam mortem obierit. Laetitiam, quam cepit 
Cofmus ex tot rebus bene ac feliciter geftis , plurimum 
minuit Laurentii fratris mors , quae accidit Kal. Ofto- 
bris an. mccccxl. Amaverat carumque femper habue- 
rat virum sibi fideliflimum, omniumquc confiliorum, 
fortunarum pcriculorumque focium, qui cum ex Ju- 
nipera Cavalcantia unicum fufcepiflet filium (huic Pe- 
tri Francifci nomen , ex quo ferus ille Etruriae re- 
gnator Cofmus I. originem duxit) eum fratri in tu- 
telam commendavit. Nullius fortasse privati hominis 
exequiae,ac Laurentii , majori pompa cohoncftatae fue- 
runt. Profecuti funt funus non magiftratus modo ci- 
vitatis cum populi vexillis , fed et externorum Prin- 
cipum legati , magna pars aulae Pontificis ejufque fra- 
trum filii . Novem ufque Cardinales, multi Epifcopi , 
omnis praeterea flos nobilitatis poftridie in Bafilicam 
S. Laurentii omni apparatu ornatam convenere , Sc 
mortui laudes Latina oratione celebravit Poggius Brac- 
ciolinius, cui maximam eloquendi vim omnes tum con- 
cedebant. Si Philephum audis non tam corporis (77) 
quam animi in Laurentio erat deformitas, & infatia- 
bilis alienorum appetitio ; & homo impotentiflimus ar- 
denfquc odio non minus ei , quam Cofmo dat crimi- 
ni , quod omnia Florentinorum veftigalia parvo pretio 
redempta haberent , propterea quod illis licentibus con- 


Digitized by Google 


Midicei Vita. 87 

tra liceri auderet nemo ; & his rebus non modo , fed 
& graviffimis ufuris , & damnatorum poenis facultates 
maximas tum ad largiendum, tum ad obftringendos 
acre alieno amicos fibi comparafle ait, omnia demum 
honefta neglcxifle, dummodo potentiam confcquercn- 
tur. Verum, qui fine ira & fine invidia judicabant, 
probum virum fuifle Laurentium , fatis eruditum , ad 
largiendum ex fru&ibus fua induftria partis propen- 
fum , prudentem & gravem , & in obeundis patriae 
muneribus experientilfimum & diligentiflimum affirma- 
runt (78) . Magnum fane detrimentum ex illius inte- 
ritu cepit Cofrnus, quoniam in eam fortunam deve- 
nerat, ut in adminiftrandis fuis & publicis rebus fide- 
libus adjutoribus indigeret. Quam ncceffitatem rcfpi- 
cienti dolendum etiam fuit ob mortem, quae anno 
ante acciderat, Ambrofii Travcrfarii Camaldulenlis 
Monachi , quem fraterne femper dilexerat , cujufque 
prudentia , fide ac religione faepe in confilio capien- 
do ufus fuerat. Interdum etiam ab eo quaerebat oble- 
ctationem animi & curarum levamen , quafi merce- 
dem amoris exigens aut fermones , aut epistolas ple- 
nas litteratae fenectutis , aut feripta , quae ad insti- 
tuendos homines profutura fperabat . Ex his comme- 
morandas putamus interpretationes cum vitarum, quas 
Graecus homo Diogenes Laertius expofuit Graecorum 
philofophorum, tum fermonum S. Ephraim Syri, non 
tam propter praestantiam utilitatemque operis , quam 


« 


Digitized by Google 


88 


Magni Cosmi 


propter laudes , quas , dum illas Cofmo nuncupavit , 
eidem tanquam litterarum omniumque nobililfimarum 
artium patrono munificcntiflimo impertivit . Sed for- 
tasse nos quaefita ab aliis laude minime indigere ju- 
dicabimur, cum fuis virtutibus fuifquc gloriolis factis 
magnum fuisse virum Cofmum videamus. 

Hic quamvis Etruria liberata fuilfct armorum 
metu, non quiefeendum tamen putavit , quod Pici- 
ninius Mediolanum regreflus magnam armatorum vim 
ad nocendum collegerat. Egit itaque vehementer, ut 
delectus haberentur, uti cx ccnfu locupletum nova 
tributa exigerentur , ut focii & amici edent Malate- 
ftae , & ut ftipendia darentur militibus Pontificis , 
qui in fumma erat anguftia pecuniae. Propter hanc 
ipfe vendenda cenfuit Nicolao Ateftino Ferrariae Mar- 
chioni Bagnacavalli & Maliae Lombardae oppida, ut 
et Florentinis viginti quinque mille florenorum pre- 
tio Burgum S. Sepulcri conceflit. Solvit hanc pecu- 
niam Cofmus ex fuo aerario Reipublicae nomine, 
quod negotium a fe perfetlum fuille vehementiflime 
laetatus eft, quia & fibi honori & Reipublicae ma- 
gno emolumento futurum minime dubitabat (79). 
Vigilans & acutus gubernator omnes captabat occa- 
fiones , quibus Florentinorum imperium augeret , ne- 
que multo poft Porciani (80), Dovadulae (81) alio- 
rumque minorum oppidorum dominatum occupavit. 
Magnum audaxque consilium fufeeperat Tiphcrnum 

ha- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 89 

habendi, fcd in hoc minime ei favit fortuna. Subfi- 
dio veniebat omnibus, qui illud requirebant, habuit- 
que aliquando in poteftate arces, quae AlTifio impeft 
dent , quali pignora pecuniae, quam ipli Eugenio Pon- 
tifici mutuam dederat (82). Omnino videri volebat 
tantas efie fuas facultates , tantam auctoritatem , ut 
merito ad eum legationes concurrerent , ejus gratiam 
atque amicitiam publice privatimque expetentes. Non 
dubito autem , quin ad opinionem , quam de eo om- 
nes habebant, augendam praeter poteftatcm fummam, 
quae ei a libera civitate permittebatur, plurimum value- 
rit Francifci Sfortiae amicitia. Huic fumma tribuerat 
Refpublica Florentina , & ut gratus erga praecipuum 
auctorem fortunae fuae cognofceretur , omnia ex vo- 
luntate Cosmi facere videbatur . Isthaec ftudiorum & 
conliliorum confcnfio quo eruptura clTet fortafle prae- 
videbant Veneti, eaque propter pacem cum Philippo 
Vicccomitc efie nolebant. Sed hic defeflus tot bellis, 
periculis, quae impendebant , perterrefactus ,& irritatus 
quibusdam Picininii aliorumque Ducum intolerabili- 
bus poftulatis , Sfortiam , cui omnia profpcre in Ci- 
falpina Gallia eveniebant , paterni juris defenforem , & 
quafi proprii patrimonii propugnatorem concupivit . 
Mifit itaque ad eum fecrcto Antonium Guidobonium 
Derthonenfem , cui fummam rerum omniam fidem ha- 
bebat, ifquc nocte intempefta introductus in tentorium 
Ducis hunc hortatur, ne opibus ac nervis ad com- 

M 


/ 


Digitized by Google 


9 o 


Magni Cosmi 


munem perniciem utatur, Philippum ei in matrimo- 
nium filiam luam, & dotis nomine Cremonam , & ma- 
ximam partem Cremonenfis agri & Pontrcmolum datu- 
rum affirmat, quae Picininius, Sanseverinas , Vermius, 
Talianus infolentiffime peterent oftendit, quae Philip- 
pus intelligeret proponit, ac monet, ut in reliquum 
tempus omnes fufpiciones vitet, & omnia libi a focc- 
ri voluntate polliceatur , qui cum pacis arbitrum fla- 
tuebat. Hujus orationi ita refpondit Francifcus, ut fc 
propenfum ad ignofeendum & ad pacem faciendam 
oftenderit . Quapropter a Philippo Eufebius Caimus 
mittitur, qui quae propofucrat Guidobonius , feripto 
ac jurejurando firmaret. His nocte confectis in ca- 
ftris, quae pofita erant ad Martinengum , cum poftero 
mane multi falutatum Ducem , ut fit , veniflent , ad 
Maripetrum Venetorum legatum aliofque converfus 
Sfortia, fubridens inquit: pacem tumeto vobis , viri clarif- 
fimi : utilia de bello <& armis mentio amplius futura eft : 
paci & otio unice confulendum. Hic nuncius, ut res no- 
va & minime exfpcctata, omnes flupore complevit, quae- 
rcbantque inter fe unde tam fubita in Sfortia facta fuif- 
fet voluntatis commutatio. Secutum inde Imperatoris 
edictum, ut ab armis milites & ab injuria abftinerent, 
quod idem Philippi legatus Picininio aliifque ducibus 
praecepit. Haud potuit occultare dolorem fuum Pici- 
ninius , & dum Martincngo in Laudcnfem agrum co- 
pias fuas ducebat, multa de fortuna & Philippo que- 


1 


Digitized by Google 


M l d i c e i Vita. 


9 » 


Ilus dicitur, quod fe claudum, fenem, atque inopem / 

perdidiflent . Sfortia, relictis catlris, Vcnetias conces- 
sit, perfonain arbitri & amici gellurus. Honores, qui 
ei tributi fuerunt, Regi magis, quam Duci convenire di- 
X i des , & quoniam confilio non multum uti licebat , 
omnes & tactum & virtutem & fortunam ejus lau- 
darunt , & latas ab eodem pacis conditiones ratas ha- 
buerunt . Communi animo atque confilio has quoque 
confirmarunt Florentini , & legatos ad Sfortiam mi- 
ferunt Angelum Acciajolium atque Nereum Cappo- 
nium , qui ei de fuo flatu gratularentur , & gratias 
agerent, quod caverit, ut fibi redderentur Mutilum, 

Oriolum, & Montesaccus, dum viciflim redderent Aflor- 
ri Manfredio Favcntinorum Domino Fovazanum & 

Calvanellum , quae oppida in Aemiliae provincia pofi- 
ta funt. Sed majoris momenti ceterae pacis leges fue- 
runt. Decretum enim efl, ut Philippo in Brixienfem 
& Bergomenfcm agros nullum jus cflet, fed illud Ve- 
neti obtinerent : Cremona cum fuo agro dotalis Fran- 
cifco concederetur : Romanengium cum omnis Abdua- 
nae terrae oppidis Veneti Philippo redderent: Pisca- 
riam ipfi Lunatumquc retinerent: reliqua, quae intra 
Matuanae provinciae fines cflent , Gonzaga reciperet , 
ita tamen, ut ipfe , praefidio educto, Leniacum cum 
portu Venetis cederet: Ripam, Turbulas ac Penetra m , 
quae loca jure belli fua Venetus feciflet , haberet: 
haberet & Ravennam; & Eugenius poli biennium a 

M a 


Digitized by Google 


9^ Magni Cosmi 

Picininio Bononiam recuperaret: Quanquam Principum 
legati, qui convenerunt Cremonam , ubi nuptias plenas 
dignitatis & laetitiae celebravit Sfortia , uno ore omnes 
dc iis conditionibus confenferint, Eugcnius tamen Pon- 
tifex fe illa minime accepturum declaravit, quod iis fa- 
cra Romanae Ecclefiae jura violarentur; & illud quoque 
vetus fuum in Francifcum odium inflammafle dicitur , 
quod audierat fecreto pactos fuillc Sfortiam ipfum & 
Picininium, ut quae in Pontificia ditione jam poflide- 
bant, & quae in pofterum acquilivillcnt , mutuis auxi- 
liis, quafi optimo jure parta defenderent . Ne unius dis- 
senfionc utilis Sfortiac & Rcipublicac Florentinae pax 
turbaretur magnopere fane Cofmo laborandum fuit , 
qui ita rem egit cum Eugenio, ut ejus auctoritas & 
confilium magno efle momento apud ipfum ede vide- 
retur . 

Nae cum dolorem , quem a Republica capiebat 
Pontifex, confolabantur Cofmi amicitia, Florentino- 
rum artes, quibus ftudebant diu apud fc illum retine- 
re, quod fane iplis & utile & gloriofum erat, & lega- 
tiones eorum , qui Graecorum exemplum fecuti cum 
Romana Catholica Ecclefia fide & caritate jungi poftu- 
labant. Ceteros inter cum magno comitatu venerunt 
a .Cyriaco Aethiopiae Rege legati , qui quamvis multa 
& magnifica jactarent, ut fumma amplitudine digni 
putarentur, fummisse tamen fupplicarunt Pontifici, ut 
fe fuofque in fidem Romanae Catholicae Ecclefiae rc- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 93 

ciperct(83). Quae ille praefcribebat fancta, augurta & 
religiofa erant, paterna caritate complectebatur omnes, 
qui ad fc confugiebant, ac monitis pracccptifquc fa- 
pientiflimis in recta voluntate confirmabat; fed fpei 
& Audio eventus rerum minime refponderunt . Nam 
perfidia nocentium iterum diftracti animi Romani Pon- 
tificis auctoritatem abjecerunt, & illam Orientalis & 
Occidentalis Eccleliae conglutinatam concordiam di- 
sjunxerunt. Sed non minori curae crte videbatur Eu- 
genio quemadmodum Chriftianae Rcipublicae rebus 
confuleret, quam quemadmodum inimicorum fuorum 
injurias perfequeretur . Quanquam, ut diximus, aucto- 
re Cofmo, quaedam pacis conditiones inter illum & 
Sfortiam convenerint , quia tamen nihil tam optabat , 
quam ut recuperaret Picenum , quod in ditionem fuam 
redegerat Sfortia ipfe , & facile ad mutationem conlilii 
impellebatur, illud fperabat ac moliebatur, ut cauffa 
novi belli oriretur. Hanc dedit Renatus Andcgavcn- 
fis, qui , recuperata libertate a Burgundiae Duce, a quo 
in praelio captus fuerat, cum in Neapolitanum re- 
gnum veniirct, hoc fpoliare Alphonfuin Aragoncn- 
fem conabatur. Multis praeliis cum illo infeliciflimc 
dimicavit, & quia in amicitia Sfortiae illius ambitio 
non mediocriter nitebatur,! hunc vchemcntiflime ro- 
gavit, ut quoniam omnia quieta erant in Cifalpina 
Gallia, ad fe fc cum fuis copiis fine mora veniret, 
ut fua jura tenere, et communis hortis injurias (nam 


Digitized by Google 



94 


MagNi Cosmi 


& Sfortia ipfe privatus fuerat illis urbibus & oppidis , 
quae in Neapolitano regno ex paterna hereditate pof- 
federat ) ulcifci pollent. Id haud occultari potuit Al- 
phonfo, qui cautus erat in periculis, & fortis in con- 
tentionibus, quare litteras dedit ad Mediolani Ducem , 
quibus ab eo pro jure amicitiae fuac petebat , ut ge- 
nerum in Cifalpina Gallia retineret, dum ipfe rationi- 
bus fuis plane profpexidet . Vir ille fufpicioiidimus , 
qui femper exiftimabat aliquid ab amico ell'e violatum, 
& pacis inimicillimus , facile in eam mentem inductus 
eft, ut eodem tempore Sfortiam & generum & ho- 
ftem videret. Itaque & nunciis , & litteris, & cohor- 
tationibus Pontificem ad recuperandum Picenum in- 
flammavit, seque ejus caufiae tum pecunia, tum mili- 
tibus non defuturum pollicitus eft . Tantos fibi fpiri- 
tus fumpfit Eugenius, ut rejectis pacificis Cofmi conli- 
liis, egerit cum Picininio de trajiciendis ejus copiis ex 
Bononienfi in Perufinum agrum , quo propius Sfortiae, 
qui in Piceno commorabatur, molcftae edent. De oc- 
cupando etiam Fulgineo, in quo dominabatur Curradus 
Trincius , qui cum Sfortianis propinquitatis vinculis 
conjungebatur (ejus enim filia nupta erat Leoni Fran- 
cifci Fratri ) deliberavit , & frullra laborem fufeepit 
Cofmus tum fua fponte, tum magnis Francifci aliorum- 
que precibus excitatus (84), ut illum ab hoc conlilio 
deterreret. Addebant Pontifici animum victoriae Al- 
phonfi, qui, capta Neapoli, nullum reliquide locum 


Digitized by Google 



Medicei Vita. 


95 


videbatur Renato , ubi tuto poflet confiftcre . Venit 
hic Florentiam , fperans polTc fe placare Pontificis 
iram . Optime ac liberalissime egerunt cum eo Floren- 
tini , qui ei & victum quotidianum lic praebuerunt, 
ut Regi non afflicta , fcd florenti fortuna (8 j) . Verum 
quanta in iis comitas, tanta in Pontifice duritas fuit, 
& cum fumma esset omnium rerum amissio & defpe- 
ratio recuperandi , Rex Liburni confcenfa Genuensi na- 
vi , in Provinciam rediit . Jam Picininius Tudcrtum , 
Bclfortem , Scrnanum & Montemfortinum ceperat , & 
quando pugnam commissurus esse videbatur cum 
Sfortia , qui in ejus caflra cum exercitus vi inva- 
dere deliberaverat , ecce litterae a Bernardo Mediceo , 
qui nunciabat fc effeciflc, ut hi Duces ab armis di- 
fcederent, & complexu et ofculatione pacem renova- 
rent. Ficte ac fimulatc quidem. Nam paullo poli 
Picininius Tolcntinum cepit, inde rurfus in concor- 
diam reducitur, mox ad arma rediit, expugnatis As- 
sisio & Gualdo, ut fuperbe illudere velle Sfortiam 
videretur . In tanta hominum perfidia & iniquitate ita 
fc gessit Cofmus , ut aut concordiam in Italia conlli- 
tucret , qua nihil utilius videbatur, aut Rcmpublicam 
fumma cum dignitate defenderet, cujus fortunam, be- 
neficiis, quos poterat, fibi conciliando, adjuvabat. Jam 
Eugenius Pontifex declaraverat velle fe Florentia abi- 
re , quod cum aegre ferret Cofmus , nulla non arte , pre- 
ce atque oflicio dc illo retinendo laboravit. Verebatur 


Digitized by Google 


96 Magni Cosmi 

enim , ne ille abfcns facilius circumveniretur ad con- 
ftituendam cum Alphonfo Aragonio amicitiam , paran- 
damque Sfortiae ruinam . Sed quae dixit , ut probaret 
nullum ci magis tutum locum fore , quam in Etruria , 
et*vannm fore fpem, quam in Alphonfo pofuilTct, nihil 
tetigerunt Eugenium, qui incuntc an. mccccxxxxiu. a 
Florentinis difccffit, auxilia ab iis imploraturus, quo- 
rum opes et gratia valuilfent ad vindicandos Pontifi- 
ciorum bonorum ufurpatores . 

Superbiens Alphonsus florentifTimi regni pofTcf- 
sione, nihil tam optabat, quam ut in fuum locum, 
tanquam heres aliquando fucccdere posset ejus filius 
Ferdinandus, in quo mirifica indoles virtutis appare- 
bat . Genuerat ipfum ex concubina , quae res ne ejus 
consiliis officeret, definire omnibus modis optimatum, 
& magiflratuum animos ftuduit . At necefle erat quae 
ipsi fiatuissent, firma ac rata cire Romani Pontificis 
aueforitate et confensione , apud quem fummum il- 
lius regni imperium esse minime ambigebatur. Itaque 
pofiquam hac de re fruftra egerat faepius cum Feli- 
ce v. , reconciliare sibi multis de cauffis infenfum Eu- 
genii animum , fovere ejus desiderium de recuperando 
Piceno, eique de fuis ftudiis atque opibus prolixe 
polliceri (86). Harum rerum ad fidem faciendam Pi- 
cininium Anxurem venire jufiit, ut cum eo de ra- 
tione belli administrandi deliberaret. Hominem non 
generis nobilitate, fcd audacia et virtute clarum ac- 
cepit 


Digitized by Google 


Medicbi Vita. 


97 


cepit honorificentiflime , & in nomen familiae fuae 
adfeivit . Confirmavit illi fe prima aestate in Picenum 
cum exercitu venturum ; direptor ille interea & vexa- 
tor edet Provinciae , & viam victoriae fterneret . Vi- 
dens Sfortia quanta fibi impenderet tempeftas , Ve- 
netos & Florentinos ad auxilium fibi ferendum folli- 
citavit . Sufpenfum autem habebat Cofmum cogitatio 
tum officii erga veterem & fidelem amicum , tum pe- 
riculi Reipublicae , fi fe hujufmodi bello mifcuiflet . 
Sed dum pendebat animi, fubveniendum fuit Bono- 
nienfibus , qui , duce Hannibale Bentivolo , comprehen- 
derant Francifcum Picininium, qui patris nomine re- 
gie, feu potius tyrannice, iis dominabatur, feque in 
libertatem vindicaverant . Auxilia Florentinorum & 
Venetorum liberarunt periculo Bononienfes, quod iis 
conflabatur ab armis Mediolanenfium Ducis, & tum 
apparuit non quieturas foederatas Refpublicas in Sfor- 
tiae fociorumque diferimine. Jam de adventu Regis 
fama perferrebatur ; & quamvis Sfortia fecundis ali- 
quot praeliis virtutem Picininii fuperaflet, fe parem 
tamen efle non pofle intelligebat maximo exercitui , 
fuperbissimo delefhi conquilito, & multis vi&oriis & 
ipfius Regis praefentia elato. Poflquam ille metuere 
coepit, ft multa jam loca Piceni amiferat, 8c confu- 
gere Fanum Fortunae apud Sigfmundum Malatcllam 
generum fuum coaefus fuerat, multum de odio fuo 
dimifit Philippus, mox odium in commife rationem 

N 


Digitized by Google 



98 M A G N I C O S M 1 

convertit (nihil enim illo erat mobilius) & prece hu- 
mili ab Alphonfo petere , ut parceret genero , parce- 
ret filiae , in quorum fortuna actas fua jam ingrave- 
fcens maxime conquicfcere debebat . Principio Alphon- 
fus fidem datam Pontifici objecit , mox fe vinci paf- 
fus eft , & ad fuos cum exercitu rediit . Supererat 
Picininius, fed ejus virtus confenuifte videbatur; qua- 
propter cum pugnam paullo poft difccflum Regis ad 
Montelorum , quod oppidum eft in agro Pifaurcnfi , 
commififiet , turpiffime a Sfortiae & foederatorum co- 
piis viftus eft. Tum Sfortia non folum amifta in Pi- 
ceno recuperavit , fed & aliis civitatibus , quae erant 
in ditione Pontificis, potitus eft. Profefto nili exerci- 
tum mittere in hiberna coaftus fuiflet, hujus "belli 
reliquias oppreffiftet . Sed renovatum illud fuit pri- 
mo vere infequentis anni . Nam cum Picininius , ho- 
mo fane inftaurandis reparandifque bellis natus , fubii- 
diis Alphonfi Regis & Pontificis magnum iterum col- 
legiflct exercitum, hujus imperium dedit Francifco 
Filio, cujus virtuti magnopere confidebat . Sed hic quo- 
que a Sfortia vicius eft (87), qui dum omnia mili- 
tis & ducis officia in pugna fane acerrima exeque- 
batur, propius nihil eft factum, quam ut occideretur. 
In maximo captivorum numero fuit Pontificis Lega- 
tus , qui agnitus a Sfortianis , multis oneratus fuit 
injuriis. Tum Cofmus, qui nulla in re defuerat Sfor- 
tiac , dum bellum gerebatur , quo facilius in vicloriac 


Digitized by Google 


M e d i c e i Vita. 99 ; 

pofteflione confirmaretur , confilium eidem plenum 
prudentiae & fidelitatis dedit, ut pacem cum Ponti* 
fice faceret. Scripfit & ad hunc , quae faluti ejus con- 
ducere arbitrabatur, & quae non aliena efle putabat 
ab illius dignitate. Verum nihil tam movit Pontificis 
animum, quam Nicolai Picininii mors , qui utrum do- 
lore atque iracundia , quod profpere omnia procede- 
rent Sfortiae, quodque ipfe fruftra tot belli labores 
fuftinuerit ob fraudes & fallacias Philippi Ducis , an 
veneno fublatus fuerit, adhuc ambigitur . In pace, quae 
Perufiae conciliata eft exeunte an. mccccxxxxiv. Sfor- 
tia magnam Piceni partem fibi pafhis eft, quodque 
erant quaedam aliae conditiones', de quibus inter fe 
Eugenii & Sfortiae legati minime convenerant , com- j 
muni confcnfu deliberarunt, ut in hanc rem arbitri 
eftent tres Cardinales, Cofmus & Nereus Capponius, 
quorum prudentia & aequitate omnis fublnta fuit di- 
fcordia (88) . Eodem tempore Florentini foedus cum 
Venetis ad decennium confirmarunt, & in fidem fuam 
receperunt Fridcricum Feltrium magnum porro virum, 
qui omni prudentiae genere praeftitit, quique in Ur- 
biniani Comitatus pofteflionem tum venerat. 

Ceterum nequaquam ex rebus foris feliciter ge- 
ftis tantuin gaudium fuit, quantus dolor Cofmo , quod 
domi pullularent iterum odia & difeordiae invidorum, 
qui ajebant ipfum minime habere refpechim ad ma- 
giftratus & ad bonos , camque fibi viam patefacere ad 

N 2 


Digitized by Google 


ioo Magni Cosmi 

opes fuas amplificandas, atque exercendam potentiam, 
quam virtus liberi populi ferre non portet . Omnes 
hi aut vinculis, aut exilio, aut privatione publicorum 
munerum poenas Reipublicac dependerunt, & ne decf- 
fet materia in fufpectos faeviendi , in occulto glifeentia 
per indicium protra&a fuerunt facinora. Ne vero ti- 
mor in futurum ertet, plurimum minutus fuit nume- 
rus eorum , qui admiuirtraturi eilent Rcmpublicam, 
& ut urbi ac Cofmo a bonis fatis ertet praefidii con- 
fultum ac provifum cft. Qui huic proximus dignita- 
te poteftateque erat Nereus Capponius , quamvis in- 
terdum in alia voluntate ertet , omnia tamen facta 
Cofmi & probare & laudare videbatur, reminifeens 
cafus multorum, quibus fatale fuerat odio atque dif- 
fldio ab ipfo diffidere. Fuit vero Cofmus non veris 
tantum virtutibus mirabilis, fed arte quoque quadam 
ab juventa in ortentationem compofitus, ut jam in- 
de ab initio praeparaverit animos ad potestatem & do- 
minatum omnium rerum sibi concedendum . Quia 
vero felicitas rerum geftarum populi benevolentiam 
remoribus Rerumpublicarum , ut res adverfae odia , 
conciliant, omnia fe Cofmo debere populus Florenti- 
nus judicabat, ut fi quid irati de illo gravius fenti- 
rent , illi adverfus Rempublicam facere viderentur . 
Tantum rtudium aequabat ejus diligentia & vigilantia 
in procurandis populi ipfius negotiis, qui quidem nun- 
quam majores res geflit, nunquam majori gloria, po- 


Digitized by Google 


Medice! Vita. ioi 

tentia atque au&oritate fuifle videtur , quam Cofmo 
Rempublicam gubernante. 

His temporibus magnopere de potentatu inter fe 
Bononiae contendebant Cannetolorum & Bcntivolo- 
rum familiae , cum principes edent illius quidem 
Baptida , hujus Hannibal. Sequebatur hic gratiam 
Florentinorum , ille Mediolanenfium Ducis, & cum 
eo egit de occidendo Hannibale, eidemque tradenda 
civitate. Mortem quidem aemulo intulit (89), quo 
audito, magnus totius populi motus fa&us eft, adde- 
bantque huic animum Florentinorum & Venetorum 
Legati, qui Bononiae commorabantur. Antequam Can- 
netolis fublidio venire potuerint Mediolanenfes, ii caeli 
fugatique fuerunt, & occifus quoque fuit eorum Dux, 
poftquam in fepulcro aliquot dies latuerat . Nae Bono- 
nienfes quidem magno defiderio tenebantur , ut aliquis 
Bcntivolorum Hannibali propinquitate conjunctus exi- 
fteret , qui gubernacula civitatis prehenderet . Hunc 
e(Te in Etruria affirmavit Francifcus Guidius , narrans 
Herculem Bentivolum Hannibalis patruelem , dum 
erat Puppii apud fe fe, filium nomine Sanctem viginti 
annos ante ex adolcfccntula Cafcefii cujufdam uxore 
genuide , huneque facie & moribus patri fimillimum 
elfe . Hac re audita , confellim ad Cofmum & Ne* 
reum Capponium miffi homines fuerunt, qui eos ro- 
garent, ut quid verum esset cognofcerent , & in vo- 
luntate focios et vicinos adjuvandi permanerent % Co- 


Digitized by Google 


102 Magni Cosmi 

fmus ex Cafentino ad fc adolefcentem accerfit , eique 
quae vellent Bononienfes , quae fperare , quae timere 
deberet oftendit . Poftrcmo admonuit, ut fe ipfum 
perfpiceret, totumque tentaret, & fi animum Benti- 
volis dignum gereret, qui tertis foret generofae ftir- 
pis, Bononiam quanto citius proficifceretur ; fi vero 
nihil effiet in eo nifi imbelle atque timidum , haud 
dubitaret fe humili ortum esse parente , & vitam in 
ignoratione hominum , et in humili aliqua arte exer- 
cenda degere . His verbis , qui nullius animi effic prin- 
cipio vifus eft , adeo commotus dicitur, ut nullum 
periculum fe recufaturum , omniaque fe velle, quae 
Cofmo atque Nereo libuiffient , affirmaverit . Hi 
quafi nobiliffimum Bentivolorum nomen illi restituif- 
fent, ne ad contumeliam honorem dediffie viderentur, 
ornatu comitatuque plus quam privatum hominem de- 
ceat, ad Bononienfes fuos cumdem ire juffierunt. Ad- 
ventus ejus plenus laetitiae fuit , ejus vero vita plena 
decoris , ac fidei pietatifque erga auctores fortunae 
fuac (90) , et raro Bentivolis exemplo , lucis ufuram 
ipfi natura , non vis inimicorum eripuit . Porro ma- 
xima femper Cosmum cura tetigit Bononiensium pro- 
pter vicinitatem urbis , & quia maxime intererat Rei- 
publicac , ne oppreffione eorum libertatis inimicorum, 
aut aemulorum nimium augeretur potentia, & quae 
illam fcquitur audacia . Egit quoque cum Eugenio 
Pontifice , ne pro juribus Sedis Apoftolicae in illam 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 


toj 


urbem gravius aliquid conftitueret , 8c annuo tributo 
contentus efle vellet, neque illo admodum magno , 
quod ob civiles difeordias (91) agricultura deferta fue- 
rat, & mercatorum induftria omnino conquieverat . 
Tanta vis erat malorum , ut homines quidvis perpe- 
ti , quam non folari praefentem calamitatem fpc li- 
bertatis mallent, cujus defiderium vel ipfa ftudia Flo- 
rentinorum et Venetorum augebant. Eodem tempo- 
re fidem etiam Florentinorum ohteftatus eft Genuen- 
fiuin Dux , fecreto ad Cofmum misso fideli homine 
Joannc Calefthio. Verebatur enim ne novae calami- 
tates importarentur a Mediolanenfium Duce, cujus 
fides (et promiffa quidem fuit Genucnfibus libertas 
in conditionibus pacis, quae per Sfortiam paullo an- 
te facta fuerat) facile in perfidiam convertebatur. 

Hic fallax et infidiofus homo quaerebat jam 
caussam , quae impelleret Pontificem ad renovandum 
bellum cum Sfortia . Commemorat hunc in acerbif- 
fimum odium venisse Sigifmundo Malateffae, quod 
fautor et adjutor fuerat Friderici Feltrii, ipfius impe- 
tus , importunitatem , direptiones bonorum , quae juris 
Romanae Ecclefiae essent, redarguit , offert fc , et 
pollicetur non fua modo, fed et Alphonfi Regis fub- 
fidia , fi expellere e Piceno facrilegum ufurpatorem 
voluisset. His artibus inftauratum cfl bellum , ejufque 
caussa femel atque iterum Sfortia Florentiam venit 
confulturus Cofmum de fuis rebus, et fubfidia pccu- 


Digitized by Google 


104 Magni Cosmi 

niae a Republica imploraturus , fine quibus refiftere 
tantis hoftibus minime potuisset . Auri argentique re- 
conditas venas in finu Reipublicae dixisses, tam fa- 
cile ipfa habebat, quo amicorum faluti communibuf- 
que fortunis fuccurrcret . Tum ligna Pontifex irati 
Florentinis animi dedit, eo ufque ut a Romanis vio- 
lata dignitas fuerit Bernardi Medicei , qui legatus mit- 
tebatur tum ad Pontificem ipfum, tum ad Neapoli- 
tanorum regem ad deprecandam pacem (91) . Quan- 
quam Florentini cum Sfortiae hoftibus haud aperte 
bellum gererent, attamen & libi quoque impendentem 
procellam timere debuerunt. Venerat enim ad occu- 
pandum Pontremulum Aloyfius Vcrmius , qui ca- 
ftra pofuerat inter Fornovum & Caleftanuin , Sc ve- 
nire quoque cum magna equitum manu nunciabatur 
Bartholomaeus Coleonius , nobilillimus fane Dux , ut 
multa in re militari partim nova attulerit, partim 
meliora fecerit. Tota etiam Cifalpina Gallia bello 
ardebat, & Francifcus Picininius ftudio inflammato 
ad occupandas Cremonam Sc Bononiam rapiebatur. 
Tum Florentini exiftimantes non tantum ad fidem 
fuam , fed etiam ad falutem fociorum pertinere, com- 
muni animo confilioquc rem gerere , quam maximas 
potuerunt copias contraxerunt, quarum imperium Gui- 
doni Antonio Manfredio & Simonettae dederunt . 
Cum vero a Cofmo quaereret Sfortia , quid ipfe ma- 
xime tentare deberet, dedit ei plenum animi confi- 

lium , 


Digitized by Google 


M e d i c e i Veta. 105 

lium , ut inopinantem Pontificem in ipfa urbe Roma 
aggrederetur. Quod hoc fieri fine dimicatione per- 
niciofa non posse Sfortia animadvertit , multa prae- 
clara tum in Piceno, tum in Aemilia gelfit , vel 
quando in fummas anguftias adductus efle putabatur. 
Defenderunt & Florentini Pontremulum ab inimicis, 
& Venetorum ceterorumque foederatorum arma in- 
fignem victoriam in Cremonenfi agro reportarunt (93). 
Tum omnia Venetorum confilia ad occupandam 
Mediolancnfem provinciam fpectare coeperunt , cujus 
periculo fic Philippus perturbatus eft, ut vix judicari 
poflet, utrum fecundis nimiifque rebus infolentior, 
an adverfis mediocribufque timidior cflet. Nec folum 
ille perterritus , fed etiam Alphonfus Rex , qui fe tu- 
tum non fore in fuo regno intelligebat , quoties ad 
Venetorum imperium tam nobilis Provincia adjunge- 
retur. Placare itaque odia Sfortiae ftuduerunt, qui & 
uxoris precibus & fletu excitatus fuifle dicitur, ut fo- 
cero aetate decrepito & caeco fubveniret (94). Cujus 
licet tanta eflet inquitas, ut in ejus pernicie fita bo- 
norum fecuritas & Italiae tranquillitas efle videretur, 
fibi tamen utile fore, & e Republica Florentina efle 
arbitratus eft Sfortia non amplius perfequi Philippum 
bello. Quanquam nunquam antea ipfe in fufpicionem 
infidelitatis Florentinis venerit, hi tamen ita confu- 
lendum praefentibus rebus judicarunt, ut non licjeret ei 
fui commodi caufla nocere foederatis Rebuspublicis > 

O 


Digitized by Google 



1 


io 6 Magni Cosmi 

& nc ipsi fuis viribus alere cogerentur cupiditatem 
Venetorum . Vigilandum etiam erat , ne qua Galli 
Italis adverfa molirentur, cum ad Genuam occupan- 
dam aliaque hujufinodi tentanda invitarentur (95) a 
Philippo, qui iis jam conceflerat Aftam Coloniam , 
Novum & Gavum. In hoc Italicarum rerum diferimi- 
ne optabat Cofmus aliquem elle , qui fc in pacifica- 
tionem interponeret , cujus fpem attulit mors Eugcnii 
Pontificis, quae accidit vii. Kal. Martii an. mccccxxxxvh. 
Ejus in locum paucos poft dies fuflcclus fuit Nico- 
lai v. nomine Thomas Calandrinius , de quo fupra 
mentionem fecimus , qui licet Sergiani parentibus na- 
tus effiet humilibus, ampliflimo tamen honore dignus 
habitus eft propter fan&itatcm morum , animi magni- 
tudinem & praeftantiam doctrinae . Is biennium Flo- 
rentiae fuerat apud Pallantem Stroctinm , & Rainal- 
dum Albitium , ut eorum filios litteris erudiret ; inde 
vero regreffius Bononiam , quo antea venerat ltudio- 
rum cauffia , tantam de fe opinionem, feu potius ad- 
mirationem movit Nicolao Albcrgato ejus civitatis 
Archicpifcopo , ut de illo in Cardinalium collegio 
cooptando cum Eugenio Pontifice egerit vehementif- 
fime (9^). Amavit femper Florentinos, & quod fuo 
fibi beneficio illos habere obftrietos volebat, poftquam 
eorum Oratoribus, inter quos erat Petrus Cofmi Filius, 
quod ante id tempus acciderat nunquam (97),eofdem 
honores , quibus magnorum Regum Legati affici fole- 


Digitized by Google 


M e d i c e i Vita. 107 

bant', tribuiflet , large ipsis promisit de fua voluntate 
in pace procuranda, ct in profpiciendo Reipublicae 
rationibus. Ipfi, qui Romam venerant, Oratores adie- 
runt ad Alphonfum Neapolitanorum Regem, qui Ti- 
bure tum commorabatur, & cum eo fic egere, ut fe 
cupidos concordiae oftenderint. 

Dum haec res vehementer Ferrariae agitabatur 
per Cardinalem maxime Morincnfem Pontificis Lega- 
tum & Lconellum Ateftinum ejus civitatis Marchio- 
nem , id. Sext. moritur ille turbo et tempeftas pacis 
Philippus Vicccomes, & inde additus animus 6c fpes 
Venetis convertendi in ditionem fuam Mediolanen- 
fem provinciam . Ceperant jam Laudem Pompejam & 
Placentiam , & armis & caftris alias tentabant civita- 
tes. Metuens Alphonfus, ne dilationem res non pa- 
teretur, bellum Florentinis movere deliberavit, quod 
fperabat polle Venetos abduci a Cifalpina Gallia, at 
foederatis opem ferrent. Itaque iter ad Etruriam di- 
rexit cum exercitu , qui conflabat ex feptem milli- 
bus equitibus totidemque fere peditibus , & cum totius 
belli inftrumentis atque apparatu. Hac re Florentiam 
nunciata, magnus repente terror omnium animos in- 
vafit, delectus habentur, creantur Decemviri , qui belli 
curam gerant , quorum & in numero erat Cofmus, & 
Joannottus Pittius & Bernardus Mcdiccus legati ad Re- 
gem in Monte Politiano confidentem mittuntur, qui 
petant atque orent , ut ab armis difcedat, quod cauda 

O a 


Digitized by Google 



io8 Magni Cosmi 

nulla erat, quare irafci Florentinis deberet, qui nihil 
fecerant, & ne cogitaverant quidem inimicum illi , vel 
dum in magna perturbatione rerum fortunae & ho- 
ftibus ipfe fuccumbere debere videbatur . Ad ea re- 
fpondit Alphonfus : fe multorum promi (fa , &• preces , 
<ty fpem pacis deferuifje , quod videbat nomine pacis 
bellum involvi a Venetis , qui tantos fpiritus tantamque 
arrogantiam fibi fump ferant , ut ferendi amplius non vi- 
derentur: periculum efie, ne ipfi Italiae domini fierent , 
quod fine Florentinarum fubfidiis nunquam tentare aufi 
fuijfent ; ipfos materiem praebuiffe eorum ambitioni , &• 
tantae culpae poenas daturos Deo bominibufque ; fe ve- 
ro non fuam modo,fed & Italiae univerfae caujjam age- 
re, quod bofiis ad eos advenerit, t? infigne documen- 
tum Etruriae vafiationem fore , ne quis fidei Venetae 
aut focietati confidat. Ferocia haec dicla moverunt 
maxime Florentinorum animos, & quamvis nonnulli 
edent , qui fuaderent foedus cum Venetis rumpen- 
dum , & pacem cum Rege faciendam , obftitit tamen 
eorum fententiae Cofmus ( funt , qui tradunt (98) 
illum principio Regis iracundiam & vires formidan- 
tem fecus judicafle) qui pluribus verbis docuit tum 
fe minime honeftum & tutum ccnfcre vetuftiflimam 
amicitiam, qua una ftetit res Italica adverfus Philip- 
pi Ducis nefarios conatus , dirtociare . Profe&o multa 
erant Florentinis adverfa , Regis potentia atque ira 
( ajebat enim fe aut interiturum , aut Florentiam cum 


Digitized by Googl 


Medicsi Vita. i 09 

fuo gubernatore Cofmo everfarum) tot bellis immi- 
nutae Reipublicae vires, abfentia Sfortiae, qui coge- 
batur fui & Mediolanenfium rationibus confulcre, in- 
fidelitas Ducum, quorum nonnulli ad Regem ipfum 
cum fuis copiis tranfierant , levitas Senenfium , & in- 
fldiae , quae fiebant a Sigifmundo Malatefta Arimini 
domino fortunis Friderici Urbini Comitis, cujus vir- 
tuti & viribus noftri magnopere confidebant. Compa- 
raverat & Rex modicam clalTem ad fubvehendos 
commeatus, & ad adoriendum Plumbinum , cujus, 
qui dominus esset , eum univerfae Etruriae facile 
potiri posse ajebat . Tot tantifque difficultatibus' af- 
flicti Florentini litteris legationibufque follicitarunt 
Venetos ad auxilia ferenda (99), fed ab iis nifi ina- 
nia verba, & interdum etiam odiofa elicere minime 
potuerunt , ut nullo cum pudore ingrati animi fu- 
fpicionem illi fuftinere viderentur. Itaque coactis quae- 
rere externa auxilia Cofmus auctor fuit, ut in Provin- 
ciam ad Renatum Regem Antonium Pactium legarent, 
qui eum invitaret ad renovandum bellum cum Al- 
phonso, recuperandumque Neapolitanum Regnum , 
quod facile potuilfet, conjunftis ejus & Reipublicae 
viribus, & ad faciendam rebellionem excitatis Apuliae 
ccterarumque provinciarum Regulis , quibus intole- 
randum erat tyrannicum Alphonfi imperium (100). 
Proponuntur a Renato conditiones quaedam , quarum 
caput erat, ut Florentini & Veneti magnam partem 


Digitized by Google 



) 


no Magni Cosmi 

militarium dipendiorum perfolvercnt . Frudra tempus 
conteritur in his rebus tractandis , & foli Florentini 
impetus atque incurliones armorum Alphond Regis 
fudinere coguntur. 

Is principio Volaterranum agrum vexavit, ca- 
ptaque Ripomarancia, milites tantam crudelitatem in 
oppidanos exercuerunt , ut alia oppida metu perter- 
rita deditionem fecerint. Fortiter tamen obfidionem 
fullinuit Monscadellus , & Rex inde movere coactus, 
iter ad Campiliam direxit, fperans, ea capta, fe facile 
in potedatem fuam Pifanam provinciam redacturum. 
Quanquam nonnulla parva oppida ceperit , Campi- 
licnses tamen fe fortidime defenderunt , hodcfquc ab 
oppugnatione desidere coegerunt. Hanc rem graviter 
illi tulerunt, quod nimium viribus fuis fidentes omnia 
oppida ad relidendum imbecilla lore putabant. Erat 
hienis fumma , tempedas perfrigida , quare exercitum 
in hiberna Rex duxit., politis cadris in colle , qui im- 
minet portui, quem veteres Populoniam dixere, qui- 
que aberat a Plumbino millia paduum circiter vi. 
Cadra erant ad bellum ducendum aptidima natura , 
& loci munitione , et maris propinquitate , & caeli 
temperie. Sed antequam primo vere illud indaurare- 
tur , actum ed de pace, impetrataque foret, fi quod 
impcnfac factum erat in bellum ipfum , praedare Flo- 
rentini, & ab Venetorum amicitia fe removere (haec 
enim poftulabantur a Rege) in animum induxident. 


Digitized by Google 


M e d i c e i Vita. nl 

Hos vero ut omni ratione vexaret, pelli e fuo Re- 
gno juflit omnes eos , qui mercaturam faciebant , ex 
quo magnum damnum univerfa Refpublica accipie- 
bat . Saepe etiam Rex querimonias dc rebus . Mcdio- 
lanenfium habebat , adjurabarque fc nunquam passu- 
rum , ut ii aut in Venetorum , aut in Aurclianen- 
sis Ducis , qui et jus fc habere in illos ajebat (toi), 
poteftatem venirent . 

Confe&a hieme, au&oque exercitu, Rex ad Cam- 
piliam accellit , fimulans fe velle oppidum expugna- 
re, fed repente copias ad Plumbini periculum con- 
vertit. Dominabatur in eo Rainaldus Ursinius Catha- 
rinae Appianae uxoris nomine , ad quain Jacobi pa- 
tris morte jure hereditario oppidum illud pervenerat, 
qui sibi timens , petiit a Senensibus , ne fc , quem 
commendatum in fuorum amicorum numero jamdiu 
habebant , maximo in diferimine defererent. Quod ni- 
hil ab iis obtinere potuit , convenit fe ad Florenti- 
nos , & ftudiis Cofmi factum efl , ut nihil non ab 
iis sperare juberetur. Pecunia, fpe promiffifque ab- 
duxerant ii a Rege Sigifmundum Malatertam , & arte 
singulari effecerant, ut is & Fridericus Fcltrius, qui 
contentionibus & ambitione diu inter fc diffidebant, 
mirifice de defendenda cauffa Reipublicae confentircnt. 
Quorum adventus in Volaterranum agrum regii exer- 
citus audaciam compreflit, nofirofque & Plumbinen- 
fes firmavit , ut fe cx maximo timore colligerent . 


Digitized by Google 


j 1 2 Magni Cosmi 

Ad haec Florentini quatuor magnas triremes & duas 
minores fumma indultria inflru verant, iifquc prae- 
fecerant Bernardum Venturam, qui ufum rerum na- 
valium pcrcallcre putabatur. Nactac idoneum ventum 
ex portu Pifano exeunt , & ad S. Vincentium , qui lo- 
cus non longe abeft a Plumpino, perveniunt. Ubi eas 
regiae naves confpcxere, fe fe ad confligendum pa- 
rant, & qui iis praeerat Garzerarius Recchcfenfius Hi- 
fpanus, plenus fpei bonae atque animi, quod navium 
numero fuperior erat, adverfus eas curfum direxit. 
Commisso praelio , principio Florentinis res nulla ad 
virtutem defuit , & memores praeceptorum , quae 
paullo ante a Cofmo acceperant, ita decertabant, ut 
nullum aliud tempus ad conandum habituri videren- 
tur , perinde ac fi ii , qui pugnantes in diferimen ac 
periculum vitae vocabantur, non ita multo fe reli- 
quorum civium fatum antecedere exiftimarent, quibus, 
urbe capta , eadem edet belli fortuna patienda . Nea- 
politani non cedebant virtute nollris , tantaque vi pofl 
quinque horarum acerrimani pugnam in binas trire- 
mes, quae antecedebant, fe fe incitarunt, ut hae vehe- 
mentifTime ex concurfu laboraverint . Qua re animad- 
verfa , in eas impeditas impetum faciunt , celeriter- 
que ambas capiunt . Nox praelium diremit , victique 
cum in fugam fe fe conjeciffent , Pifas redeunt . 
Hanc cladem culpa Praefecti, cujus fe nomen ignora- 
re ait Ammiratus, accidisse putarunt Florentini. Ec 

qui- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. iij 

quidem fi ille magis idoneam rei gerendae occafio- 
nem exfpcctassct , aut faltem hortes coegisset longius 
a litore dimicare , ne facile parvis navigiis novi & 
recentes milites fefils & fauciis fubmitterentur , & ca- 
pta oneraria navi, praedae cupiditatem cohibuilfet, 
non adeo adverfam expertus eflet fortunam. Hac vi- 
ctoria elatus Rex , cum mare tutum ab hoftibus ef- 
fet, acrius ad diruendos machinis muros Plumbini in- 
cumbebat . Verum quod interdiu ceciderat, noflu 
ab oppidanis reficiebatur, quibus non ad munimenta 
modo defendenda fatis animorum erat , fed etiam ad 
Iaceflendum hortem (102). Cofmus per litteras Urfinio 
magnopere mandaverat, ne per vim oppidum expu- 
gnari , ne fe Regis minis terreri , aut promirtis allici 
( & fane nihil ipfe intentatum reliquit ) pateretur , 
quod priufquam autumnus appropinquaret , ille ab 
Etruria demigrare coaflus fuirtet. Ac fic accidit, ut 
cum toties expugnationem oppidi, ac poftrcmo, quae 
ultima esse folent in bello , fruftra tentaflet , ac plu- 
rimum imminutus fuirtet ejus exercitus laboribus, vul- 
neribus , aertu & morbis , quos caeli aquarumque gra- 
vitas maxime attulerat, ne ob anni tempus (aequino- 
ctium enim fuberat) navigatione excluderetur, iter 
Neapolim verfus arripuit. Via, quae cft in ora ma- 
ritima, ad Centum ufquc Cellas pervenit, ibique con- 
fccnfa triremi, portquam magna jactatus fuirtet tem- 
pcftate, tandem Cajetam appulit. Magna, pars militum, 

P 


Digitized by Google 



114 Magni Cosmi 

effigies, immo umbrae hominum fame , illuvie, fqual- 
lorc enecti , claudi ac debiles equi terreftri itinere 
Neapolim rediere. Profecto fi Florentini adeo quafia- 
tum exercitum ac prope fugientem infequi voluiffent, 
magna fane ei detrimenta attuliflent , fed parcendum 
Regi putarunt , a quo multa fperare et timere pote- 
rant propter ejus potentiam & lingulares virtutes. 
Tum per Nicolaum Pontificem agi de pace coeptum 
eft , explorataque Regis voluntate , cum ad illam 
jpfum inclinare intcllcxiffet , Cofmo perfuafit (103), 
ut homines idoneos Neapolim legandos curaret, qui 
conditiones ferrent atque acciperent. Fuerunt hi Jan- 
nottus Manettus & Francifcus Sacchettus , qui cum 
aliquandiu difceptaficnt de reddenda Florentinis Ca- 
ffilionis arce per injuftum erepta bellum , & de fol- 
venda Regi certa pecuniae fumma, tandem confcnfe- 
runt fic pacem accipiendam , ut quae hinc inde ef- 
fent , aut oriri possent controvcrliac dijudicarentur a 
Cofmo & a Petro Bifaldimo ; (1 vero de aliqua re ii 
diffiderent , arbiter illius effet Romanus Pontifex. 
Ejufdcm pacis fuaequae voluntatis erga Florentinos 
confirmandae caussa Rex ipfc Legatos Florentiam 
mifit , quibus dicentibus ita plaufum eft , ac fi per 
cum falva Refpublica fuiffet (104). Praemiis etiam af- 
fecti fuerunt Duces, qui Rcmpublicam tempore belli 
adjuverant, & cum Florentiam advenisset Rainaldus 
Urlinius, nemo non ejus lingularem virtutem hono- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. uj 

ravit, dccrctumquc eidem annuum Aipendium fuit 
novem millium Florcnorum , quo illata ab hoftibus 
damna refarcirct , fuifquc copiis agrum Florentinum 
a militibus defenderet , quos Alphonfus Rex in prae- 
fidio Caftilionis collocaverat (105). Sed quoniam ea 
erat conditio temporum , ifque Italiae flatus , ut bel- 
lum ex bello fureretur , non diu Florentinis pace frui 
licuit, qui in amicorum periculis cumdcm habebant 
animum, quem ifi fuis difficultatibus. Mortuo, uti fu- 
pra commemoravimus, Infubrium Duce, Mcdiolanen- 
fes de libertate recuperanda laborarunt, fed cum tan- 
tae non eflent illorum opes, ut ambitioni Venetorum 
obliftere pollent, traxerunt in partes fuas Francifcum 
Sfortiam, qui armatus praeftolabatur occafionem fub 
fuum imperium ditionemque eofdem redigendi. Sed 
tum decebat occultare ac diflimularc hanc cupidita- 
tem fuam , quare hoc fpcctarc videbatur , ut fe du- 
ce non Mediolancnfes modo, fed et aliae illius re- 
gionis civitates adverfus ambitiofos Venetorum cona- 
tus libertatem fuam retinere pollent. Is quidem multa 
ab iis capta loca recuperavit , Si ut majus de trimen- 
tum Rcfpublica acciperet , praelium commifit cum 
illius copiis ad Caravaggium , ex quo glorioliflimam 
victoriam reportavit. Tum Veneti pro jure foederis a 
Florentinis auxilia petere , quae minime abnuenda Co- 
fmus putavit, quamvis ejus in Sfortiam haud immu- 
tata eflet voluntas . Huic quidem aut palam , aut fe- 

P 2 


. Digitized by Google 



1 1 <S Macni Cosmi 

creto in difficultate nummaria fubvenit femper, & quae 
agebant, de communi fententia agere videbantur. Cum 
Mcdiolancnfes timere coepirtcnt, ne quidquid profpcre 
eveniebat Sfortiae , ad patriae periculuin convertere- 
tur , pene coegerunt ipfuni pacem facere cum Vene- 
tis. Sed haec ad breve tempus duravit. Nam cum ipfe, 
capto jam Ticino aliifque urbibus, Mediolanum obli- 
dione claufiflet, ut brevi illud fe in fua poteftatc ha- 
biturum fperaret, tum fubito Veneti illi per Leo- 
nardum Venerium dcnunciarunt, foedus fe junxirte cum 
Mcdiolanenlibus , & fe illi hortes futuros, qui eofdcm 
vexasset . Hic nuncius maxime commovit & per- 
turbavit Sfortiam ; at ejus fideliffimus confiliarius 
Cofmus suafit ei, ne animo deficeret , obfidionem 
continuaret , & nihil non a fui & Rcipublicae opibus 
exfpccteret. Non diu urbs famem , ccterafque belli ca- 
lamitates fuftinuit * quapropter fe dedere coacla, Sfor- 
tiac regalia infignia detulit, ipfcque viii. Kal. Aprilis 
an. mccccl Mediolanenfis Ducis nomen artumpfit. Non 
crt credibile quanto id gaudio compleverit Florentino- 
rum animos, qui gratulandi & amicitiae confirman- 
dae caurta ftatim ad Sfortiam miferunt cives prima- 
rios Petrum Cofmi filium , Nereum Capponium , Lu- 
cam Pittium & Dietifalvum Neronium . Retulerunt 
hi lingulari humanitate ac benignitate a Sfortia fe 
acceptos fuirtc , hunc in omni fermone praedicare 
eximiam fidem Cofmi & Florentinorum omnium , 


Digitized by Google 


J 



Medicei Vita. -117 

atque affirmare fe non folum regnum , fed & animam 
prius amissurum, quam ulla in re auctoribus fortunae 
fuae deesset. Hacc omnia aegerrime ferebant Veneti 
praevidentes quantum pondus habiturae essent in Italia 
eorum conjunctae vires , & non folum pigebat eos po- 
tentiae Sfortiac, fcd etiam pudebat, quod ad nihilum 
recidissent tot ftudia , tot conatus, tot impenfae, ut 
fuae ditionis florentissimam Provinciam facerent. Sed 
non propterea omnino animos demiferunt, & pericli- 
tari deliberarunt , si quo modo potuissent Sfortiam , 
non bene adhuc firmato imperio, ab illo deturbare. 
Tentarunt itaque Alphonsum Aragonium, quo animo 
haec omnia ferret, cumque cum facile revocaffient ad 
vetus odium in Sfortiam & Florentinos, coierunt cuhi 
ipfo focictatem , ea mente, ut in illorum poffiessiones 
irrumperent. Sed quod tum facere turpe & periculo- 
fum esse videbatur, occultandum & belli caussam 
quaerendam putarunt. Venerunt itaque a Rege & a 
Venetis Legati Florentiam, qui nunciarunt illos inter 
fc foedus junxisse , non ut cuiquam damnum infer- 
rent, fed ut tuti effient ab aliorum injuriis, & Italiae 
faluti tranquillitatique confulerent; quapropter fe ro- 
gare Florentinos, ut fe tertios ad amicitiam adferibe- 
rent . Venetus Legatus in ea , quam ad Senatum 
habuit, oratione reprehendit atque accufavit Florcnti.- 
nos, quod fubfidia amicis debita in libidine audacia- 
que Sfortiae confumpsissent , debete eos facti poenite- 


Digitized by Google 


1 1 8 Magni Cosmi 

re , ac videri eorum prudentiae efle, vitare pericula , 
quae procreabantur ab eo , quem ipsi armassent & ad 
minime ferendam potentiam evexissent; fi vero in ejus 
amicitia permanere voluissent, durissimo bello premi , 
& ruinas fortunarum fuarurn videre parati ellent . Caus- 
sam patriae egit Cosmus propter funimam ejus aucto- 
ritatem , & quia prudentiam cum eloquentia jungebat, 
ita locutus fertur . 

Si quem animum Respublica veflra in communis for- 
tunae defcufioue tot annos habuit , eumdem minime im- 
mutajjet , nulla profecto illi de nobis querendi cauffa ef- 
/et. Fides & religio foederis tam fancte a nobis Jervata 
eft, ut non dubitaverimus vel arma fumere contra eos , 
quos babere amicos Reipublicae maxime intererat . Nihil 
turpius quam cum eo bellum gerere , a quo magna acce- 
pta funt beneficia , nihilo tamen minus , dum vos triennio 
ante armis contendebatis cum S fortia , non ut vejlras pos- 
sejfiones tueremini , fed ut alienas occuparetis , mi fimus 
ad vos Sigi/munditm Malateftam cum bis mille equiti- 
bus , fir Gregorinm Auglarienfem eunt mille peditibus , 
firennos Jane duces , qui utilem operam tribuerunt Rei - 
publicae . Neque id erat praebere fe gratos bene meritis . 
Nam cum veftrum caujja in magna venissemus pericu- 
la , quibus unicum remedium efie videbatur reditus in 
Italiam Renati Andegavenfis , vos recufafiis fiipeudta fol- 
vere ejus peditibus , tot que difficultates nofirae voluntati 
ac diligentiae attulifiis , ut quod caluerat negotium , bre • 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 


ii 9 

vi refrixerit . Nihilo tamen minus J ludium vos defenden- 
di ab hofiibtis femper vobifcum commune fuit , <fi quafi 
nos ip/i vicijjemus , quod pie , quod grate, quod amice aut 
fecimus, aut tulimus , in utilitatem prae fert tm veflram 
ce/fitje gratulati fumus , Quod vero noftri Jenfus , quemad- 
modum in bello ,Jic in pace mirifice femper congruerunt , 
ut vobis placuit deponere inimicitias , quas cum Sfortia ge- 
rebatis, libuit (fi nobis cum ipfo veterem renovare amici- 
tiam , (fi laetitiam apertissime tulimus , quod fortuna (fi 
virtus elargitae sint ei regnum, quo usurum illum merito 
fperamus ad fui gloriam (fi foederatorum utilitatem. Supe- 
rioribus annis divinam illius fidem, divinam virtutem 
praedicabatis , quod per eas Picininiornm audacias atque 
furores , ifi mobile & infidum Philippi Ducis ingenium, 
qui vejlris fortunis maxime inhiabat, cohibere potuimus ; 
nunc, quando debitum praeclarissimis finis geflis pmemium 
obtinuit , nihil non ab eo timendum effe affirmatis , quasi 
inj 'olentia dominatus non extulerit modo , fied etiam im- 
mutaverit ejus animum , (fi ad omne indignissimum fa- 
cinus inflammaverit . Nos in illum aequiores in priflina 
mente erga auctores fortunae /nae ipsum manfurum con- 
fidimus , & nunquam adbibiturum nervos suos & ani- 
mi excelsi atque invicti magnitudinem ac robur , nisi 
adversus eos , qui malo consilio de fui (fi amicorum per- 
nicie cogitabunt . Quae verecundia efl vos , Veneti , de 
homine, quem femper fidelissimum habuimus huic uofiro 
imperio , tot mala finjpicari , nofiqtte iujimulare violati 


Digitized by Google 


i2o Magni Cosmi 

foederis , quod ei tulerimus opem <& auxlium , quan- 
do utilitas vefira ipfum vobis reconciliavit ? Si igitur op- 
tima fide erga vos femper fuimut, nec ullam de nobis 
querendi caussam habuifiis dum bella gerebatis , quod 
veftrum silentium fatis indicavit , cur in pace nos imme- 
ritis incufatis querelis , & minas jactatis , ut nos adiga- 
tis ad novum foedus fundendum ( quasi vetus unquam 
ruperimus ) cujus nomine crudelissimum bellum involvi 
arbitramur ? Hofiis , non amicus vim arma intentat , 
quae si feretis adversus nos , confolabimur cum conficien- 
tia bonae mentis , tum etiam fpe Deum patronum , cu- 
fiodem cir defenjbrcm fore jnftissimae catiffae , nofiraeque 
libertatis . Nemo impune adhuc hanc nubis eripere tenta- 
vit, & civitatem , in qua nunquam hofiis armatus vcfti - 
gia pofuit , nobiliora etiam pofteris fortitudinis & patrii 
animi exempla prodituram fperamus . Nihil habuit quod 
ad haec refponderct Venetus Legatus , ut ad lenita- 
tem acquitatemquc revocatus effe videretur. Dum ve- 
ro cxfpectabatur quid coniilii Venetus Senatus esset 
initurus, nuncius affertur ipfum tuliffc edictum depel- 
lendis Florentinis, qui frequenti ffimi Vcnctiis & in 
univerfa ejus ditione negotiabantur , quod exemplum , 
Rcipublicae fanc rationibus pernicioliffimum , pnullo 
poft, eodem infligante, fecutus eft etiam Alphonfus Ara- 
gonius (106). Tantum odio atque irae Veneti indulfe- 
runt, ut egerint etiam cum Constantinopolitano Im- 
peratore, ut idem vellet, quod a fide fua abhorrere re- 
fpondit . 


Digitized by Googl 


Medicei V i f a. 1 2 z 

Flacc quamvis hofiilem Venetorum animum fa- 
tis ostenderent , quia tamen bellum Florentinis mini- 
me aperte nuncia verant, hi miferunt ad eos Legatum, 
ut dehortaretur a difeindenda amicitia diuturna vo- 
luntatum & Audiorum confenfione conjugata. Sed hic, 
jure gentium violato, in fines imperii non admittitur. 
Tum omnia velut adverfus vicinos hostes cauta pro- 
vifaquc fuerunt . Ictum foedus cum Francifco Sfor- 
tia de fententia Cofmi (erant enim multi, qui defe- 
rendum illum ccnfebant, ne ejus caussa detrimentum 
Refpublica caperet ) nec prudens ullus dubitabit hac 
re maxime utriufque falutem Aetifie. Nam fi Florenti- 
ni Venetis adhaefiflent, Dux profecto viribus hofiium 
fuccubuiflet , eamdemque poAea fortunam iidem fu- 
biiflent, convcrfis in fc fe victorum armis. AcceAcrant 
interim ad Venetorum Alphonliquc focietatena Sabau- 
di«c, Montis Ferrati, Carpique Principes, convcncrat- 
que inter eos, ut Rex Florentinos, ceteri Ducem ado- 
rirentur. Hi in unum coactis copiis, quarum viginti 
& amplius millia numerabantur , rebusque omnibus ad 
bellum necefiariis comparatis , Cremonenfem agrum , 
maturis jam frugibus , depopulabantur . Nou minus 
Francifco omnia ad bellum apta et parata erant, re- 
ceptoque in focictatcm Ludovico Gonzaga Mantuae 
Regulo, manus confererc cum hoAibus optabat, priuf- 
quam illi quaclitis auxiliis confirmarentur . Primo 
impetu Brimarn caftellum , mox alia Venetorum op- 

Q 


1 22 Magni Cosmi 

pida cepit. Pofitis deinde ad Quintianum caftris, ut 
ab hoftibus confpici portent , praefentem facultatem 
cum iis praelium conferendi praeftolabatur . Sed ipfi 
tum belli fortunam minime tentandam putarunt , & 
quo illud longius traherent, paludes, quae Brixiam 
Bergomumquc interjacent, petiere. Ne fegniores cf- 
fent Florentini in exequendis iis , quae e Republica 
elfe videbantur, Cofmi diligentia efficiebat. Ipfi in fi- 
de Rcipublicae Bononienfcs confirmarunt, Genuenfes 
fibi adjunxerunt , rtipendia Simoncttac , Sigifmun- 
do Malateftae , Aftorri Manfredio aliifqae decreve- 
runt, & Legatos quaqua verfus miferunt , ut allice- 
rent Principum voluntates aut alienas aut dubias , 
partas retinerent. Nihil vero tam valuit ad augendas 
fpes Rcipublicae , quam foedus pactum inter ipfam , 
Mediolani Ducem et Gallorum Regem , qua in re mi- 
ra fuit Angeli Acciajolii dexteritas (107). Inter haec 
Florentiam venit Fridcricus Auftriacus, qui Romam 
petebat a Romano Pontifice coronam ceteraquc Cae- 
farca infignia accepturus . Decernitur, ut ei obviam irc- 
tur ab Archicpifcopo (108) (is erat Antoninus vir 
doctrina & fanctitate clarus ) & viginti duobus prima- 
riis civibus , ut deduceretur in Mucellanam Cofmi 
villam tanquam ad regale diverforium, utque in ur- 
be magnificentissimo exciperetur hofpitio ad S. Ma- 
riae Novellae . Comitabatur Cacfarem ceteros inter La- 
dislaus Bohcmiae & Hungariac Rex, qui pofthumus ab 


Digitized by Google 


M e d i c i i Vita. i 2 j 

Elilabetha matre ei in tutelam traditus fuerat . Egit 
hic fecreto cum Cofmo ceterifque, qui fummum ma- 
giilratum gerebant, ut lilii adjutores elfc vellent, quo 
gubernacula fuorum regnorum prehenderet, quod fe 
facluros negarunt, ne ex eo aliquid offenfionis Cae- 
far haberet . Eodem tempore Liburnum appulit, quae 
huic defponfa erat, Eleonora Portugalliae Regis filia, 
& ipsa quoque liberaliter atque honorifice tr»ctata cft. 
Non diu hi in Italia fuere , ex qua ut difcellerunt,, 
excunte vere an. mgccclu. , bellum crudele , quod Al- 
phonfus terra & mari comparaverat, Florentinis fulti- 
nendum fuit. 

Venit in agrum Cortonenfem Ferdinandus Ara- 
gonius Regis iplius filius cum octo millibus equitum 
et quatuor millibus peditum, fed adolefcenti tum pri- 
mum eunti ad militiam datus cft confiliarius & tan- 
quam fummus moderator omnium rerum Fridericus 
Urbini Comes , quem fane perpauci aequarunt fcicp- 
tia rei militaris, virtute & confilii felicitate. Unus 
tum Sfortia ejufdem focer , cui adolcfcens bellicam in 
difciplinam fe fc tradiderat , par illi esse poterat; fed 
cum hominem cum homine, & fa£la cum factis com- 
paro, inclinat animus, ut noftratem Hannibalem ( fic 
enim Fridericus appellabatur, non modo quii valebat 
calliditate , ceterifque militaribus virtutibus, fed & quia 
altero oculo caecus erat ) ejus aemulo praeferam , quod 
non tam belli , quam pacis artibus plurimum praefti- 

0.1 • 


Digitized by Google 


klt, M A C N I Cosmi 

bat . Miror equidem hunc a fide data Florentinis , qui 
ei quadriennio ante fuarum copiarum fummum impe- 
rium commiferant , difcefllfie . Fortasse prae odio , 
quod habebat in Malateftam , in hanc mentem impul- 
fus eft . Illo duce , Ferdinandus depopulationem & va- 
flitatem intulit Cortonae agro , fcd quia dc expugnan- 
da urbe defperabat, iter ad finiftram dirigens, Foja- 
num Aretinae regionis oppidum obfedit. Mira in hac 
obfidione virtus fuit non modo virorum , verum etiam 
mulierum , qui intus erant , fcd demum laflitudine & 
vulneribus confecti, cum nemo fubfidio veniret, fe fe 
dedere coacti fuerunt . Poft id Ferdinandus , colloca- 
tis militibus in praefidio oppidi , per agrum Senen- 
dum , a quibus ejus in Florentinos odium fovebatur, 
ad arcem , quam Rencinam vocant , pervenit , quae 
feptimo dic Praefecti ignavia dedita eft. Cum eflent 
nonnulli Florentiae, qui querebantur magnum Rempu- 
blicam accepifie detrimentum ex capto oppido , ab iis 
pacato laetoque vultu quaeliific dicitur Cofmus , ut 
fibi indicarent qua in parte ditionis Florentinae illud 
efiet . Inde hoftes Caftcllinam quatuor millibus palTuum 
arci propinquam acceflerc, ibique caftra pofuerunt. 
Fruftra dc expugnando oppido quadraginta & amplius 
dies laborarunt, in quo cum cfient occupati, excur- 
fionibus & latrociniis vicinam regionem infefiabant. 
Defendebat Simonctta propinqua urbi loca , & fubitas 
incurfiones fufiinebat ; Malatclla vero ad montem , 


Digitized by Google 



M b d i c e i Vita. 12; 

quem Imperialem nominant, Poggio Bonitio immi- 
nentem caftra locaverat , tum nc caperetur ab horte , 
tum ut hunc five Piftorium, five aliam quamcumquc 
partem Florentiam verfus peteret, infcquerctur. Quae 
hinc inde tota aertate & autumno gerta funt nullius 
aut parvi momenti fuerunt, & cum Novembri ineun- 
te omnia rigerent jam nive & frigoribus , vifum eft 
Fcrdinando exercitum in hiberna deducere , delectis 
ad id locis Senenfium maritimis, ubi commeatus & 
pabuli copia abunde erat. Ex iis locis crebrae per hie- 
mem in Florentinorum agros factae funt incurfiones 
ab hortibus, quibus fola praeda pro ftipendio erat. 
Ab Alphonfi quoque classe agri Volaterrani arx mu- 
nitirtima Vada nomine, Rubei Attavantii civis Floren- 
tini aut ignavia, aut, quod credibilius eft, perfidia 
capta eft, de quo valde doluit Rcfpublica, quod inde 
hoftes facile aditum habere potuissent ad Pifanos ado- 
riendos. Ea propter jussus eft Simonctta prope Cam- 
piliam fubfidere , ejufque virtute & diligentia facium 
eft , ne illi longius progredi auderent . 

Cum tempus ad gerendum bellum idoneum adve- 
niflet, Cofmus ad Sfortiam Ducem litteras mittit, ut 
quam celerrime portet , quoniam plurimum hoftium. 
fuorum vires infirmaverat, foederatis fuccurreret. Ille 
Alexandrum fratrem in Etruriam cum bis mille equi- 
tibus , qui exercitatiflimi erant in armis, contendere 
julfit, iique cudi fe conjunxiflent cum noftris copiis. 


Digitized by Google 



1 2<S M a 6 n i Cosmi 

magnam his fiduciam, ut timorem hoftibus attulerunt. 
Beneficium reddidere Florentini, cum Sfortiac, qui 
pecunia egebat , oftunginta millia florenorum mutua 
dcdillent . Neque is parvo pretio fuas mercenarias co- 
pias vendeb-tt . Pro quadringentis enim equitibus tria 
& amplius florenorum millia in Ungulos menfes ex- 
pcnfa fuifle a Florentinis feriptum invenio. Cum dc 
fumma rerum Florentiae deliberaretur, erant fenten- 
tiae, quae conandum omnibus modis, caflraquc Ara- 
gonenfium oppugnanda cenfercnt . Alii praellare di- 
cebant minime belli fortunam tentare, ne quid gra- 
vius Reipublicac accideret . Cofmus utrumque impro- 
bans confilium , quantum alteri fenrentiae fupereflet 
animi, tantum alteri deefle dicebat; quapropter, eo- 
dem auftore, vires Rcipublicae ad recuperanda, quae 
amiferat, converfae fuerunt. Capitur Recina & Foja- 
num cum praefidiis, quae iis in locis pofucrat Ferdi- 
nandus, Vada tanto ardore expugnatur, ut cum ani- 
mus & vires deficerent holtibus ad eam defendendam, 
ipfi cum arce in poteftatem noflrorum venturi eflent , 
nili confcenlis navibus fugam arripuiflent . Ne illud 
receptaculum amplius hollibus pateret, funditus ever- 
fum fuit. Atque hoftium copiae non folum his ad- 
vertis rebus, fed etiam quia multi ad noftros tran- 
sfugerant, & quia gravis aeftts in regionibus mari 
propinquis & infalubribus omnem fere exercitum va- 
letudine tentaverat, plurimum imminutae erant. Ne- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 127 

quaquam etiam , quemadmodum fpcravcrat , procedit 
Ferdinando, ut obtineret a Ghcrardo Gambacurta Ba- 
gni oppidum ejufque agrum , ad quae libi danda ma- 
gnis promillis illum allexerat. Haud enim occultari 
infidi hominis dolus ac perfidia potuit, Sc privatus 
ille ditione fuit , quam ab ipfa Republica Florentina 
acceperat ejus Pater Joannes, ut illi praemium dare- 
tur pro deditis Pifis . His rebus confectis, perinde ac 
fi ad laborum periculorumque finem cfiet perventum , 
multi Florentinorum de ulcifcendis Scnenlibus , qui 
quidem plurimum faverant Aragonenlibus, egere. His 
rcfpondit Cofmus , etfi multis jam rebus perfidiam 
Senenfium pcrfpcctam habebat , non fe ccnfcre tamen 
iis aperte bellum inferendum; cupere hoc Ferdinan- 
dum, ut eos foedere & focierate conjunctos haberet; 
non augendum inimicorum numerum ; magis oppor- 
tunum tempus exfpeclandum ad perfequendas injurias; 
has in praefentia difiimulandas, refcrvandafque vires ad 
removendum hoftem , qui adhuc in Rcipublicae visce- 
ribus infidebat . Actum interea ell de pace , Romano 
Pontifice non modo hortationibus, fcd etiam minis ad 
eam Principes ftimulante, qui totus inflammatus erat 
ad avertendos a Chriftiana Republica furentes Turea- 
rum impetus. Sed ad illam obtinendam plus valuit 
propria bellatorum, quam publica utilitas . Defcrucrat 
fpes Venetos deturbandi Sfortiam Ducatus Mediola- 
nenfis pofieflione non modo propter ejus virtutem & 


Digitized by Google 



ia8 Magni Cosmi 

robur , fed etiam propter auxilia , quae illi a Renat# 
Rcgc mittebantur. Quod hic c Cifalpina Gallia re- 
dire coaftus ad fuos fuerat, mifit ftatim in Italiam 
Joanncm Filium cum mandatis , ut omnem vim adhi- 
beret ad Florentinorum & Sfortiac hortes opprimen- 
dos . Fractus ille & debilitatus exercitus Aragoncnfis , 
qui nihil magnum in Etruria cfliccrc potuerat, vel 
quando viribus valebat, du&orcfquc fummos viros Fri- 
dcricum Feltrium , et Averfum Napolconemquc Ur- 
fmios habebat, erat iine ulla exfpcctatione rerum me- 
liorum , & pace turpem ab Etruria difcellum obten- 
dere vehementer cupiebat. Ipii Florentini et Sfortia 
fessi erant belli fluctibus Sc impcnlis, quas illius cauf- 
fa fecerant , et otium quaerebant , ut amiflas vires 
redintegrare portent. Omnibus igitur confentientibus 
pax hi. id. Aprilis an. mccccliv. conciliata ert, ea in- 
ter ceteras lege , ut Sfortia et Veneti amifla in bello 
recuperarent . Tum minime recuperarunt Florentini 
Caftilioncm Pefcariae & Gavorranum, ac vehementiflime 
quidem antea petierat Sfortia a Cofmo, ne parvorum 
oppidorum caufla , quae retinere volebat Alphonfus , 
ut non frurtra Rcipublicae hortis fuifle videretur, con- 
cordiam fuis rationibus utiliflimam turbaret . Huic 
vero ut auctoritas dignitafquc adjungeretur, legati funt 
ad Venetos Jannottus Pandulphinius & Petrus Cofmi 
Filius, qui Senatui expofuerunt : non videri fatis com- 
muni tranquillitati ejfe confulttim , niji priftiua amicitia , 

cnl- 

\ 


Digitized by GoogI 


Medicei Vita. 129 

culpa temporum intermijja , inter duas Rejpublicas reno- 
varetur : bis enim focietate junctis a nemine Italas res 
turbatum iri. His dictis valde omnes a (Tenii funt, 
novumque foedus inter Florentinam & Venetam Ref- 
publicas ac Alcdiolanenfiuin Ducem fancitum eft , 
invitatufque Alphonfus Rex , ut in eo locum habere 
vellet . Hac de caufTa mifti ad eum legati fuerunt a 
Venetis Hieronymus Barbadicus & Zacharias Trivi- 
fanius, a Sfortia Bartholomaeus Vicecomes Novarien- 
fis Epifcopus , & Albericus Maletus , a Florentinis 
Bernardus Mediceus & Dietefalvius Neronius. Poft 
aliquot concertationes tandem Regi perfuafum eft , ut 
leges foederis acciperet, et pacem apud Laudem Pom- 
pejam factam confirmaret, nonnullis, quae ad Regem 
ipfum pertinerent, additis conditionibus. Id inter ce- 
tera decretum, ut (i qua in pofterum controverfia in- 
ter foederatos oriretur, Pontifex ejus judicandae jus 
poteftatcmquc haberet , neque cuiquam arma adverfus 
alium fumere jus eftet, nifi poftulato prius latoque 
Pontificis decreto . Univerfum hoc bellum ad memo- 
riam Cofmi fane infigne eft, quod ut aequabilitas 
quaedam eftet potentiae in iis, qui maxime in Italia 
dominabantur , neque cuiquam facultas eftet pro libi- 
dine omnia mutare atque mifcere , utque viam fter- 
ncret Sfortiae ad Mcdiolancnfium imperium obti- 
nendum , in eoque ipfum confirmaret , confilio cum 
improvidis civibus , & armis cum potentibus hoftibus 

R 


Digitized by Google 


1 


130 Magni Cosmi 

dimicare minime dubitavit. Quod vero in liberis ma- 
xime civitatibus fecundae adverfaeque res immutare 
folent animos , vel ii ipfi , qui in conviviis rodebant, 
atque in circulis vellicabant illius obfti natiorem vo- 
luntatem in alendis bellis, de eodem, confecta pace, 
fic praedicabant , unum esse , cujus confiliis atque 
providentia res Italica , ac dignitas Rcipublicac Flo- 
rentinae liaret. 

Tempore belli nihil praetermifit Cofmus , quan- 
tum facere potuit, ut multae nobiles & divites fami- 
liae a privatis contentionibus avocarentur, redderen- 
turque patriae multi , qui ab ea exulaverant . Quos 
vero fui amantiores noverat, hos omnibus beneficiis 
afficiebat; mercabatur interdum etiam nonnullorum 
officia & voluntates, & cum potens ac florens per 
mediam urbem volitaret, in eum omnium civium 
oculi atque animi intenti effe videbantur. Pulcherri- 
me etiam ejus res domefticae procedebant . Dederat 
in matrimonium Petro Lucretiam Tornaboniam , 
Joanni Corneliam Alcxandriam , quae conjunctiones 
magnae ei voluptati erant, & quod amantiflime & 
concordiflimc cum iis vivebat, & quod nepotibus, 
inter quos erat Laurentius ille nofter, qui avi laudes 
aut fuperavit, aut certe aequavit, familiam auxerant . 
Erat et in ea Carolus (109), quem ex ferva (& mos 
tum erat primariis viris fervas, quas non parvo eme- 
bant (i 10) in familia habere) genuerat Cofmus, dum 


/ 


Digitized by Google 


Midicei Vita. 131 

voluptas ficut labes quaedam ejus primam adolefcen- 
tiam paullifper foedavit. Ceterum eam grandior factus 
accufavit, & jufta reprehenlione digniflimos illos pu- 
tavit, qui blanditiis obfccnarum voluptatum delfniti 
atque corrupti officia deferunt, & mollitie obcaecati 
minime praevident quid mali familiae & patriae illae 
fint allaturae. Nihilo tamen minus plurimum amavit 
Carolum , quod in eo egregiam quamdam indolem & 
praeclaram effc cognove rat, & ubi honorum & optimo- 
rum fludiorum cupidum vidit, Romam mifit, quo 
iis operam daret . Habebat is faepe a Patre mandata 
Je comparandis Graecis & Latinis codicibus , numi- 
fmatibus , aliifque antiquitatis monumentis , quibus 
fic fatisfaciebat , ut ad eum quoque Hujus gloriae he- 
reditas pertinere videatur . Confuluit etiam Cofmus 
rebus fratris filii, quocum negotia communia habuit 
ufque ad an. mccccu. quo anno , Carolo Marfuppinio 
& Bcrnardo Mediceo Antonii F. judicialibus lauda- 
toribus, bipartita facta eft ampliflimi patrimonii divi- 
fio (m). Multa vero Cofmus providit divinitus, ut 
familia, fummis laboribus a fe ad ampliffimam digni- 
tatem & potentiam evecta, lfabilitate fortunae confi- 
dere , & civium injurias propulfare pofTet . Plures 
enim invidos illam inter optimates maxime habituram 
facile exiftimatu erat, quod ii erant mores Florenti- 
norum, ut libenter de iis detraherent, quos virtus & 
fortuna fupra ceteros extollebat , & quem paullo ante 

R 2 


Digitized by Googlc 



1 


>32 Magni Cosmi 

ob bene & praeclare geftam Rcmpublicam fummis lau- 
dibus prefecuti fuerant , invidiofe criminarentur . Ipfam 
gratiam , qua plurimum pollebat apud omnes fere Ita- 
liae Principes, & apud Gallorum Anglorumque Re- 
ges , domui adminiculo fore fperabat , nullique par- 
cebat induftriae , quo illam retineret augeretque. Gra- 
viflimus auftor Gallicae hiftqriac Philippus Comineus 
fatis coftanter affirmat Eduardum iv. Anglorum Re- 
gem, Cofmo, cum regno ejeftus pecuniam ab illius 
procuratoribus , qui Londini erant , magno gerendo 
bello necefiariam mutuam fumpfiflet , partam de hoftc 
vi&oriam acceptam retulifle. Philippo etiam Burgun- 
diae Duci (minores Principes nominare non lubet) 
^ pecunia fubvenit, pro qua oppignerata eidem fuit per- 
grandis & magni pretii gemma , quam Ahsii fiorem ap- 
pellavere (112). Sic dum multis fuccurrebat Cofmus , 
fuam rem & gratiam mirum in modum augebat. Nec 
vero ii, qui illum accufabant, nimium Audere pecu- 
niae , habebant quid jure fuccenfcrcnt . Ad rationem c- 
nim Reipublicae gloriofum erat multos beneficiis & ae- 
re obftrictos habere. Pertinebat quoque ad dignitatem 
Cofmi cjufquc familiae magnus concurfus, qui ad eum 
fiebat dofliifimorum hominum . Eorum confuetudinem 
fancte retinendam putavit, quod ipfe amabat litteras 
(quamvis propter infinitas tum publicas , tum privatas 
occupationes eas fatis excolere minime potuit ) quod 
iis mandari optabat omnes fuos de inimicis triumphos, 


Digitized by Google 



Medico Vita. 133 

ornamenta omnia honoris, monumenta gloriae ac laudis 
infignia , quod magni intererat ad decus civitatis ipfam 
florere omni genere honeftiflimorum ftudiorum, quod- 
que liberos ac nepotes fuos nunquam claros fore ar- 
bitrabatur, nifi exemplo, hortatu praeceptisque fum- 
morum virorum eorum mores conformarentur. Opti- 
me quoque iis utebatur ad rem publicam . Nam tres 
viri fummi ex urbe Aretio Leonardus Brunius (113), 
Carolus Marfuppinius : ( 1 14) , & Benedi&us Accol- 
tus (1 1 5) , atque Poggius Bracciolinius ( 11 < 5 ) , qui fcri- 
bcndi elegantia ceteros vincere putabantur , Reipublicae 
ab epiftolis (Dominorum Cancellarios vocabant) fue- 
runt (117). Hoc ipfum munus poftca etiam fuftinuit 
Bartholomaeus Scala , qui humillimo loco Colle na- 
tus atque egentiflimus cum Florentiam veniflet , & ex- 
cellenti ingenio humanioribus litteris fe fe dedidiflet, 
eum domum fuarn recipit Cofinus, munivitque ipfl 
viam ad ampliflimas dignitates atque fortunas . Medi- 
cei dabant purpuram amicis (118), hi operas, quibus 
improborum & ftultorum audaciae refiftebant . Omni- 
no ut quique optime nati inftitutique funt , non ita 
capeflunt Rempublicam honoribus imperiifque adipi- 
fccndis , quin fe etiam ad ftudia do&rinae conferant, 
quibus curas , follicitudines ac vigilias facilius perfe- 
rant, optimaque parte hominis, quae in nobis divina 
ducenda eft, ingenii & mentis acie fruantur. Qua- 
propter minime intermittunt aut admirationem carum 


Digitized by Google 



134 Magni Cosmi 

rerum , quae funt ab antiquis repertae , aut invefti- 
gationem novarum, qua occupatione cum nunquam 
fatientur , nihil abjectum, nihil humile cogitant , tan- 
taque cft vis talibus in ftudiis, ut etiamfi maxime fibi 
propofucrint rerum publicarum adminiftrationcm, aut 
adminiflrandi , feiendique prudentem , temperatam , 
fortem & jullam rationem , in iis tamen prorfus con- 
quiefeere videantur. Et hoc quidem apparuit in Co- 
fmo , cujus illuftria & gloriofa facta pro patria ob- 
fcurantur ab iis, quae contulit ad litterarum incre- 
mentum , quod horum utilitas ad omnem regionem , 
omnemque poUcritarcm pervenerit. Ab his multi ora- 
tores , poetae, hiftorici, medici, jurifconfulti, philofo- 
phi extiterunt, quorum artes , licet principio parvae 
fuerint , fuis tamen progrcllionibus ufae , postea ma- 
gnae fuerunt . Nec fine caufia . In primo enim ortu 
ineft timiditas quaedam, ut homines nec res vide- 
re optimas , nec agere poflint . Jam coeperat Juris pru- 
dentia veterem exuere barbariem exculta maxime per 
Antonium Minuccium, Francifcum Accoltum & Maria- 
num Sozzinium, qui fe fuinma a Cofmo beneficia acce- 
pifle in omni fermone praedicabant, jam in fcholis paul- 
lo liberius de Peripateticorum opinionibus difeeptabatur, 
jam praecepta non folum ad privatae vitae rationem , 
fed etiam ad rerum publicarum reftionem , jam leges , 
mores, inftituta, difciplinae cognofccbantur , jam in 
pretio coeperat effe elegans Latinus fermo, jam Grae- 


Digitized by 


Medicei Vita. ijj 

cae pafTim excolebantur litterae , hnrumque rerum 
omnium inrtrumcnta in domo Cofmi tanquam in opti- 
marum artium officina reperiebantur . Utebatur ille 
praefertim opera Nicolai Niccoli, Chrirtophori Bon- 
dclmontii praesbyteri Florenrini ac Poggii Bracciolinii 
in comparandis antiquis codicibus , quorum copiam 
non modo iis faciebat, qui domum fuam frequenta- 
bant, fcd interdum etiam abfentibus . Plures enim 
extant Nicolai v. litterae , quibus eumdem rogat de 
commodandis sibi ad exferibendum Graecis codici- 
bus (119). Quanta vero illi viri effient induftria & 
diligentia in exequendis Cofmi mandatis nihil attinet 
dicere. Nam tanquam canes venatici optime odora- 
bantur & pervertigabant omnes veteres bibliothecas ac 
tabularia , & tertis ert locuplctiffimus Francifcus Bar- 
barus Poggium ex Germania in Italiam tranrtuliffie, 
atque e tenebris in lucem hominum protulisse Tertul- 
lianum, M. Fabium Quintilianum, Afconium Pedianum, 
Lucretium , Silium Italicum , Marcellinum , Manilium 
Artronomum, Lucium Septimium, Valerium Flaccum, 
Caprum , Eutychium , Probum Grammaticos , aliofque 
hujus generis feriptores bene multos. Vel ipfi , quos 
adhibebat Cofmus, librarii, erant apprime boni, ce- 
lebrabaturque praefertim ex iis Vefpafianus quidam 
Philippi Filius , do£Vus non Graecis foluin & Latinis 
litteris , fed etiam Hebraicis , quem Lucam & Senas 
aliquando mifit emendi codices cauffia. Ipfe vero ha- 


Digitized by Google 


1 3<S Magni Cosmi 

bebat non modo familiares, fed ct contubernales A 1 -. 
bertum Enochium Afculanum (120), quem Nico- 
laus a Vulpe doctissimum appellat, Antonium Paci- 
nium Tudcrtinum ( 121 ), quibus filios fuos inftituen- 
dos dederat, Gentilem Becchium Urbinatem, quo 
ufus eft Laurentius nepos & praeceptore optimo & 
amico fideliflimo & conliliario fapicntiflimo, ac demum 
’ Marfilium Ficinium , qui fe binos patres habuifie di- 
cebat, Ficinium medicum, a quo natus eft, & Co- 
fmum Medicem , a quo in novam vitam revocatus 
fuit . Ficinii medici & chirurgi tum confuetudo Co- 
fmo jucunda erat , tum etiam ars . quam eft expertus 
in fui fuorumque valetudine tuenda, in quo fibi 
tum ipfa fcientia, tum etiam fidelitate benevolentia- 
que fatisfecit. Adeo vero filii illius gloriae laudique 
favit Cofmus, ut cum ex co tempore, quo de my- 
ftcriis Platonis difputantem audivit Graecum philo- 
fophum nomine Gemistum , cognomine Plethonem 
(venerat ille ad Florentinum Concilium) cogitatio- 
nem fufcepiflet instituendae Academiae Platonicae, 
hujus principatum penes Marfilium efle voluerit. Ne- 
mo est in philofophia vel leviter eruditus, qui igno- 
ret quantam gloriam haec Academia Etruriae & Me- 
diccis pepererit , quod illa omnium prima delendae 
Scholasticorum tyrannidis & hujufmodi coetuum ha- 
bendorum exemplum dederit . Cofmus in Careggia- 
. num propinquum urbi rus convocabat Academicos , 

& acu- 


Digitized by Google 


M i d i c i i Vita. 137 

& acuebat omnium induftriam ad interpretandum & 
explicandum illum animi & virtutis magiftrum Pla- 
tonem. Ne quid eis dceflet, omnium Platonicorum li- 
bros ftudiolissime conquifivit, & auctor fuit Ficinio, 
ut illuftriorcs & quofdam etiam ipfius Platonis libros in 
Latinum converteret . Contuli me in agrum Careggium 
(his ipfis verbis feribebat ad cumdem Ficinium) non 
agri , Jed animi colendi gratia . Veni ad nos , Marjili , 
quamprimum. Fer tecum Platonis nojlrt librum de fum- 
mo bono , quem te ijlbic arbitror jam - e Graeca lingua 
in Latinam , ut promiferas , tranjlulijje . Nihil enim ar- 
dentius cupio , quam viam , quae commodius ad felici- 
tatem ducat , cognofcere . Vale , veni non abfque Or- 
phica lyra. Teftatur ipfe Ficinius tam acutum fuifle 
Cofmum in difputando, quam prudens St fortis erat 
in gubernando ; & nefeire fe utrum magis Platoni , an 
Cofmo ip(i deberet , quod virtutum ideam , quam fe- 
mel ille fibi moujlraverat , eam hic quotidie agebat . Hunc 
etiam modo comparat Soloni, quod per omnem vitam 
vel in fummis rerum publicarum occupationibus fo- 
litus eflet philofophari , modo Dioni Syracufano , qui 
expolitus a Platone do&rinis omnibus tantum ma- 
giftro tribuebat , ut ille fibi unus eflet inftar omnium. 
Cave vero putes inter Academicos Platonicos Marli- 
lio Ficinio quemquam fuperiorem fuifle tum ingenii 
acumine , tum praedantia eruditionis atque dottrinae , 
ut vcluti alter Speufippus ab ipfo Platone philofophiae 

S 


Digitized by Google 



»3» 


Magni C o s m i 


quali heres relictus fuifle videretur . De omnibus enim 
rebus , quae in illa continentur , poterat varie & co- 
piofe dicere . Illo igitur fic utebatur Cofmus , ut nec 
do&iorcm , nec diligentiorem , nec officiofiorem , nec 
fpi ftudiofiorem facile delegiflet, quapropter necquic- 
quam invidi quidam de hac dirimenda conjunctione 
adlaborarunt . Cupide etiam fruebatur Cofmus Termo- 
nibus Paulli Tofcanellii , hominis omni virtute et do- 
£Vrina phyfica ac praefertim aftronomia ornatissimi , fed 
hic nullum cum Platonicis commercium habebat . 
Horum tamen divina ftudia fe plurimi facere ajebat , 
& laudabat Cofmum, quod non tantummodo haec 
fuac aetatis hominibus , fed etiam polleris prodere fa- 
tagebat. Dum hic vero exequebatur omnia Academi- 
ci officia & munera , dolere videbatur , quod propter 
maximas moleltias & turbulentiffimas tempellates non 
omnia, quae voluerat, perficere potuisset fed fortu- 
na, quae illum Reipublicae gubernacula tractantem 
potuit pervellere & pungere, non potuit certe ma- 
gnum & fortem animum frangere, ne uno eodemque 
tempore & litteris & publicis rebus confuleret . Si no- 
ftra cum externis conferre voluerimus, nullam porro 
inveniemus nationem, quae tum cum Florentina po- 
tuerit aequari doctrina & ingeniis, & quod omnium 
patrocinium fufeeperit Cofmus, & fuis qua voce, 
qua exemplo au£lor fuerit, ut in imperio atque in 
publica dignitate quaererent maxime laudem & glo- 


Digitized by Google 


M E D I C E I’ V I T A. 1 39 

riam, quae ex liberalibus difciplinis atque artibus aut 
cultis , aut provectis capitur , nulla efle debet tam im- 
memor posteritas , nullae tam ingratae litterae , quae 
illius memoriam non immortalitatis memoria profe- 
quantur (122). 

Vetus haec eft opinio multorum , per Graecos , 
qui capto Byzantio, ut Turearum tyrannidem vita- 
rent, in Italiam aufugere, ad nos veluti poftliminio 
rediifle Graecarum litterarum & omnis politioris ele- 
gantiae ftudium . Quanquam nonnulli eorum ad pro- 
vehendas Graecas litteras praeclari adjutores fuere, 
hae tamen , vel ante hoc tempus , adeo in Italia & 
praefertim in Etruria florebant, ut nos majoribus no- 
ftris hac in re plurimum concedamus. Philelphus, 
Aurifpa (123), Guarinius, Robertus Florentinus (124) 
Jacobus Angeli de Scarparia, aliique plures multos an- 
nos ante quam a Mahumete Byzantium caperetur, in 
Graeciam conceflerant , exquilitas antiquorum artes 
mercaturi, nec fine magna utilitate contigit, ut di- 
vitias , quas multo labore multaque induftria congefle- 
re , ad Italorum fuorum bonum contulerint. Extat 
hac de rc praeclarum Pii 11. Summi Pontificis tefti- 
monium , qui in ea , quam de bello Tureis inferen- 
do habuit , oratione ait .• Mansit apud Confiant mopolim 
ufique ad nofirum tempus vetufiate fiapientiae monu- 
mentum , ac veluti tbi domicilium Litterarum effiet , er 
arx fttmmae philofiopbiae , nemo Latinorum fiatis doctus 

S 2 


Digitized by Google 



140 Magni Cosmi 

videri poterat , ttifi Conflantiuopoli a/iquandiu ftuduijjet , 
quodque florente Roma doctrinarum i tomen habuerunt 
Athenae , hac tempeftate ttoflra Conflantinopolis obtinebat , 
unde & multa veterum fapientum volumina fufcepera- 
mtis , & in futurum fufcipere fperabamus . Vel ipfi 
Graeci, qui Florentiam Concilii caufla acccflcre, mi- 
rati funt Ambrofium Traverfarium , ejusque collegam 
Jacobum Tornaquincium , Leonardum Brunium, aliof- 
que adeo nofle Graecam linguam , ut multa , quae iis 
erant incognita (perpauci enim eorum difputationum 
cupidiores coluerant humaniores litteras) explicare do- 
£te & erudite potuiflent. Haec ftudia vel ab faeculo 
xiv. tranftulerat in Etruriam Leontius Pilatus , fed cum 
brevi ea friguiflent, extitere multos pofl: annos De- 
metrius Cydonius & Emmanuel Chryfoloras, qui fe- 
cere ut illa iterum in honore effent & paflim cele- 
brarentur. Publice vero docentibus Florentiae tum e 
Graecis ipfo Chryfolora & Joanne Argyropylo, qui 
non exfpectavit patriae Byzantii excidium , ut in E- 
truriam & in finum Cofmi confugeret, tum e noftris 
Philelpho & Chriftophoro Landinio , cujus do&rinae 
& ingenio plurimum femper favit Cofmus , nec non 
iis, quos paullo ante nominavimus, Lconardo & Ca- 
rolo Aretinis , illa urbs tanquam fedes quaedam fa- 
cta e (Te videbatur Graecarum atque Latinaram litte- 
rarum. Et mira fane erat Cofmi induftria atque di- 
ligentia , ut intelligerent homines in ipfis rebus , quae 


Digitized by Googl 


Medicei Vita. 


141. 


difcebantur & cognofcebantur, invitamenta ede , qui- 
bus ad difeendum cognofcendumque moverentur. Tum 
quoque multi numerabantur, qui, ut omnibus nota 
edent Graeca exemplaria , in iis aut Latine, aut Itali- 
ce reddendis utilem operam ponebant, & ex iis, quae 
fcripfit Jacobus de Cadiglionchio , qui et Lapus Ca- 
ftclliunculus nominabatur , cum ad Cofmum mitte- 
ret Themiftoclis vitam a fe ex Graeco Plutarchi in 
Latinum converfam, intelligi potell, quantum hujuf- 
modi exercitationes Cofmus ipfe foveret . Licebat quo- 
que Florentinis in hoc gloriari , ut cum faepe ad Prin- 
cipes mitterent legatos , qui cum inftituti optime, tum 
etiam perfecte plancque eruditi ad Rempublicam ac- 
cederant , anteire ceteros illis artibus & dudiis , quae 
funt nobis Graeciae monumentis difciplinifque tradi- 
ta , putarentur . Ii , qui dudiofe antiqua perfequuntur 
claris & magnis viris commemorandis , jactare quidem 
poterunt Jannottum Manettum, Bartholomaeum Va- 
lorium , Petrum Pactium , Ugolinum Peruzzium , Ma- 
thacum Palmierium , Pallantem Stroclium , Donatum 
Acciajolium aliofque, qui cum Graece luculenter fci- 
rent, & omni liberali & digna hominibus nobilibus 
doftrina edent eruditi , admirationem movebant ipfis , 
ad quos legabantur , Principibus . De Manetto quidem 
fic praedicabat Alphonfus Aragonius Rex , neminem 
fe novide, qui magis teneret artem dicendi, dele- 
ctandi & permovendi audientium animos . Etfi autem 


. 14 * 


Magni C o s m i r 


natura talem Cofmo mentem dedit, ut omnem vir- 
tutem omnemque doctrinam accipere portet , & trahere- 
tur ad cognitionis & fcientiae cupiditatem, hac re ta- 
men minime illorum, quos nominavimus , fummorum 
virorum gloriam aequavit. Sed quia facpius ad laudem 
atque eloquentiam natura fine do&rina , quam fine na- 
tura valuit doctrina, habebatur & erat eloquentirtimus , 
quanquam interdum dirtimulabat hoc bonum , pro- 
pterea quia prudentia hominibus femper grata eft, lin- 
gua fufpecta. Nili modus adhibendus ertet, portem 
multos alios & hujus, de qua feribimus , & fuperio- 
ris aetatis doCtos viros commemorare, ex quo intel- 
lectu facile ertet , viguille Florentiae , ut et in aliis 
Italiae urbibus ftudia Graecarum litterarum omnifque 
humanitatis multos annos ante quam ex illa clade Coit 
ftantinopolitana , & ad nos tanquam in tranquillitatis 
portum confugerint Demetrius Chalcondyles , Joan- 
nes Lafcaris , Joanncs Andronicus Calliltus , aliique 
plures, qui apud Cofmum magno femper in honore 
fuerunt (125). Omnino quod ex animo excelfo ma- 
gnificoque quaeritur, promptum & paratum in illo 
erat , praefertim fi id litteris incrementum ertet alla- 
turum. Praeter illam fuam domefticam bibliothecam 
ad ltudioforum commodum binas alias exaedificavit 
optimisque libris inftruxit , alteram urbanam ad S. Mar-- 
ci , alteram fuburbanam ad S. Bartholomaei . Quod 
vero illa pene tota corruit an. mccccuu. quo tempo- 


Digitized by Googte 


Medicei Vita. 14] 

re magni Florentiae totaque in Etruria terrae motus 
facti funt, ipfam non multo poft inftauravit renova- 
vitque. Non eft vero praetereundum, cum primum 
cogitationem fjifcepit hujus bibliothecae conficiendae, 
mandafle eumdem Thomae Calandrinio , quando Flo- 
rentiae commorabatur , quemque ad Pontificatum Ma- 
ximum evectum fuifle commemoravimus , ut fcri- 
pto exponeret qua ratione ipfa eflet inftituenda atque 
ordinanda. Credibile eft quidem Vaticanae bibliothe- 
cae inftitutorem , & callidum omnis generis librorum 
aeftimatorem plane fatisfecisse defiderio Cofmi . Hu- 
jus quoque ftudiis & munificentia factum eft , ut mul- 
ti codices , quos poflederant Coluccius Salutatus, Ugo 
linus Peruzzius, & Nicolaus Niccolus , qui ad eos 
comparandos non Italiam modo , Germaniam , An- 
gliam , Galliam, fed & Graeciam perluftraverat, in 
illa ipfa bibliotheca conderentur. Quod vero Nicco- 
lus horum itinerum caussa in aes alienum inciderat , 
hoc ejufdem heredes Cofmus liberavit . Porro nullus 
ferme erat , qui litterarum gratia in longinquis regio- 
nibus peregrinaretur , cui non fubfidia pararet Cofmus, 
cujus rei ceteros inter optimus eft teftis ille antiqui- 
tatis pater (fic enim merito appellabatur) Kyriacus 
Anconitanus, qui quod ex Graecia, Afia, Aegypto 
atque Cilicia plurima in Italiam advexerit antiqua 
monumenta , ex iifque famam collegerit , hoc a fe 
deberi in primis Cofmi liberalitati ac ftudiis palam 


Digitized by Google 


144 


Magni Cosmi 


profeflus cft. Quod beneficium Cofmus alio quoque cu- 
mulavit, cum eumdem de meliore nota Eugenio Pon- 
tifici commendafTet . Quae fi Regibus gloriola funt , 
quanto magis commemorabuntur in privato homine , 
qui pecuniam, au£loritatcmquc fummam, quam cx 
fua induflria atque virtute libi pepererat, reddabat 
patriae & litteris ! 

Intelligcbat Cofmus nihil tam conducere ad lit- 
terarum bonum quam tranquillitatem Sc otium , fed 
ea erat conditio temporum , ut quoties Reipublicae 
deerant externa bella , ipfa domeflicis difeordiis lace- 
raretur . Cum iis conflictari , qui querebantur eorum 
rationem non haberi in mandandis magiflratibus , om- 
niaque paucorum libidine adminiflrari , & pro falute 
patriae quotidie dimicare erat omnino Cofmo mole- 
ftum . Ad eorum fedandas querimonias vifum eft illi 
revocari fortis beneficium : nam quando fuperiorum 
bellorum fluftibus Rcfpublica jactabatur , non pro 
jure civitatis omnium fortes mifcebantur ducebantur- 
que , fed pauci deligebantur , ut judicio magis Cofmi , 
quam fortunae monitu creari magiflratus viderentur . 
Nec defuerunt, qui turbulenta & temeraria confilia ini- 
rent de illius potentia labefattanda, ac palam dicerent, 
Rempublicam idcirco tot bellis afflictatam faifle,quod 
illa aluit Cofmi ambitio & cupiditas omnia mifcendi. 
Conjurarunt etiam de mutando civitatis flatu Petrus 
Riccius , Alamannus Adimarius , et nothus quidam 

cx 


Digitized by Coogle 


Medicei Vita. i 4$ 

ex Nicolao Valofio genitus cognomine Botticcllius , 
homines incredibili importunitate atque audacia, fed 
hi dum alios quaerebant fceleris focios detecti poenas 
legibus Sc judicio dederunt. Inter haec repentinus Ja- 
cobi Picininii in agrum Senenfem incurfus Florenti- 
nis timorem attulit. Augebat hunc fufpicio non fine 
Alphonli Regis voluntate & confilio ab illo, quan- 
quam esset ad omne facinus, ut fuerunt omnes Brac- 
cianae factionis duces , audaciflimus , iterum turbatum 
iri Etruriam . Quod magnum collegerat exercitum , & 
plura Senenfium oppida ceperat, non folum Floren- 
tini cum iis coptis, quarum imperium dederant SL- 
monettae, fed & Veneti, Pontifex ac Infubrium Dux 
cum illo conjunctis viribus dimicarunt, vi£himque 
coegerunt perfugium quaerere apud Neapolitanorum 
Regem. Neque hic, neque Veneti, neque ceteri Ita- 
liae Principes magnas moturi res videbantur, quod 
omnium mentes occupaverat Turearum timor . Illud 
enim belli fulmen Mahometes, poftquam an. mccccliii. , 
Byzantio terra marique expugnato , caefoque Conftan- 
tino poftremo Graecorum Imperatore, antiquiffimum 
eorum imperium funditus everterat, ad eripiendas Ve- 
netis , quas in Graecia , Illyrico & Dalmatia habebant 
poflefiiones , ad infirmandam Regis Neapolitanorum 
potentiam, & ad univerfae Italia? flatum convellendum 
afpirare videbatur. Ejus vero cupiditas dilatandi im- 
perii eo formidanda magis erat, quod multas naves 

T 


Digitized by Google 


14 6 Magni Cosmi 

in omnem fere oram maritimam dimiferat , quod a- 
bundabat pecunia & milite, quodque non deerant vel 
inter Chriftianos Principes , qui ejus fuperbiae & libi- 
dini facultatem & materiam dare videbantur. Refpc- 
xit Catholicae Reipublicae periculum Nicolaus v. cu- 
jus tamen vitam Deus ad Apoftolicae Sedis decus & 
gloriam non diu refervavit . Mortuus enim eft ix. Kal. 
Apriles an. mcccclv. & dolore animi confcftus tradi- 
tur ob captum a Tureis Byzantium . Qui ejus in lo- 
cum fuffectus eil Calliftus in. non fegnior fuit ad hor- 
tandos Chriftianos Principes, ut foedus jungerent ad- 
vetfus communem hoftem. Egit quoque cum Cofmo , 
ad quem' Jacobum Raguiinum Archicpifcopum militi; 
quem magnae aufloritatis , magnique conii lii Virum 
appellavit, ne Florentina Refpublica, quae omnes fu- 
perabat divitiis, fe a ceteris vinci liberalitate & ftu- 
dio in fem Catholicam pateretur ; & homo rcligiofif- 
fimus , a quo nemo unquam rem laude dignam deli- 
deravit, ea refpondit Summo Pontifici, quae declara- 
bant infignem fui, fuorumque omnium voluntatem. 

Porro magnorum periculorum metus non modo 
ab apparatu bellorum, fcd etiam ab oftentis infere- 
batur , quae iis temporibus , quibus fumma erat phy-? 
ficarum rerum ignoratio, graviftima ad fignificationem 
futurorum malorum putabantur. Magnus in caelo ap- 
paruit Cometes, qui quadraginta quatuor diebus ita 
luxit , ut omnium in illum conjecti oculi eflent ; faevi 


Digitized by Google 


Mebicei Vita'. 147 

extitcre turbines , a quibus multis locis labes facta 
eft ; Neapolitanum regnum terrae motibus conquaf- 
fatum; imbres continui campis omnibus inundantes, 
animalium etiam repentina multitudo vailitatem effe- 
cerant. Pudet alia referre, quae proximam Chriftianae 
Rcipublicac everfionem portendere putabantur, quod 
nimiam hominum credulitatem arguant. Ad tantum 
terrorem minuendum plurimum valuit victoria, quam 
Pannonii, Joanne Corvino duce, ad Albam Graecam de 
Tureis reportarunt, & licet per fe magna erant , quae 
ii gefTerant, praefertira fi eorum non magnus nurhe- 
rus cum tanta multitudine hoftium (hi enim centum 
quinquaginta millium numerum explere putabantur) 
conferretur, majora tamen memorabantur, ut de fuis 
homines laudibus libenter praedicant . Ea propter om- 
nia fupplicationcs ubique decernebantur, eminuitque 
femper Florentinorum pietas ac religio, Cofino cun- 
ctis exemplo praeeunte. His temporibus cum fides 
tota Italia efiet angullior, neque creditae Rcipublicac 
pecuniae folverentur, Cofmus ad Patres detulit, ut 
iterum fierent aeftimationes poflelfionum & rerum , & 
ex cenfu tributa , ficuti antea decretum fuifle com- 
memoravimus, conferrentur. Hoc ad levandum po- 
pulum & ad tuendam exifUinationcm Rcipublicac ipfius 
cfie aptifiimum exiftimavit; fed ejus rei cauffa poten- 
tiorum querimonias fuftinere debuit . Item ejus confi- 
lio coercita fuit Hebraeorum avaritia, & graviffuuis 

T 2 


Digitized by Google 



(43 Magni Cosmi 

ufuris liberati cives fuerunt. Quod vacua ab hofte 
& a bello otiofa erat Rcfpublica , multa fanc provide- 
re potuit, quae ad levandas publici aerarii anguftias & 
ad mercatorum induftriam juvandam mirifice condu- 
cebant. Nec auxilium fuum frulira implorari patie- 
batur Cofmus , quoticscunque fpes erat polTe ab aliquo 
percipi uberes induitriae fruefus. Erat ei res rustica, 
ut temporibus illis , fanc bene culti & frufluofa, fed 
modica , fi illam conferes cum opibus , quas ex men- 
fis , & ex permutandis pecuniis, & verfuris faciendis 
habebat. Erunt fortafle, qui tam utili labori Cofmi 
nomen avaritiae imponant. Qui li reputaverint & qui- 
bus ille temporibus vixit, & quos in ufus pecunias 
impendit, profefto exiftimabunt majus commodum er 
negotiis illius, quam ex otio multorum Rcmpublicam 
ccpific. Qui dediti pravis cupidinibus aut ignaviam 
fuam tenebrarum ac parietum cullodiis tegunt , aut 
conviviis & omni privato luxu gloriam & gratiam 
quaerunt, non fatis admirabuntur hominem, qui quae 
coloni fui arabant, quae procuratores exigebant, fol- 
vebant, navigabant, permutabant, omnia virtuti, mo- 
dico victu cultuque contentus, parabat. Neque eos 
audiendos putamus , qui improbant aedificiorum ma- 
gnificentiam . Illa enim civitatem ornant , familiarum 
dignitatem augent, & fovent artes , quae oblectant 
animos, religioni inferviunt & ad vitae ufus funt ne- 
ceffariae . Quapropter nihil videmur debere practermit- 


Digitized by Google 



Medicei Vita. 149 

tcrc , quod pertineat ad declarandum quantum pecu- 
niae , quantumque fludii in his rebus confumpfcric 
Cofmus, quae & gratae & laude dignae fuerunt, ut 
facile intelligi pollet tantam pecuniarum vim virum 
magnum & excclfum congefliile non propter inertiam 
laboris, fcd propter magnificentiam libera! itatis . 

Ille magni interdie ad laudem & decus civitatis 
exiflimavit , ut quae Pater ejus Joannes inftituerat ad 
amplificandam atque ornandam Laurentianam Bafili- 
cam perficerentur. Illo vivo, a Mathaeo Dolphinio, 
qui praeerat Canonicorum collegio, aedificatum ali- 
quid fuerat, fcd male adeo , ut magis poeniteret coepif- 
fe, quam liceret defiflere. Itaque Philippus Brunellc- 
fchius architectorum fuae aetatis facile princeps eidem 
Joanni au£tor fuit, ut pecuniam ad aedem magnifi- 
centius extruendam decerneret, quod fe velle omnino 
rcfpondit. Jacta igitur illius fundamenta fuerunt anno 
mccccxxv. quadriennio ante quam ille e vita decede- 
ret . Sed lente ac paullatim , illo vivo , procedebatur, 
& intermiflum etiam poftea ad trcdecim annos opus 
fuit. Demum hanc tarditatem & moram, quam mul- 
tae res attulerunt, vifus eft Cofmus quafi reprehende- 
re & fubaccufare, attributifquc ab eo xl ufque flore- 
norum millibus, non templum modo, fcd & aedes, 
in quibus Canonici habitant, incredibili celeritate exae- 
dificatae funt. Tale quidem templum evafit, ut opi- 
nioni , quam omnes habebant de munificentia Cofini 


Digitized by Google 


i5o Magni Cosmi 

& de ingenio Brunellcfchii, quos nil nifi magnifi- 
cum dcle&abat, plane refponderit. Plura alia contulit 
Cofmus ad illius templi & collegii ornamentum & de- 
cus , quae fingula hoc loco commemorare minime 
necefTarium arbitramur (126). Poft id religiofus homo 
multa alia opera Deo dicata maxima pecunia facien- 
da curavit. Eodem Brunellefchio architecto, ad radi- 
ces Fefulani collis templum & coenobium, quod Re- 
gulares, ut appellantur, Cinonici ad noltram ufque 
aetatem incoluere , a fundamentis erexit ; & quod 
multi inter eos erant, qui mirifice colebant litteras , 
viro doftiflimo Matthaeo Bossio omnibus praceunte, 
bibliothecam multorum fane nummorum iifdem do- 
navit. Erant in ea ceteros inter codices feripta hi- 
ftorica Sozomeni civis & canonici Piftorienfis , qui 
humaniores litteras Florentiae docuit, cujus eruditiffi- 
mi viri eo libentius mentionem fecimus , quod filo- 
rum ftudiorum unum Cofmum fibi patronum adfei- 
vifle videbatur. Tota haec librorum copia non mul- 
tis ab hinc annis in Laurcntianam bibliothecam tran- 
slata eft. Nec mediocria fuerunt, quae Cofmus tribuit 
Dommicanae familiae hominibus , qui Florentiae funt 
ad S. Marci . Etcniin coenobium ac bibliothecam eo 
in loco extruxit, picturis ornavit, ufus praefertim ope- 
ra Angelici Fefulani non tam pingendi arte, quam 
vitae fanctitate illuflris, abfidc templum auxit, & 
haec hortatore feciife traditur Antonino Pieroctio, 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 


«5i 


antequam is Archiepifcopus Florentinus crearetur, cui 
fane plurimum Cofmus ipfe ac Florentini omnes tri- 
buebant propter doctrinam & morum innocentiam . 
Aedificavit & inonaftcrium Florentinum ad S. Verdia* 
nae, coenobium & templum Fcfulanum , quod S. Hie- 
ronymi dicitur, & prope Cafaggiolanum fuum,quod 
cfl: in Mucellano agro, media in filva excitavit tem- 
plum & coenobium, quod 'Francifeanis cum biblio- 
theca attribuit. Sacellis atque aris, omniquc facrae 
fupellectilis genere exornavit aedese B. Virginis ab 
Angelo Salutatae, S. Crucis, S. Miniatis atque An- 
gelorum . Hierofolymis , quo noftri homines excipe- 
rentur , qui eo religionis caussa accederent ; xenodo- 
cheum fuis fumptibus aedificavit , certo affignato a- 
gro, ex cujus vectigalibus, quae ad illos alendos nc- 
ceflaria cflent , fuppeditarentur . Saluberrimam aquam 
Aflifium deduxit,, ut incolarum & rcligioforuin pe- 
regrinatorum commodo infervirct; acceflionem adjun- 
xit Francifcanorum coenobio , & viam ftravit, quae du- 
cit ab aede S. Mariae Angelorum ad ipfam urbem. 
Supra - commemoravimus quae, Venctiis dum erat, Be- 
nedictinis monachis concelfit, et ex litteris Francifci 
Barbari conjici poteft (117) quaedam etiam Carthu- 
fianis coenobitis ipfum largitum fuifle . Teftatur Am- 
brolius Camaldulenfis fingularia fuifle beneficia, quae 
Cofmus omni tempore contulit fui? monachis, foii- 
tus nihil denegare quod dono dignum erat. Atque 


Digitized by Google 


152 Magni: Cosmi 

haec religionis ergo, in quibus, quo minus gloriam 
quaerebat , eo magis confequebatur . Quanquam cave- 
rit femper Cofmus, ne extra modum fumptu & ma- 
gnificentia prodiret, quo in genere multum mali eft: 
etiam in exemplo , quod fhidiofe plerique facta Prin- 
cipum imitentur, cum tamen domum in via, quae 
dicitur Lata, vellet aedificare, curam dignitatis adhi- 
bendam putavit. Non ex domo, ut ait Cicero, di- 
gnitas tota quaerenda eft, fcd etiam dignitas domo 
ornanda ; & far» : multis fummis viris honori fuifte 
accepimus , vel quando ii erant mores Romanorum , 
ut non divitiis & fumptibus , fed probitate & indu- 
ftria inter fe contenderent, quod praeclaram aedificaf- 
fent. Binos hac in re confuluit Cofmus magni nomi- 
nis archite&os Brunellefchium & Michelottium . Hic 
dignitatis commoditatifque rationem habuit, ille laxi- 
tatis, quod in domum clarilTimi civis hofpites multi 
recipiendi eftent, & admittenda hominum cujufque 
generis multitudo. Tum autem ab amicis exquirere 
coepit Cofmus quam deferiptionem ipfi practulilTcnt, 
& quod multi inter eos fuerunt, qui cenfuere regiam 
magis quam privatam domum dcfcripfiftc Brunclle- 
fchinm , & illam in libera civitate maximam invidiam 
habituram, deliberavit adhibere modum in ipfa ma- 
gnificentia , ut hanc ad communem ufum cultumque 
vitae referre videretur . Talis tamen domus fuit, quae 
an. mccccxl. abfoluta eft , qualem hominis honorati & 

prin- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. ijj 

principis decuit efle tum ad fpeciem & dignitatem , 
tum ad commodum; & ex ea Michclottius, quamvis 
quaedam peccavit, magnam laudem confecutus cft. 
Minime patienter tulit Brunellefchius quod hic fibi 
praelatus fuerit, & iracunde rabiofeque , quam fecerat , 
deferiptionem aedificii difeidiffe dicitur . Haec do- 
mus, quam nunc Riccardii poffident, a praetereunti- 
bus fic infpicitur tanquam facrarium aliquod, in quo 
mufae omnes, omncfque liberales artes a Cofmo ejuf- 
que liberis & nepotibus munificentissime cultae habi- 
tarunt. Ornabant has ipfas aedes librorum copia (128), 
vafa magnifice & pretiofe caelata , gemmae , lapides 
affabre incifi ( 129 ), antiquitatis monumenta, quorum 
ftudiofifiimus erat Cofmus , quaeque undique conqui- 
fierat , flatuae , opera anaglyptica, tabulae 8c multa, 
quae artifices peritiflimi pingendi , fingendi fcalpendi- 
que, quorum tum plurimi Florentiae erant, elabora- 
verant. In villis etiam magnificus & elegans videri vo- 
luit Cofmus, fic ut qui virtutem civis mediocritate 
quadam metirentur, ei, ut olim Lucullo Romani, 
objicerent horum aedificiorum amplitudinem . Cafag- 
giolanum, Careggianum , Trebbianum & Fcfulanuin 
a fundamentis excitavit, & quod ea erant tempora 
turbulenta atque pcriculofa , ut tute ac tranquille in 
iis habitare poffet , ipfa torribus munivit . Com- 
modabat haec interdum amicis , praefertim fi ex iis 
effent, qui otium quaerebant, ut liberius litteris va- 

V 


Digitized by Google 



i J4 M a c N i Cosmi 

carent, quod de fe ipfo Marfilius Ficinius tclVatus eft. 

Atque in his extruendis aedificiis Cofmus prac- 
fertim ufus eft opera Michclottii. Amabat hominem 
carumquc habebat «non modo propter ejus ingenium 
(omnium enim judicio in archite&andi arte neminem, 
nifi Bruncllcfchium , fuperiorem habebat) fed etiam 
propter optimam & fpcctatam fidem . Quando in exi- 
lium ille pulfus eft, habuit calamitatis focium Michc- 
lottium , qui ajebat fibi illam caudam doloris & ti- 
moris & periculi communem ede. Curavit Cofmus, 
ut ejus ingenium nofccrent Veneti & probarent , & 
is celeriter ad multa aedificia adhiberi eft coeptus . 
Quae quod ei famam confecere, idem fibi evenide , 
fubridens ajebat, quod Cofmo, qui licet princeps pa- 
ce belloque prius quam exulatum iret, clarior tamen 
in exilio fuit , vel honoribus, quos accepit , vel delide- 
rio patriae, vel felicitate, qua in illam reftitutus eft. 
Auftor eft Philaretes Cofmum ufum etiam fuide Mi- 
chclottii opera in augendis omandifquc aedibus , quae 
erant Mediolani , quafque dono acceperat a Francifco 
Sfortia , cum honorificentissimo decreto ipfe ejufque 
liberi in Mediolancnfcm civitatem adfeiti fuident (i 30). 
Ut fibi gratidimum fuide donum declararet , magnos 
fumptus in eas fecit , & Vincentius Zoppa in iisdem 
fatis belle pinxide dicitur multas tabulas , quae exhi- 
bebant facta Trajani aliorumquc Cacfarum, & in qui- 
bus erant imagines multorum virorum belli & pacis 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 155 

artibus illuftrium. Illorum in numero primam pofuit 
Alichelottius imaginem Cofmi, & ipfam per fe pinxit, 
quamvis hac arte non admodum valeret. Diftingue- 
bant vero ornamenta ex marmore & ligno facta aut 
Falco, aut Adamas, qui ipfum Cofmum fignabant. 
Quanquam hic viveret conjun&iffiime cum Michclot- 
tio,eique multum tribueret, magis tamen fufpiciebat 
Brunellefchium (131)» & id, quod erat difficillimum, 
efficiebat, ut inter quos laudis effiet aemulatio, nulla 
intercederet obtre&atio, efletquc talium virorum ad 
magnificis operibus exornandam urbem copula. Om- 
nino fatebatur Cofmus hunc a fc majorem archi- 
te&um cognitum, quam quemquam eorum quos vidif- 
fet , aut legiflet , tantaque in conftitucndis ornandif- 
que aedificiis prudentia fuiffie, ut qui ejus vefligia 
minime perfequerentur , ncccffic effiet cos recidere in 
cafdem tenebras, in quibus ad illa ufque tempora Ar- 
chitc&i omnes mifere jacuiffie videbantur. Fortaffie il- 
lum poenituit, quod & a Gcorgio Vafario traditum 
eft , fe minime illius confilinm fecutum effic in fua 
aedificanda urbana domo , praefertim cum libi adeo 
fatisfeciffet in Laurentia na Bafilica , & in S. Bartho- 
lomaei aede & coenobio, ut nihil melius quaereret. 
Is , qui vivo femper tribuerat officia vel in mediocri- 
tate fortunae, vel in obtrectatione invidiae, mortuum 
monumento honorandum curavit , quod eft in prin- 
cipe Florentina Ecclelia, quae ab illo majus fuura 

V a 


Digitized by Google 


is & Magni Cosmi 

ornamentum ( quid enim nobilius atque elegantius 
ejufdcm tholo non dicam fieri, fed ne cogitari quidem 
unquam potuit?) acceperat. Multi funt alii architc&i, 
quorum memoriam non modo illa aetas , fed etiam 
confequentes exceperunt, qui a Cofmo honorati atque 
adhibiti fuere; quodque eos hortabatur, ut antiquorum 
bene inventis obtemperarent, & ex optimis naturae prin- 
cipiis & veritatis exemplis praecepta peterent, de no- 
biliftima utiliffimaque arte optime illum meritum fuif- 
fe judicabimus. Nec minus illi debuit Piftura, quae 
per Florentinos artifices illius cohortationibus atque 
beneficiis maxime excitatos ad novam , ut ita dicam , 
vitam revocata fuit. Illorum princeps Mafaccius , quem 
non imitari puduit vel ipfum Raphaclcm Urbinatem, 
ct Michaelem Angelum Bonarrotium , ut Cofmum ab 
exilio revocatum audivit, Roma Florentiam rediit, 
haneque nobilifiimis picturis ornavit. Non fatis ta- 
men illae celebratae fuerunt, nifi quando mors extin- 
xit invidiam, de quo cum quereretur Cofmus cum 
Brunellefchio , videbatur mifereri magnorum virorum 
fortunam , quod eos , velut umbra corpus , femper co- 
mitetur invidia . Ad Mafaccium proximus accedebat 
Philippus Lippius , fed longo intervallo , tamen pro- 
ximus . Qjji fine illius comparatione huius opera fpe- 
ctat, fatis magna dicit. - non parum elegans in figuris, 
fatis uber in reperiendis & folutus in explicandis hi- 
ftoriis , ut temporibus illis , peritus pulchre effin- 


Digitized by Google 


M e d i c b i Vita. 


* 57 


gendi omnes corporis humani partes, bene etiam co- 
lorabat; tam bonus denique piblor erat, ut illius ae- 
tatis homines nefcircnt quid ei addi poffct. Hunc a- 
micillime fempcr amplexus eft Cofmus, plurimi fecit, 
atque faepillime exercuit. Quod erat levitatibus ama- 
toriis deditiflimus , quibus ut indulgeret, interdum quod 
promiferat, minime praeftabat, Cofmus eum aliquando 
in celliflimam domus fuae cellam conclufit; fed cum 
vidiiTet minus eum affabre pingere, quoties praecide- 
batur ipfi ifta licentia libertafque vivendi, eamque ut 
recuperaret, magnum adiiffe vitae periculum (ex lin- 
teo enim fcalis factis , e fuperiore aedium parte noctu 
defeendit) non amplius vi, fed blanditiis & donis dif- 
folurum hominem ad pingendum invitavit. Quod ipfc 
praefertim excellebat in parvis figuris exprimendis , 
ex multis elegantiflimis hujus generis tabulis quafdam 
Cofmus delegit, quas Eugenio iv. dono daret. Acce- 
pit ille libentilfime munus, & artifici multa ligna a- 
moris dedit . Factum eft etiam aufloritate & teftimo 
nio Cofmi, ut ipfe Spolctum vocaretur ad pingendum 
faccllum B. V. dicatum in principe Aede, qua in ur- 
be vitam finivit, fuitque sufpicio ei venenum dediffe 
propinquos mulieris cujufdam, quam perdite amabat . 
Cum hoc percrebuiffet fovere Cofmum omnes prae- 
claros artifices, qui horum operam expetebant, abfen- 
tes Principes cum illo fic agebant, ut omnes intelli* 
gerent ab illius judicio & confilio pendere multorum 


Digitized by Google 


1 58 Magni Cosmi 

famam atque fortunam ; ob camque caudam omnes 
fere fc ipfos illi penitus dediderunt, quos non folum 
libcraliter adhibebat, sed optimum quemque hofpitio 
atque amicitia fibi copulabat. 

Perpauci tum egregie fculpebant . Haec ars ad 
priitinae elegantiae fpem revixilfe vifa cft opera Do- 
natelli, qui live ft a tuas, live anaglypta faceret, ea erat 
conformatio partium omnium , is motus , ca elegan- 
tia, ea compolitio, ut nihil iis decfl’c tum judicare- 
tur. Idque eo mirabilius erat, quod fero allata fuerunt 
Florentiam antiqua quaedam monumenta , quae ipfe 
cctcriquc artifices imitarentur. Teftatur Vafarius hoc 
curafTe Cofinum, ipfo Donatello auctore , qui quae tem- 
pus & barbaries ab iis abftulcrant, reflituit. Tam in- 
telligere homines coeperunt egere fe hac norma & re- 
gula; non fatis ede naturam imitari; majus aliquid 
effe in arte , quod tantam habet pulcritudinem , ut 
nihil fimile in natura ipfa inveniatur; fuifTc Graecos 
fculptores hujus perfectionis & auCtorcs & magiltros; 
& ita anaglypta elaboranda, ut quemadmodum fono- 
rum varia compofitio harmonias ctEcit plures , fic 
multiplex figurarum difpofitio ferviat varietati atque 
fuavitati . Quod lente & per gradus quofdam ad id 
pervenire homines folcnt,quod abfolutum fit omnibus 
fuis numeris & partibus, quamvis aetatem Cofmi mul- 
ti praeftantidimi architecti, pictores & fculptores iHu* 
fticm fecerint, defuit iis tamen ille lepor, illa venu- 


Digitized by Google 



Medicbi Vita, 159 

flas , illa charisr , illud ultimum ac pcrfe&um , quod 
tantopere in confequentis faeculi artificibus admirati 
fumus. Hic gradus fuilfe fecundus videtur eorum, qui 
ftudium liberalium artium , quae ad graphicen perti- 
nent, longo intervallo intermiffum revocarunt. Sed 
ad Donatcllum revertor, in quo cum Cofmus fibi 
videretur videre inligncm fpecicm quafi revivifccntis 
fculpturac , multum ipfum adhibuit tum ad Lauren- 
tianum templum, tum ad domum fuam exornandam. 
Diligentes funt deferiptores illius operum Vafarius, 
Aligliorius , Borghinius aliique plurcs, qui Cofmo et- 
iam laudatore et teftc ufi funt, ut tanti fculptoris 
excellentiam magis magifquc comprobarent. Cum ad 
funimain fenefrurem pcr^enifTet, & paralyfi impedi- 
retur ab arte, quam profitebitur, exercenda, & pecu- 
niae effet egentiflimus (hanc enim femper contempfe- 
rat, omnia cum amicis & difcipulis habens communia) 
fuftentabatur liberalitate Cofmi , qui et moriens carif- 
firnurn virum Petro Filio commendavit . Donatus ille 
praedio , unde panem & vinum haberet ( his enim 
verbis ufus Petrus fuilfe dicitur) illud anno poft red- 
didit patrono fuo , quod ajebat talibus rebus care- 
re minus fibi molcltum e(fe. Sed non propterea Pe- 
trus illum egere fivit , cujus Iiberalitatis tanta erat 
commendatio, ut Patrem aequare putaretur Par, aut 
fortaffe fuperior erat Donatello ille Laurentius Ghi- 
bertus, qui affabre adeo tantoque artificio aeneas templi 


Digitized by Google 


i6o Magni Cosmi 

S. Joannis portas fecit, ut fuperorum fedc illas dignas 
dfe judicaverit Bonarrotius, & hic quoque a Cofmo 
liberaliter atque honorifice tractatus, multifque in re- 
bus adhibitus fuit. Cum is c Cafentino in Florenti- 
nam aedem Angelorum intuliflet corpora diu neglecta 
Sanftorum Martyrum Proti , Hyacinthi & Nemelii ae- 
reos loculos per Ghibcrtum faciendos curavit; atque 
hoc unum exempli caufla e multis felegimus , quod 
non judicium modo & liberalitatem , fed etiam reli- 
gionem Cofmi declarat. Cum ille multorum artificum 
opera contemplabatur, fatis intelligebat quae dura ef- 
fent , quae molliora , quae ad veritatem adducta ef- 
fent, quae ab illa declinarent; & cum in fculptorem 
incidiflet, qui gaudere fc dicebat, quod imitatus eflet 
antiquum Marfiae fignum , dum Chriftum fingebat ; 
utinam , refpondit , tioti ojja folum , fed etiam fanguinem . 
His artibus Cofmus non modo opinionem vicit om- 
nium, quae de ejus ingenio liberalitateque erat, fed 
etiam gloriam fuperiorum; idque eo fuit mirabilius, 
quod cum ejus vita perpetuis fluctibus jactata fuiflet , 
nunquam tamen neglexit fludium liberalium artium , 
quae tantummodo otioforum hominum pabulum efle 
folent. Quapropter haec vere feripta a Paullo Jovio 
fuiflb putamus: Nunquam eum inftitutae liberalitatis 
poenituit ; nullus unquam aedificandi fumptus eum de- 
terruit , nullus unquam vel adverfus fortunis ejus ca- 
fus popularis beneficentiae curfum interrupit. Confiat 

ex 


Digitized by Google 



M E D I C E 1 - V I T A. 161 

ex adverfiriis rationum codicibus , quos ipfi vidimus 
Cofmum fupra quadraginta myriadcs aureorum nummum 
in privata & publica aedificia contnlif]e : piae vero aut 
occultae largitionis fnmptum myriadnm decem Jummam 
exceffisse . Sic cum Cofmus non dcfi fleret quibufcum- 
que rebus poflet patriam juvare & ornare, interdum 
etiam ejus nomine munera fummo artificio elaboraaa 
mittebat Regibus & Dyhaftis , quae indicabant ftudium 
elegantiae non efie commune Italiae, fed proprium Flo- 
rentinorum . Itaque praedicabat mirari fc, non perni* 
cioforum civium numero eos haberi, qui nullam a- 
liam laudem ac gloriam nili in armis quaerebant* 
quique artes , quas ignorabant , inertes illiberalcfque 
vocabant. Et fi quondam Romanis gloriofum fuit ab 
aratro vocare homines, qui fummos magiftratus gere- 
rent, non inglorium fuilfc Florentinis arbitrabimur* 
hos ipfos interdum mandafle iis , qui vitam in offici- 
nis contriverant. > 

* Quod nonnulli erant, qui 1 aegre ferebant fe inge- 
nio, divitiis, auctoritate atque amore populi a Cofmo 
fuperari, in Rcpublica relidere femper aliqua videba- 
tur conjuratorum manus. Huic facile refiftcrc ille po- 
terat , fed cum longiffime rcfpiceret fpatium futuri 
temporis , neque in animo Petri Filii magnum aliquid 
& robullum efie videret, unde ille familiae potentiam 
confirmare , aut ubi lapfa fuiflet , ad priftinum ftatum 
revocare poflet , non levi cruciatu timoris angebatur . 

X 


Digitized by Google 


161 Magni Cosmi 

Magnam fpem collocaverat in Joannis virtute, quae 
non modo fibi honori , fed etiam ufui Reipublicae ef- 
fe potuiflet , fed cum illius immatura mors, ineunte 
Novembri an. mcccclxhi. accidiftet (132)» neque ul- 
los ex fe liberos reliquiflet (unicus enim, quem fufee- 
perat Cofmi nomine , feptennis an. mcccclii. xv. Kal. 
Decembris obierat (133) ), exclamafTc dicitur.- 0 fal- 
fas /pes! 0 nimis lata domus tam modicae familiae ! Tum 
enim minime divinare poterat qualis futurus elfet Lau- 
rentius nepos, etfi magna indoles virtutis & ingenii 
in illo appareret . Sed quia ab hominibus doctis ac- 
ceperat , nullum efle tam grave malum , quod patien- 
tia & exercitationes animi levare non poftint, propte- 
rea & otio fruebatur , non illo quidem , quo debebat 
is , qui peperiffet otium patriae , & illa perfequebatur 
Rudia , quae familiae & civitatis decus confervarent . 
Et fi a coetu hominum frequentiaque interdum, tan- 
quam in portum, fe in folitudinem recipiebat, mini- 
me tamen ccflabat de Republica cogitare , ut omnia , 
quae illi conducebant, curare, non modo fapientiae » 
fed etiam felicitatis diceret fibi videri. 

Aegre ferebant Florentini retineri ab Alphonfo 
Aragonio Caftilionem Pefcariae tanquam pignus prae- 
teritarum injuriarum , & aegrius etiam ferebant oppi- 
dani fe crudeliter tractari a regiis militibus ibi in prae- 
fidio collocatis, quare, impetu in eos fafto , fugere 
coegerunt, feque Reipublicae dediderunt. Cofmus in 


Digitized by Googlej 

J 


Micedei Vita. i<Sj 

id omni cura intentus, ne ulla daretur Regi caufla 
novi movendi belli , cenfuit ad iplbm mittendas lit- 
, teras , quibus certior neret placere Reipublicae oppi- 
dum illius nomine retineri. Id gratum acceptumque 
habuit Alphonfus, confirmavitque fe propenfiffima vo- 
luntate e(Te ad bene de Florentinis merendum, pa- 
cemque cum iis fervandam . Hos enim in tali tempo- 
re offenfos habere nolebat, cum in fpem veniflet ex- 
pugnandae Genuae , expellendique ex ea Fregofios , 
fpecie Adornios in priftinam au&oritatem reftituendi- 
Petrus Fregolius , qui in ea dominabatur , cum fe pa- 
rem tanto horti minime fore intelligeret , legatum mi- 
lit ad Carolum vn. Gallorum Regem, orans ut fe in 
fidem, & urbem in poteftatem fuain reciperet: ni pro- 
pere veniflet, hanc fub hoftium imperium cafuram. Ca- 
rolus rem Genuenfem libi curae fore pollicitus, mi- 
fit eo Joanncm Andegavenfem , qui , occupata urbis pof- 
feflionc, id etiam fperare ac moliri videbatur, ut pa- 
terna jura in Neapolitanum regnum tueretur . Tum 
Alphonfum vehementer poenituit , fe Genuenlium re- 
rum cauda formidandum hortem in Italiam advocaf- 
fe , & in hac poenitentia diem obiit fupremum . In 
hoc viro magna vis animi ingeniique fuit; fortis erat 
ad pericula, rei militaris peritiflimus, idem, quod 
difficillimum eft , cautus & prudens ( nam providen- 
tia timorem , audacia temeritatem adferre plerumque 
folct) ad flmulanda negotia callidus, amicitia facilis, 

X » 


Digitized by Google 


1(5+ M a c mi, Cosmi 

multarum rerum ac maxime pecuniae largitor, atque 
illi feliciflimo oi^iium in acquirendo ampliffimo re- 
gno nunquam fuper induftriam fortuna fuit, multique 
dubitavere fortior, an felicior elTet. Simultates nimio 
plures & exercuerunt eum , & ipfe exercuit eas , nec 
facile dixeris, utrum eum magis prclferint interni ex- 
ternique hortes , an ille agitaverit eos . Nec fcncctus 
quidem, quae frangit omnia, robur ejus corporis ani- 
mique imminuit . Idem non minor in pace , quam in 
bello fuit. Amabat litteras & praeclara ingenia, dele- 
ctabatur publica magnificentia , ut Romanos ipfos ap- 
paratu fpectaculorum aequare putaretur; lingulari quam- 
vis caritate ertet in fuos, nunquam tamen in eorum 
obitu , ut nec in ceteris rebus afperis, perturbatus eft ; 
omnino talis erat, ut nulla ars neque publicae, ne- 
que privatae rei bene gerendae illi deerte videretur . Il- 
lius filius & heres Ferdinandus cum praevideret fore» 
ut in maximis turbinibus ac fluctibus regni navem 
gubernaret, declaravit Florentinis nunquam fe paterni 
foederis religionem violaturum. Multum is timebat a 
Callifto Summo Pontifice , qui cum inimicirtimo fem- 
per animo fuirtet in Alphonfum Regem , filium ex 
jurtis nuptiis minime natum deturbare regni poflessionc 
volebat, fpccie jus Sedis Aportolicae perfequendi. Sed 
mors illius a Republica conatus avertit , atque cu- 
piditatem extinxit aliena ruina fortunam fratris filii 
amplificandi . Successit in illius locum Pii u. nomine 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 165 

Aeneas Sylvius Piccolomineus Sencnfis , quem natura, 
& litterae ad pacem humanitatemque formaverant . 
Hic & aequum & utile judicavit fi Ferdinandum in 
regni poflcflionc confirmaflet , quod non ipfe modo 
fubmifle, fed & Francifcus Sfortia , atque Cofmus 
vehementilTmie portularunt . Sciebant enim hi quan- 
tum intercflct non mutari llatum Italiae , neque plus 
aequo augeri potentiam eorum, qui in illa domina- 
bantur; & qui de hujus, ut ita dicam, politicae ae- 
quilibritatis utilitate fcripfere, ejus non folum praeci- 
puos, fed & primos auctores & magiltros Cofmum & 
Laurentium Mcdiceos facile agnofcunt. Ut univcr- 
fus hic mundus omnibus partibus inter fe congruenti- 
bus , aequaliterque diftributis cohaeret ac nititur, fic 
in Imperiis aequabilis tributio efle deberet virium ac 
voluntatum , quarum confpirationc fummi rectores fe 
fc mutuo adverfus eos, qui dum nimia concupifcunt , 
aequitatis fines tranfire non dubitant, defendere polfent. 

Pontifex, rebus Italicis coinpofitis , omnia fua flu- 
dia contulit ad inflammandos Chriflianos Principes, 
ut conjunctis animis ac viribus oblifterent atque oc- 
currerent audaciflimis Turearum confiliis. E3 propter 
Mantuam cogitavit, quo conventuros multos eorum, 
ant faltem legatos fuos mifluros fperabat, ut delibe- 
rarent de ratione belli adminiftrandi. Ubi nunciatum 
eft illum per Etruriam iter facturum, venerunt Flo- 
rentiam Arimini , F ori Livii 8 c Carpi Domini , Urbi- 


Digitized by Google 



i66 


Magni Cosmi 


ni Comitis Frater , & Joannes Galearius Sfortia , qui 
major natu erat liberorum Francifci Ducis. Hic in 
domo habitavit Cofmi , qui nullum reliquit officium , 
nullique pepercit fumptui , ut tantum hofpitem hono- 
raret, & cum eo iifdcm vinculis, quibus cum Patre 
erat colligatus , adftringeretur . Quod nihil apud Go- 
fmum viderit nili lautum , elegans , fplendidum & ex- 
quilitum, admiratione obftupefactus ab illo difceffiiTe 
narratur. Fecit & Refpublica ludos apparatiffimos , 
ut nunquam fumptuofiores antea fecilfe conftarct. 
Atque non minus liberale hofpitium fuit , quod Pon- 
tifici ceterisque Principibus paravit . Quae quidem va- 
lebant non modo ad ftudia eorum , quos honorabat , 
acquirenda, fcd etiam ad gloriam adipifeendam , fic ut 
Florentini confuetudine beneficentiae paratiores, & 
tanquam exercitatiores ad bene de multis promeren- 
dum effe viderentur . Qui effufiones pecuniarum non 
admirantur in apparandis fpectaculis, quibus ii deli- 
niri poffie putarunt Galearium florentem aetate, for- 
tuna & opibus , & nil probant , nifi quod ad ufum 
Reipublicae pertinet , laudabunt profe&o noftrorum 
prudentiam , qui fru£him divitiarum putarunt non 
modo talium fumptuum facultatem, quando dignitas 
Reipublicae id exigere videbatur , fed etiam illorum 
meliorum, quibus civium commodis, & horum uti- 
litati falutique confulebant. Ex his commemorare lu- 
bet quos decreverunt, ut navigabilis effiet Arnus ad 


Digitized by GoogI 


Medici! Vita» i<?7 

comportanda cx mari , quae ufui edent civitati , quae 
res magna fane & ardua , fruftra aliis temporibus ten- 
tata , non modo fuadente, fcd etiam gubernante Cofmo 
cum aliis primariis civibus, ad exitum adducta fuit. 
Extant in tabulario Mcdiceo litterae cujufdam Ga- 
brielis de Poetis Bononienfis datae an. mcccclviii. ad 
Joannem ejufdem Filium, ex quibus apparet eum con- 
filiarium gloriolidimi operis fuide , rationeraque con- 
filii fui fcripto expofuide . Haec fane erant perma- 
gna ad laetitiam Cofmi , qui in eam benignitatis con- 
fuctudinem jam venerat , ut illum diem fe amifide 
putaret , quo non ferviret patriae commodis . 

Haec praefertim vifa e 11 implorare atque efflagi- 
tare auxilium Cofmi tum cum a Joanne Andegavenfi , 
atque a Ferdinando Aragonio, inter quos magnum 
& crudele bellum fore judicabatur, legati Florentiam 
midi funt fubddia pecuniae petentes . Fit Senatus con- 
fultum , ut refpiciatur gratia Gallorum, & Joanni 
quotannis ad belli fumptus fudinendos o&uaginta flo- 
renorum millia folvantur. Cofmus errorem illorum, 
qui ita putarunt, libere coarguit, & multis argumen- 
tis probavit nil nili de Francifci Sfortiae fententia 
agendum , confulendos etiam Venetos , & quae dixit 
& fecit tanti fuerunt , ut abrogaretur decretum , quod 
Reipublicae profetto periculofum futurum fuidet . 
Refponfum itaque Legatis fuit, ut eam pacem, qua 
iruebatur Refpublica, confervare ipfam paterentur ■, huic 


Digitized by Google 



1(58 M agni Cosmi 

fempcr fuilTc propofitum , ne fe immifccret Neapoli- 
tanis bellis, atque tribuerent publici aerarii angulliis 
recufationem pecuniae . In hoc Joannes redarguit in- 
conftantiam Florentinorum, Ferdinandus vero infide- 
litatem, quas accufationcs ut ab fc removerent, mul- 
tis feriptis probarunt, fe id facere, quod erat aequum , 
St Rcipublicae ac totius Italiae rationibus accommo- 
datiffimum. Satis hac rc Senatus declaravit plus apud fe 
valere unius Cofmi, quam ceterorum vocem & volunta- 
tem . Quo tamen non frangebantur animi inimicorum 
ejus, fed admonebantur, ut majores pararent ncceffitudi- 
nes, quibus cogi polfcnt magiftratus id probare, quod ipfis 
placuilTet. Hi tanquam artifices improbi opus quaerebant, 
qui St fempcr aegri aliquid elTe in Republica affirma- 
bant, ut ad ejus curationem adhiberentur. Ex his mul- 
ctati exilio fuerunt Hieronymns Machiavcllius , An- 
tonius Barbadorius , & Carolus Benitius , qui nimis 
multa movere tentaverant, aliique, quibus minime 
audacia defuerat calumniandi Cofmum, pecunia poe- 
nas luerunt. Atque harum animadverfionum fuafor 
& au&or fuit Lucas Pittius , quando is fummum ma- 
giftratum gerebat. Homo fanc erat callidus Sc audax, 
fimulavitque tum fc ftudiofum cfTe Cofmi ad captan- 
dam populi benevolentiam . Novum illum induifle in- 
genium dixilTcs ; nam antea extiterat Cosmi laudum 
invidus adeo, ut hac de cauda fubierit interdum ira- 
cundiam populi ; St quali ab illo fe ulla in rc fupe- 

rari 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 169 

rari nollet, domum ejufmodi aedificaverat, quae magni- 
ficentia regiam aequabat. His aliifque artibus effecit, 
ut nullus ci honos deeflet , neque ulla hoc tem- 
pore res gereretur publica , de qua prius decernere- 
tur, quam Pittii fententia cognita. Ad id plurimi il- 
lum patronum unum fibi adoptabant , donis etiam 
ejufdein fludia emebant, & quae in liberis praefertim 
civitatibus honorificentifTima putantur, falutari, appeti, 
decedi, affurgi, deduci, reduci, confuli, fic ci tri- 
buebantur, ut in republica rex cfTe videretur. Quo ar- 
tes fpe&arent Pittii haud poterat ignorare Cofmus, 8c 
cum recordabatur ex truci faevoque infecta tore ple- 
bis repente omnis aurae popularis mirificum captato- 
rem illum evafifTe, praefentiebat quae idem in pofte- 
rum esset tentaturus . Quem gereret animum indica- 
bat etiam emblema, quo ipfe utebatur. Tormentum 
erat bellicum igneam a fe pilam projeiens , quae quod 
pertinebat ad ftemma Mediceorum, quam hi vim & 
fortunam aliquando experiri debuiffent haud dubie 
emblemate illo Pittius declarabat. Nihilo tamen minus 
quod periculofum erat nimis aperte obviam ire Cofmi 
potentiae, cum illo fic agebat, ut fi£ti folent amici. 
Exfpectandum enim tempus arbitrabatur dum homo , 
qui fenex jam factus erat , & qui ftomachi & urinae 
morbis coeperat tentari , & qui faepe podagrae dolori- 
bus ardebat , ex vita migraret . Quem poftea exitum 
( foeda & pemiciofa ejus confilia habuerunt, in Lau- 

Y 


Digitized by Google 


170 M a c N i Cosmi 

rentii vita, ad quam fpcctant , perfccuti fumus, ex 
qua cognofci poterit fortunam ac prudentiam non pa- 
rem in Pittio fuifie ambitioni animoque. 

His rebus permotus Cofmus vigilanter fc tueba- 
tur, idemque pracftabat , ut efiet bonorum confpiratio 
atque confenfus ad defendendam libertatem . Id vero 
non poterat non vehementer dolere, quod quando 
non habebant Florentini externos hortes, quibufeum 
dimicarent , novarum rerum caudas quaerentes facile 
inteftinas atque domerticas concitarent difeordias . Ita- 
que qui ei dant culpae, quod interdum vifus fit ale- 
re bella , propterea quia id conducebat ad potentiam 
fuam, iidem fateantur necertc eft, hac re maxime ipfum 
confuluifle patriae incolumitati &. gloriae. Sed nihil 
in liberis civitatibus tam eft commune quam invidiae, 
odia , dillenfioncs , atque ob eas non modo malorum , 
fed & benemerentium civium expuliiones, calamitates, 
fugae , rurfufque fecundae res , honores , imperia ac 
vidtoriac de inimicis. Quapropter is prudens dicendus 
eft, qui fine publicae rei detrimento hominum ftudia 
ad utilitates fuas allicere atque excitare potuit , atque 
cum multum diuque vixerit, nunquam neque homini- 
bus, neque perturbationi animi,. neque fortunae fuc- 
cumbens , mirificos attulit fruftus au&oritate , gratia , 
confilio , gloriaque femper claruit bene geftae Rcipu- 
blicae. Quanta conftantia reftitit iis , quorum fententia 
inclinabat ad fublidia ferenda Ferdinando Aragonio, 


Digitized by Google 


Me di esi Vita. 171 

qui ea facpe vehemcntiflime petiit , cum multa adver- 
fa ei accidiflent in bello, quod per quadriennium cum 
Joanne Andegavenli fultinere coactus Fuit ? Quanquam. 
inde magnam Regis in fe fuofque omnes concitari 
offenfionem intelligeret Cofmus , quia e Rcpublica 
magis eflc putabat non irritari Gallos , non dubitavit 
dicere illa , quae quondam Appius Claudius fcncx En- 
nianis verfibus dixille fertur : 

Quo vobis mentes , rectae quae Jlare [olebant 
1 Antehac , dementi [e fe fllexere ruina ? 

( 

Horum , aliorumque hujufmodi benefactorum recorda- 
tio, & confcientia bene actae vitae fane jucundiffimac 
Cofmo erant; & cum ex co quaereretur quamdiu vel- 
let ede in vita: tamdiu , inquit, dum ea, quae animo 
<&r mente concepi ad augendam Rempublicam boc im- 
perium , ad exitum adducere pojfm. Quo fane dicto in- 
nuebat maxime defiderium, quod femper aluerat, fu- 
bigendi Lucenfes, cujus obtinendi quod fpem fefelle- 
rat Francifeus Sfortia ( promiferat enim , compolitis 
Infubrium rebus, fe primo quoque tempore in illam 
expeditionem exercitum cdufturum) faepe ille queri 
auditus eft, beneficia fe maxima an ingrato homine col- 
locare (134) quae minime continere nimium cupidi a- 
nimi angultiae polfcnt. Sed erant per fe magna cetera , 
quae gelicrat Cofmus, nec facile invenies privatum 

Y 2 


Digitized by Google 



172 Magni Cosmi 

hominem, qui aut fortunae indulgentia, aut fludiis 
fuorum , aut propria virtute tantum fibi gloriae ac 
nominis pepererit. 

Nec vero ille in luce modo atque in oculis ci- 
vium magnus, fed intus domique praeftantior. Qui 
fermones! quae praecepta! quanta rerum publicarum 
notitia! Omnia memoria tenebat, non domeftica fo- 
lum , fed etiam externa bella , & de inftantibus rebus 
veriflime judicabat, & de futuris callidissime conji- 
ciebat. Cujus fcrmone ita tum cupide multi boni 
cives fruebantur, quafi divinarent, illo extinflo, fore 
neminem, unde difcerent . Nihil fane admirabilius 
quam quommodo ille extremam aetatem egit . Multos 
beneiiciis Angularibus placavit , in quibus aliquas in 
fe refldere Amultatis reliquias fentiebat. Effecit ut te- 
meritatis fuae poenituerit vel illum ferocem hominem 
Francifcum Philelphum, cujus Alius Jo. Marius La- 
tina pocfl clariflimus carmen de Cofmi laudibus com- 
pofuit , quod Cofmias infcripAt & in duos libros diftri- 
buit. Ex hoc apparet Francifcum ftimulafle Alium, 
ut fummae fuae afperitatis ac licentiae (multis enim 
millibus verfuum in Cofmum aliofque Mediceos de- 
bacchatus fuerat ) odium deprecaretur, Abique illum re- 
conciliaret . Ait enim in initio operis (135). 

Solus Jlimulante tot unus 

Inter eos vates , quos gentis fama Latinae 


Digitized by Google 


MedI CBI' V 1 T A. 


‘73 


Evehit in coelum , prifcorum nomine dignus 

Francifeus Graiique decus , Latiique 

Nominis , hic vates inter rapiente tot unus 
Tifiphone in Cofmon laefus furialibus hydris 
Scripfit , & in Divum labem covnnijit Averni » 
Sive fuit ratio pungentis corda doloris , 

Sive <fcr amicitia, dutfis & honore Camoenis , 
Quorum magna fuit quondam res gefla Senatus. 
Quem quum faepe mihi laeter ftatuij/e parentem 
Fata virum , cui fecla parem non ulla dederunt , 
Tam doleo Cofmi luctatum laudibus olim . 

Nunc meliore animo, graviore & fitigula fetifu 
Corrigit , inque futim recipit fua prima tumultum . 
Quae /; abolere queam nihil e/i, quo laetior ejfe 
Meus valeat, ne forte viro, cui quifque Deorum 
Tradidit infignis manifefto numine laudes , 

Atque duae fovere Deae , nocui/Je Philelpbus 
Ore queat , calamoque truci, cui nulla fub orbe 
EJl labes tribuenda viro, fi Cofmon honore 
Adficeret fre. 

Fuerunt alii afperi procul dubio animi, & lin- 
guae acerbae & immodice liberae , qui quod a lae- 
dendo Cofmo praemia fperaverant, minimeque obti- 
nuerant, repente commutati funt, ut manfuetudo ani- 
mi ac verecundia afperitatem confecutae fuifle vide- 
rentur . Quae vero faciebat Cofmus vel ad placandos 


>74 


Magni Cosmi 


inimicos, vel ad comparandos retinendofque amicos 
non folum humanitati, fcd etiam religioni tribuebat. 
Hanc enim femper , fed praefertim ingravefeente ae- 
tate, fan&e ac pie coluit. Ea propter faepe erat cum 
hominibus, quos vitae innocentia ac fan&itas com- 
mendabat, ut eorum Termonibus & exemplo fieret 
melior . Cum Timotheo Maflcio Veroncnli , qui erat 
e Canonicis Regularibus, ut loquuntur, unus, idem- 
que facra eloquentia cclcbratiflimus , quotannis com- 
plures dies in Fefulano S. Matthaei coenobio ita ver- 
fabatur , ut nulla nili divinarum rerum cura tangi vi- 
deretur . Secedebat etiam interdum in S. Marci coe- 
.nobium, quod tum multi & morati & dofti homines 
decorabant. Nihil non his concedebat Coimus; ne- 
gligebat vero delidiofos, clamofos, leves, fupcrcilio- 
fos, qni fordida velle obtegunt dilfolutos mores, aut 
fictam vendunt fanclimoniam . 

Liberalium artium & difciplinarum fludia, quae 
vel ab adolefccntia coluerat Coimus, quaeque animo 
ipfum retinuilTc diximus iis etiam turbulentis tempo- 
ribus , quibus fui atque patriae incolumitati pro- 
fpicere coaftus fuerat, pacatioribus fic fovit, ut leva- 
tionem aegritudinum, & curarum requiem ab iis pe- 
teret . Recipiebat ad epulas illuftriores artifices & fa- 
pientiae doclorcs, & faepe verfabatur in Careggiano 
cum Platonicis fuis, beatum cum Platone illum ap- 
pellans, cui etiam in fcncclute contigerit, ut fapien- 


Digitized by Google 


Medicei Vita. 


'75 


tiam, verafque opiniones aflequi poflet. Ex iis, qui tum 
& poftea fuerunt, laudantur maxime a Marfilio Ficinio 
Michael Mercatus, Antonius Caniiianius, joannes Ca 4 
valcamius, Matthaeus Corfinius , Antonius Scraphicus, 
Locterius Neronius , Peregrinus & Antonius Allii, Bar- 
tholomaeus & Francifcus Vallorii, Bernardus Nutius, 
Baccius Ugolinius , Bernardus & Nicolaus Michelottii , 
Laurentius Lippius & Chcrubinus Quarqualius. Fe- 
ftiva acroamata , joci & facetiae , in quibus multum 
excellere putabatur Cofmus (136), exhilarabant convi- 
via moderata ct honcfta . Nam quamvis tanta facta 
edet pecuniae acceflio, ut veluti alter CrafTus , co- 
gnomine dives appellaretur (137), nihil de quoti- 
diano cultu mutavit, nihil de vitae confuetudine ; 
intelligebat enim magnum efle vettigal parlimoniam i 
& vitae modeftiam non parum valere contra fal- 
fos rumores . Porro non facile invenies , qui aeque 
ac Cofmus , folitus metiri ufum pecuniae non magni- 
tudine, fed ratione, ampliflimls divitiis tam bene, tam- 
que gloriofe ufus fit (138).' Et quoniam hoc fubfidium 
nonnunquam neccflarium eft ad retinendas aut recupe- 
randas hominum voluntates, non omnem largitionem 
corruptelam esse dicemus , cum Cofmus , quo plures 
ad bene confulendum Reipublicae adjutores haberet; 
aut aes alienum fufeeperit amicorum, aut in filiarum 
collocatione eos adjuverit, aut opitulatus iifdem fit 
in re quaerenda vel augenda , Profecto minime eft du- 


Digitized by Google 


-176 Magni Cosmi 

bium , quin illa benignitas , quae condat ex opera & 
indudria , & honedior lit, & latius pateat": nonnun- 
quam tamen ed largiendum , & fi hoc benignitatis 
genus in illa temporum confufionc repudiadet Cofmus, 
non tanta dudia eorum, qui ab eo dona acceperunt, 
adecutus edet . Venia igitur interdum ncceditati ed 
danda, nili dicere velimus gravi homini, & ea, quae 
faciebat, judicio certo ponderanti fummo honori fuif- 
fe, quod largitione temporibus necedaria & ad facul- 
tates fuas accommodata multos in fide & caritate fui 
atque patriae retinuerit. Omnino tria illa, ex quibus 
fumma & perfecla gloria adminidrantium Rempubli- 
cam condat, li diligit multitudo, fi fidem habet, li 
cum admiratione quadam honore illos dignos putet, 
nunquam non fpectavit Cofmus ; & quia amor mul- 
titudinis commovetur non tam opinione liberalitatis , 
beneficentiae, juditiae ac prudentiae, fed etiam iis 
virtutibus, quae pertinent ad manfuetudinem morum 
ac facilitatem , non tam domi , quam foris fpeciem 
prae fe boni & humanidimi viri ferebat. Quod vero 
ejus comitas non fine feveritate erat, neque gravi- 
tas fine facilitate , efficiebat , ut eum fui & amici -non 
magis vererentur, quam amarent. Omnino nemini 
nolebat ede incommodam gravitatem fuam, quapro- 
pter fifeitanti aliquando uxori, quare nimium tacitus 
elfet,&faepe oculos claufos haberet, refpondit: quia tu 
mibi in oculis es, & in tuico^ifatione libenti fune ac- 
quiesco . In 


Digitized by GoogI 


M e d i c e i Vita. 177 

Intentum animum, tanquam arcum, habebat, ne 
langucfcens fuccumberet fene&uti ; & cum deerant 
graviores occupationes, fe & Nepotes oblectabat nar- 
ratione di&orum & fa&orum , in quibus non magis 
ingenium eminebat , quam prudentia . Vigebat in illa 
domo antiquus mos & difciplina, atque Cofmi ex- 
trema aetas in hoc beatior , quam media , quod quo 
laboris minus habebat , ut Rcipublicac , quae nullo 
externo bello flagrabat , confulcrct , plus tribuebat tem- 
poris exercitationibus virtutum , atque gubernationi fa- 
miliae. Habemus liberos parvos (feribebat aliquando 
ad Petrum ) ; incertum efi, quam longa nojlrorum vita 
futura fit : confulere vivi ac profpicere debemus , ut il- 
lorum folitudo ac pueritia firmiffimis praefidiis munita 
fit. Neque minus Audebat, ut Nepotes magno amore 
inflammarentur in patriam & litteras, qua in re non 
ipfe modo iis poterat efle exemplo , fed etiam Pe- 
trus, cujus optimi femper fuerunt dc Rcpublica fen- 
fus, & eximia opera in provehendis optimis difcipli- 
nis (139). Erat & in Petro fumma comitas, & in- 
dulgentia in liberos , & quamvis in fragili corpore 
odiofa omnis offenfio fit , quae tamen adverfa Cof- 
mo accidebant, leviora fiebant & bonis moribus, & 
artibus . Nec illum folum ratio impellebat, ut pa- 
tientia fua molliret adverfarioruni animos, fed etiam 
utilitas: minime enim obfcurum efle poterat, extin- 
Cto Patre , fore ut obftinatiores vel ad evertendam , 

Z 


Digitized by Google 


- 178 Magni Cosmi 

vel faltcm ad infirmandam familiae potentiam confpi- 
rarent. Id ipfum refpiciens Cofmus, cum fibi vitae 
finem inftarc intelligerct , haec dixifle fertur. Nolite 
arbitrari, 0 mihi cariffimi filii, cum a vobis difcefjero, 
vos laetos frudus ex iis rebus , quas gefii, pojfe perci- 
pere . Eofdem creditote effe mores civium , qui fuerunt , 
cum, multis incumbentibus ad meam perniciem, in exi- 
lium pulfus fui . Nam etfi multis malefaciendi libertas 
gravi/fimis poenis erepta eft , quorum calamitates aequo 
animo ego tali, ne mifericordia in ruinam patriae li- 
bertatis caderet, quod nunquam tamen defuerunt , qui 
dominari vellent , cum his perpetuum bellum mihi ge- 
rendum fuit , & vobis aeterna follicitudo remanebit , cum 
intelligetis aut ferviendum ejje , aut per fummam indu- 
ffriam , maximaque pericula patriae libertatem er fa- 
miliae dignitatem confervaudam . Potefi ne in tam di- 
verjis mutabilibufqtte mentibus pax aut amicitia ejje ? 
Quare moneo bortorque vos, ut incumbatis ad falutem 
Reipub/icae , ut circumf pietatis omnes procellas , ut nemi- 
ni credatis, nifi illi, quem diu fidelem experti eflis, & 
quem prudentem cr bene animatum in patriam invene- 
ritis , hunc confutatis , omniumque ve/lrarum actionum 
moderatorem habeatis. Si gloriae er famae vos cupidi- 
tas tangit , eximiam illam er praeclaram effe putate , 
quae a bene & praeclare gefia Repnblica proficifcitur , 
in qua nifi recte fallis atque honefiis vitae rationibus 
.excellere impium exeerabileque ejl . Iu privata vita or- 


Digitized by GoogI 


Medicei Vita. 179 

do , moderatio atque aequabilitas confpiciatur : in bone- 
ftos homines & prudentes liber alit as , quae ab oftenta- 
tione potentiae c ’? largitionis abjit , fempcrqne habeat 
beneficentiae commendationem. Tanta vis eft virtutis, ut 
cum aliquid humaniter, manfuete , jttjle , moderate factum 
auditur , vel improbi admirentnr, retineant urque ab lae- 
dendo eo , qui benefaciendo fe supra ceteros extollit . Se- 
veritas , Reipnb/icae tantummodo debita , ita exercenda 
ejl , ut medicinam imitetur, quae membris non parcit , 
quae fanari pojje defperat . Neque tamen vos hortor, 
quod faepe majores nojlrt fecere, uti contra injurias ar- 
mati eatis . Haec funt & turbulenta , & temeraria & 
periculofa , quae multos praecipites egerunt, & incre- 
menta attulerunt potentiae eorum, in quam invadeba- 
tur . Exterorum Princrpum amicitias & vejlrorum , & 
Reipublicae maxime cat/JJa colendas cenfeo , atque uti - 
nam ille Francifcus Sfortia , qui per nos ad tantam for- 
tunae amplitudinem pervenit, eum dem fervet animum , 
quem aliquando gefjit . Illo enim foeto & amico, haec 
Respublica obfijlere poterit multorum odiis, & coercere 
ambitionem eorum, qui fe dominos effe univerfae Italiae 
concupifcunt . Hoc a Deo immortali fernper precatus funi , 
ut per fe potens haec civitas ejjet , nec alieno fernper 
indigeret auxilio. Sed quia multa adverfa fuere, & 
ad aequandas potentiarum vires foederibus opus eft, in 
bis feriendis optime is patriae confutet , qui univerfae 
Italiae rationem habebit . Caudeo me hac in re, ut & 

Z 2 


Digitized by Google 


180 Magni Cosmi 

in altis multis , boni civis munus executum fuiffe , & 
maximos labores , & fumma , quae adii , pericula in pa- 
triae utilitatem cefftjfe . Quoniam igitur ita vixi , ut me 
non vixiffe poeniteat , habet natura , ut aliarum re- 
rum omnium , fic vivendi modum , mo» dolcbo , qttafi de- 
tur fo fpatio , we «i calcem pervenijfe , praefertim cum 
mors meliorem , <7«rfj« <7«/ f/Z in hac mtferrima vita , fit 
allatura ftatum . Jta Deum mihi velim propitium , ficuti 
confido fore , ut in coetu eorum , qui jufiitiam cr pieta- 
tem coluere , patriam coufervanmt , adjuverunt , au- 
xerunt , tffuo fempiterno fruar . Haec oratio magno 
viro & fapicnte digna declarat Cofmum nunquam de 
negotiis cogitare deliilTe , & fcncclutem & vicinam 
mortem , quae languorem afferunt ceteris , illum acuif- 
fe, ut libi magis magifquc, patriae & liberis profpice- 
ret. Providebat enim animo hos, veluti qui proximis 
littori vadis inducti mare pedibus ingrediuntur , quid- 
quid progrederentur, in valliorem altitudinem ac ve- 
lut profundum invehi . 

Quod hoc tempore requiefeens a Reipublicae mu- 
neribus fc in Carcggianum receperat, ut a coetu ho- 
minum Irequcntiaque remotus fecum liberius loquere- 
tur , ibi eum mors , quam praefertim podagra attulit , 
opprellit. Ut audivit eum vehementer aegrotare Fran- 
cifcus Sfortia, milit clarum medicum, qui ipii medici- 
nam adhiberet . Sed ipfe ab nullo alio folatio levari 
potuit, nili ab iis, quae divinitus inllituta funt ad 


Digitized by Google 


Medicei.Vita. I 3 I 

expiandos animos. Ex illis, quae fcripfit Petrus, ut Libe- 
' ros certiores faceret quo in datu vita edet Patris, intel- 
ligi poterit quam hic integra mente, quantoque eunt 
fludio rerum, quae ad religionem pertinent, de (latio- 
ne vitae difcederit (140), quod accidit Kalcnd. Sex- 
tilis fub folis occafum an. mcccclxiv. Nullum teila- 
mentum fecit, & funeris pompam vetuit. Nihilo ta- 
men minus Florentini mortem tanti civis non folum 
luctu publico , fed etiam exequiis, quarum nullae fre- 
quentiores fuerunt (141) laudatione & monumen- 
to contra defunfli votum honorandam ede putarunt. 
Orationem habuit de ejus laudibus vir civitatis am- 
plidimus Donatus Acciajolius (142). Illa vero laus fuic 
univerd populi, qui, quod ab ipfo urbs fervata & il- 
ludrata fuerat, folemni decreto PATREM PATRIAE 
appellavit, & nomen omnium glorioddimum , quod 
fane perpauci in omni memoria meruere, in ejuf- 
dem tumulo inferibi judit. Sic enim titulus habet. 
Cosmus Medices hic situs est decreto publico Pater 
Patriae. Vixit annos lxxv. menses iii. dies xx. Haec 
leguntur in Laurentiana Bafilica ante aram principem. 
In fubterraneo vero loculo ad ejufdem latus haec in- 
feripta funt . Petrus Medices Patri faciendum cu- 
ravit. Talis fuit exitus vitae viri, omnium, quos 
habuit Florentina Rcfpublica & Mcdiceorum familia , 
amplidimi. Ob ejus mortem Petrus confolatorias epi- 
Aolas ab omnibus tere Italiae Principibus accepit, qui 


Digitized by Google 


1 8 z Magni Cosmi 

Angularibus verbis declarabant quanti illum feciiTent ; 
perinde ac si unus ex omnium memoria fapientiflimus 
eflet judicandus (143). Et re quidem vera quid ma- 
jus & admirabilius cft, quam privatum hominem fo- 
lis armis prudentiae triginta & amplius annos ferme 
imperium excrcuirte in fuos, pauca ad fuam, pleraque 
ad utilitatem publicam retulifle, de ftatu rerum Itali- 
carum , de pace , de bello confuluifle , reges magni- 
ficentia fuperafle , mirifice favific ingeniis , doclrinis 
& artibus liberalibus , eamdem animi magnitudinem in 
omni fortuna prae fe tulirte , & porteris fuis reliquirte 
amplirtimum patrimonium bonorum , atque nominis , 
ac gloriae immortalis? 

FINIS. 


Digitized by Google 


I N D E X 


A 

.^\.Cademia Platonica quando 
initituta i $6. a Cosmo quam 
provedia 174. 

Acciajolus Angelus 43. in exi- 
lium mittitur 44. legatur ad 
Sfortiam jr. ad Gallorum Re- 
gem na. 

Donatus »41. 

Accoltus Benedidtus 133. 

— — . Franciscus tu. 

Adimarius Alamannus 144. • 

Adornii 163. 

Albergatus Cardinalis i£. 2$. tofi. 

Albertius Leo Baptida 23. 

Albitius Ormannus 47. pellitur 
in exilium 49. 

— — Rainaldu* eju* seditiosa 
conftlia Lii U_i lii ISi suasor 
belli Lucentis afl. puniendi 

“ Cosmi 34. 34. quid geflerit ne 
ipse revocaretur in patriam 45. 
ejus oratio ad Pont. 46. pel- 
litur in exilium 43. ejus voces 
irarum plenae 50. 33. 8£. ma- 

‘ chittae adversus patriam 78. 
moritur 86. 


• Thomas 4. 

Alexandria Cornelia 730, 

Aliius Antonius 175. 

Peregrinus 176. 

Ammiratus Scipio i± 111. 
Anfrofina a Monte Dolio suis 
oppidis spoliata 83. 
Andegavenfis Joannes 163. 767 
bellum gerit cum Ferdinando 
Aragonio 171. 

Renatus 57. 70- 93. 109. 

I-ii. Florentiam venit 35. in 
in Provinciam redit it. 
Anglarienfis Gregorius 118. 
Anglarium Si» 

Antoninus S. Archiep. Florent. 

1 22. 130. 

Appiana Catharina nr. 

Appianus Jacobus Plumbini Do- 
minus »3. 111. 

Aragonius Alphonsus Rex 37. 70. 
94 . ejus vidloriae 93. favet 
Pontifici 96. bellum Florentinis 
8 i Sfortiae movet 57. 707. 
Vicit primo 1 11. poti victus 
ab Etruria discedit 113. paci 
consentit tt4. Venetis jun- 
ctus bellum renovat tai. acri- 
ter - 


Digitized by Google 


»*4 


INDEX 


ter pertequitur 113. pacem fa- 
cere cogitur 119. Jacobum Pi- 
cininium ad bellum incitat 
14$. caussa novorum motuum 
in Italia 163. moritur ejusque 
laudes it. 

Armeni Latinis reconciliati £j_. jj. 

Arnus navigabilis redditur 166* 

Argyropylus Jo. iae. 

Aflifii arces Cosmo oppignera- 
tae 8q. 

Attavantius Rubeus lij. 

Attendolus Michaelottus ,14. 85. 
8 ii 

Mutius 69. 

Atedinus Leonellus 107. 

Nicolaus it. 40. 42. 88. 

Aurispa 139. 

Aventia capitur 59. 

B 

R Agnacavallum venditur 88 . 

Barba dictis Hieronymus tag. 

Batbadorius Antonius 168. 

— — Nicolaus 31. 4$. 50. 

Barbarus Franciscus 44. fi. 1 3 S- 
l^L 

Bardia Lefta Contessina Cosmi 
uxor d» 

Barga obseditur fio. 

Baftiica S. Laurentii 149^ 

Becchius Centilii j 56. 


Benedicius XIII. fi. 

Benitius Carolus 168. 

Bentivolus Hannibal 22; I0, ‘ °*‘ 
ciditur it. 

Hercules 101. 

SanCIes tot. tt». 

BefTarion Cardinalis 72 . 
Bisaldimus Petrus 1 14, 

Blanca Vicecomes a Sfortia uxor 
expetitur fia. illi dcspouditur 

68. 74.. 9°- nubit 91. 
Bonarrotius Michael Angelus i sfi. 

tfiOi 

Bondclmontius Chridophorus 13$. 

Bononienfuim vi es 63. 97. 

tot. Florentinis juncti tai. 
Borghinius 1 3 9. 

Bossius Matthaeus 160. 

Bracciana fac io 57. 147. 
Bracciolinius Poggius 30. 8fi. 133. 
Uil 

Brunelleschius Philippus 31. 39. 
149. 150. 132. t$s. ejus mo- 
numentum tsfi. 

Brunius Leonardus 6, 30. 133. 
140- 

Brunorius Petrus fio. 

Bueria Piccarda a. 

Burgundiae Dux 33. 

Burgus S. Sepulcri 38. concedi- 
tur Florentinis Ei. 

By- 


Digitized by Google 


INDEX 


Byzantium a Tureis occupatum 

1 12i 


V-a Aesarinius Card. 72. 
Cajmus Eusebius 90. 
Calandrinius Themas: vid. Nico- 
laus V. 

Calcondyles Demetrius 142. 
Caleschius Joannes ioy 
Callidus Jo. Andronicus I 4 a. 
Callidus III. P. »46. 164. 
Campilia obseditur 110. 
Caniiianius Antonius 1 75. 
Cannctolus Io. Baptida 101. 
Capponius Ginius 11. 

— — Nereus 44. 76. 8 _l. 84. 91. 

99. 100. 101. iaa. 126. 
Carolus vil. Gallorum Rex 16 y 
Carpi Princeps 121. 16;. 
Carraria capitur jtj: 

Casemini Comes 78. vid. Guidius. 
Cassiani S. arx Florentinis subij- 
citur j8. 

Cadigliunculus Lapus 141. 
Cavalcantius Joannes 175. 
Cocchius Nicolaus 44. 

Coleonius Bartholomacus 104. 
Comineus Philippus 1 }a. 
Concilium Condantiense 7. 


i*5 

Bafileense sA, 70. 71. 73 . 

diras imprecatur Eugenio 6c Fe- 
licem V. Pont, eligit 79. 

Florentinum 70. Si seq. 

Corfinius Matthaeus I7t- 

Corvinus Joannes Pannoniae Rex 
Tureas vicit 146. 

Coda Balthasar 6. privatus Pon- 
tificatu maximo 7. cardinalis 
creatur SL ejus mores Si mors 
ib. monumentum g. 

Cremona Sfortiae conceditur 91. 

Chrysoloras Emanuel 140. 

Cydonius Demetrius 240. 

Cyriacus Aethiopiae Rex <72. 

D 


D, 


'Atus Leonardus 7^ 
Davanzatius Julianus 6 7. 

Dellius 19. 

Dio Syracusanus 137. 

Doldnius Matthaeus 149.' 
Donatellus 9. 29. 158. 159; 
Donatus Andreas 41. 74. 

Jacobus iL 

Duvadula quando subjecta Florea- 
tinis 88. 


E 


Duardus IV. Anglorum Rex 

na. 

A * fcleo- 


Digitized by Google 


1 86 


INDEX 


Eleonora Portugalliae Regis filia 



Ephrem Syrus in Latinum con- 
versus 87. 

Eugenius IV. Pontifex creatur 
21- Florentiae commoratur 45. 
Cosmum adversus A bitium tue- 
tur 46. Florentia discedit 5 $■ 
ejus adversa fortuna j j. 'con- 
cilium Florentiam transfert 70. 
quid a Bafileenfi ferri debuerit 
71. 7 3 - &iL quid egerit ut 
Graecos atiosque cum Latinis 
Teconciliaret 74. 2i oppida 
quaedam vendit 8&, paci con- 
sentit 21; retinetur Florentiae 
ib. de recuperando Piceno co- 
gitat 21; duriter accipit Rena- 
tum Regem 21 : cum Sfortia 
bellum gerit 2®; 104. pacem 
facit 22; dat figna irati animi 
Florentinis 104. moritur iq 6 , 

> ' I ’ 

F - ' 

Aesulana templa a Cosmo 
aedificata x ;o. 

Faesulanus Joannes aq. 

Farganaccius quam utilis Cosmo 
fuerit 34. 


Felix V. 74. q 6. 

Feltrius Fridericus 22; 103. 107. 
ni. tat- ejus laudes ib. riS. 
163. 

Ferrariae concilium habetuf 71. 

Ficinius Marfilius quam Cosmo 
acceptus 136. quam doclus 137. 
11 i; 

ejus pater 136. 

Florentinorum mores 8c artes 7. 
liL 24- 28. 29. 71. Sx. 13 1. 
170. bella eorum cum Medio- 
lanenfium Duce 11. 12. 24. 
Si tl± 9°i et seq. paces 11. 
27- Luccnfibus bellum mo- 
vent 20. inftaurant non 

admodum valebant militari vir- 
tute 24. disputant cum Vene- 
tis Francisci Sfortiae caufTa 63. 
de trasferendo concilio Floren- 
tiam laborant 70. qui ad illud 
venerint 72. quot beneficiis a 
Graecorum Imperatore affefli 
75. quid a Picininio timuerint 
72- vincunt Picininium apud 
Anglarium82. bello lacelTuntur 
ab Alphonso Rege 97. 107. 123. 
quantum Cosmo tribuerent 100. 
Sfortiae succurrunt 104, a Ni- 
colao V. quantum honorati rofi. 
quam fidi Venetis no. iij. 

vi- 


Digitized by Google 


I N 


D 


E X 


187 


vidi a Neapolitanis in. pa- 
cem cum iis faciunt 1 14. re- 
prehenfi a Venetis ob auxilia 
Sfortiae data 1 18. cauiTae iis 
reflriendi 121. novum bellum 
cum Neapolitanis suftinent 12;. 
6c sequent, quam de litteris 
bene meriti 1 38. 140. de archi- 
tedura, pictura & sculptura 29. 
IS 6. & seq. quantum valerent 
in apparandis spectaculis i6d. 

Fortebraccius Nicolaus zo. 24. 

Ui ii- 

Forum Livii 11. 

Foscarus Venetorum Dux dd. 

Fregofms Petrus 16;. 

Thomas 1 1. Liburnum ven- 
dit 12. Scrgianum amittit $4. 

Fridericus Caesar Romam petit 
122. 

G 

(j Aliorum Rex Florentinis fa- 
vit 122. Cosmi Ihidiosus 132. 

Gambacurta Joannes d* 

Gemiftus Pletho 136. 

Genuenses eorum vices uu 20j 
22, 24. s 3- S7- IQ3- 106. 163. 
potiuntur Petra Sancta & Mo- 
trono 12. Florentinis jundi 122. 

Ghibertus Laurentius 159. 


Gonia ga Ludovicus dc. 121. 
Graecae litterae per quos excul- 
tae 1 3 5. quando in Italia flore- 
re coeperint 139. 

Graecorum cum Latinis unio agi- 
tata u- 

Gregorius XII. d, 

Guadagnius Bernardus J2. 34. 
39 ■ Si- 

Guicciardinius Io. 45. 

Guidius Franciscus Picininio fa- 
vit Sq. caussae odii illius in 
Cosmum it. sua ditione spolia- 
tur 8$. ioi* 

Guelfus 19. 

Guidobonius Antonius 89. 

U 

H Ebraei 27. eorum avaritia 
coetcita 147. 

I 

J Oanna Neapolis Regina 81 jd. 
Joannes XXIII. vij. Cossa . 

Italiae flatus £d. 

Juris prudentia per quos provecta 

UAi 

A a 3 


Digitized by Google 


iSS 


I 


N D E X 


K 


IC.Yiiacus Anconitanus 143. 
a Cosmo Eugenio IV. com- 
mendatus 144. 

L 

T . Adftlaus Bohemiae Rex 122- 
Laertius Diogenes interpreta- 
tus Jy. 

Landinius Crirtophorus 140- 
Lascaris Jo. 141- 
Latinae litterae a Cosmo prove- 
ctae 134. 

Liburnum quando & quanti em- 
ptum a Florentinis 11. 

Lippius Laurentius 17$- 

Philippus 256. 

Lucense bellum 10. quo modo fi- 
nierit xj. inllauratur 55. trahi- 
tur sobfidiis Mediolanenfium 
Ducis fio. 62; quem exi- 
tura habuerit 63. ejus nunquam 
curam deposuit Cosmus 171. 
U± 

M 

M \cchiavellius Hieronymus 

IbS. 


Nicolaus 1' 

Maffejus Thimotheus 174. 
Mahometes Byiantium occupat 

iil : 

Malaspinae 54. 

Malatefia SigismundSs 103. 109. 

111. 118. 1 12. 114 • 
Malateftaea Florentinis desciscunt 
78. cum iis in gratiam re- 
deunt 88. 

Malavoltus Fridericus 33. 34. 
Maletus Albericus 1 ig. 

Manellius Ramundus 24. 

Manettus Jaunottus 114. 14 L 
Manfredius Aftorres 83. 31. 124 - 

~ Guido Antonius £2. 104!. 

Ludovicus 19- 

Marcianum coenobium a Cosmo 
reflauratum 150. 

Marcus Ephefius 73. 

Marradium quo tempore captum 
19. quam natura munitum 79 
Marsuppinius Carolus 30. 56. 131. 
133. 140. 

Marteilius Antonius 43. 

Martinus V. 3. Florentiam venit 
8_. Florent nis irascitur 15. de 
conjungendis Graecis & Lati- 
nis cogitat 23/ moritur 23. 
Masaccius 29. 136. 

Masolioiuv 29. 

Mas- 


Digitized by Google 


INDEX 


MaiTa Lombarda v«nditur 188. 
Medicetis Averardus 32. 37. 47. 
Bernardus 84. 95- 104- 


107 


112 ; 


— — Carolus Cosmi Filius 130. 

— Cosmus ejus ortus 1. influu - 
tio 7. obses Pisanis datur 6. Con- 
flandam concedit ib. odia Phi* 
lelphi in ipsum 9. quos genue- 
rit filios 10. lio. quando ma- 
gistratus gerere coeperit 10. 
Mediolanum legatus mittitur 
11. Lucam, Bononiam & Ro- 
mam 17. quam gratus Ponti- 
fici L&, suasor belli Lucenfis 
io. Veronam concedit 33. pa- 
cificatorius legatus ad Pont. 27. 
audior saluberrimarum legum 
ib. 144. 147. fautor eximius 
litterarum 90. 133. in invidiam 
adducitur 30. in judicium voca- 
tur 33. carccri mandatur ib. 
pellitur in exilium 3$. ejus ora- 
tio ad populum 3 3 48. ad Ve- 
netos 63. n8.ad liberos 178. 
ejus magnitudo animi 39. ma- 
gnificentia 43. 143. 148. ho- 
noratur a Venetis 40. confilia 
de revocando ipso ab exilio 
44. revocatur 47. quomodo a 
patria exceptus 48. Vexiilifc» 


1S9 

creatur 53.' 70. relidit Medio- 
lanenfium Duci et bellum Lu- 
tense inftaurat 33. persequitur 
59- ejus salsa dicta 33. 78: 
ii 4 - l 6 a, 176. de augenda Flo- 
rentinorum ditione laborat 38. 
83 8iL Venetias legatur 63. 
Ferrariam ad Pont. jiS. quot 
et quanta pro Sfortia gesserit 
69. 77 - SSi 97. 22; 104. 103. 
1 16, 139. Concilium Floren" 
tiam transferendum curat ISL 
quid tum egerit 72. rogant 
eum Veneti ut fibi fuccurrat 
74- alienat a se Casemini Co- 
mitem 8 _l quibus adiuioribus 
utebatur 73, 871. qua via ad 
summam potentiam pervenerit 
89. 100. 17;. paci consulit 9 2. 
99 - 167. Bononienfibus favit 
10». Genuenfibus 103. Vene- 
tis adversus Aiphonsum Regem 
» 07 . quam fortiter & pruden- 
ter in hoc bello se geflerit 1 14. 
uuu 129. hospitio excipit Fri- 
dericum Caesarem 122. Galea- 
tium Sfortiam ifio. aequilibri- 
tatis politicae auctor 129. 165. 
quemadmodum familiae con- 
suluerit 130. 148- 161. quam 
gratiosus 132. quid contuleiit 
ad 


D E X 


132 

ad incrementum litterarum 1 34- S. Laurentii aedificare inflituit 
et seq. audor Academiae Pia- 149- 

tonicae 136. quam Platonica- Cosmi filius 10. 130- mo- 


rum fludiosus 137- et seq. i 74. 
bibliothecae ab eo intiitutac 
14J. templa aut erecta aut re- 
Aaurata 149. et seq. dom ns ru- 
llicae et urbanao ab eo aedifi- 
catae ;$a. «53. quid e; debeat 
architectura 155. pictura fsd. 
sculptura 138. quae a Pittio tu- 
lerit 169. Gallis favit 171. nun- 
quam animum deposuit subigen- 
di Lucenses /i.causs.s habet que- 
rendi de Sfortia 17 L. 179. quam 
domi magnus 17 1. 177. ejus 
pictas 160. 174- l8o. quam 
dives 1 3 a. 17%. quam sapiens 
in divitiarum usu 173. ejus 
mors l8 l. honores funebres it. 
- — Joannes Cosmi parer 1. ejus 
mores 3. ij. divitiae 3. le- 
gationes et munera 4. confilia 
pacifica ul. odia Albitii in ip- 
sum 4. Philclphi g. (ludia er- 
ga Joannem XXIII. Pont. 7. 9. 
plebis fautor' eximius jj. novi 
tributorum generis suafor 14. 
a Pontifice Montis Viridis Co- 
mes creatur uL moritur ii. ejus 
oratio ad filios 17. Bafilicam 


ritur t6a- 

Laurentius Cosmi frater 4. 

cum eo in exilium mittitur 37. 
honoratur a Venetis 40. revo- 
catur ab cxi'io 42: legitur 

Ferrariam Concilii cauffa 70" 
moritur Sfi. exequiae illius pom- 
pae plenae it. 

— Laurentius Cosmi nepos 
1^0, 162. i6$« 170» 

_ Petrus Cosmi filius 10. 

106. Ii3. 1 30. I 39- ifiJL* 177. 
181. 

Verus ejus moderatio 2 38. 

Mercatus Michael 173. 
Michelottius Architedus 29. 42 
rsa. tS 4- 

Bcrnardus 173. 

Nicolaus I7S. 

Migliotius 139. 

Minucdus Antonius 49. 134- 
Moneta capitur 39- 
Mons Caroli a Florentinis capi- 
tur S9- 

Motronum a Gertuensibus captum 
11. 


Digitized by Google 


I 


N D E X 


N 

!N[ Eapolitanum Regnum quot 
bellorum cauda fuerit 57. 

Neronius Dietisalvius 116. 129. 

— — Locterius 17;, 

Niccolus Nicolaus 30. iit- 143. 

Nicolaus V. $0. 106. 143. 

pacis audior inter Florentinos 
8c Neapolitanos II 4 - 1 27- e- 
jus curae de comparandis codi- 
cibus 133. 

Nicolaus Pisanus relidit Picini— 
nio 1$. capitur 87. 

Nutius Betnardus 17S. 

O 

O Rdelaflius Georgius 11. 

Orlandiuius Uaitholomaeus 75. 

P 

IP Acinitts Antonius 136. 

Paetius Antonius 109. 

— — Petrus 141. 

Palcologus Joannes Graecorum 
Imperator 72. Florentiam ve- 


191 

nit £2. ab ea discedit 73. 

Demetrius 71. 

Palmierius Mathaeus 341. 
Pandolfanius Jannottus 128. 
Panormita a Florentinis accitus 29- 
Patriarcha ConRantinopolitanus 
Florentiam venit 72. ibi moritur 
lb 

Petra Sancta a Genuenftbus capta 
ia. a Mediolanenftbus obsessa 3 8. 
Peruzzius Rodulphus 4$, 47. 49. 

Ugolinus i4t. 243. 

Philelphus Jo. Matius Cosmi lau- 
dator 172. 

*— Franciscus quam meledicus 
in Mediceos 9. 46. S&. 172. 
Florentiam vocatur 25. 140. de 
occidendo Cosmo aliisque co- 
gitat 36. sententia de eo ih. 
in Graecitm ivit 139- 
Philippus Burgundiae Dux 1 3i. 
Picenum a Sfortia occupatum 7$. 
93. 98. 

Picininius Franciscus 97.98. 104. 
— — Jacobus 143. 

- — Nicolaus Ali 24. 54. SS- 
60. 67. 6iL 69. 74. 73. 77 
78. 79. Sii 90. 94. 95. 96' 
97 - 98. moritur 99. 

Pieroctius : vide S- Antoninus . 
Pilatus Leontius 140. 

Pi- 


Digitized by Google 


192 


INDEX 


Pisae subjectae Florentinis 6, quam 
crudeliter hi in illas se gefie- 
rint 30. 

Pius II. 1 39. 164. Chriflianos 

Principes ad bellum contra Tur- 
eas incitat 163. 

Pittius Joannotitis 107. 

Lucas 44. t_ 5 . ii6. fingit 

se Cosmi amicum »68. quam 
potens 199. conjurat in Medi- 
ceos i7o. 

Plato in Latinum conversus 137. 

Platonica Academia quando in- 
fibula 136. 

Plumbinum ab Aragoniis obsessura 
109. III. 

de Poetis Gabriel 167. 

Pootremulum a Florentinis defen- 
sum 103. 

Porcianum paret Florentinis 83 . 

Pratum Vetus quando a Floren- 
tinis captum s8. 

Puccius J2. in exilium mittitur 37. 

Puppii Comes 37. viit Guidius. 
a Pontifice exagitatur 57. 

Q 

Q Uarqualius Cherubinus 175.' 

R 

R Agufinus Archiepiscopus 146. 

Raphael Urbinas 136. 


Ravenna capitur a Picininio 69. 

Raziius Silvanus a. 

Recchesenfius Garzerarius 112. 

Riccius Petrus conjurat 144. 

Robbia 

Robertus Florentinus 130, 

Roma a Neapolitanis capta SL 

Rutheiti Latinis reconciliati 74. 

S 

S abaudiae Dux rer. 

Sacchettus Franciscus 1 14- 

Salutatus Coluccius 193. 

Scala Bartholomaeus 133. 

Scarampius Ludovicus 8x. 84. 

de Scarparia lacobus 139. 

Seraphicus Antonius 173. 

Sermoneta a Florentinis accitus 29. 

Sergianum capitur 34. 39- 

Sfortia Alexander 123. 

— — Franciscus zi. Cosmo 81 
Florentinorum partes sequitur 
33. Pontificem vexat 5 $1. 
multa praeclara in Lucenfi bel- 
lo gerit fio. revocatur ab eo 6i> 
Lucam rediit ib. disputationes 
inter Florentinos et Venetos de 
solvendis illi flipendiis pa- 
cem iuter Floteminos 81 Lu- 
cen- 


Digitized by Google 


t 


INDEX 


»93 


censes conciliat 671 Blancam 
Vicecomitem uxorem fibi dari 
optat &h illi desponditur 
50. nubit 92. in Apuliam tran- 
sit dimicaturus cum Rege 69. 
a Venetis ejus fides implo- 
ratur 74. foedus cum his & 
Florentinis paciscitur 75. Ve- 
netias venit So. 9*- Victor in 
Cisalpina Gallia da. quantum 
a Cosmo re 8t consiliis adju- 
tus 21 ; 22 ; 10 3 - t°S- cum Pi- 
cininio reconciliatur 93 ■ coactus 
dimicare cum Aragoniis fugit 
97- vicit Picininios 98* cum 
Pontifice pacem facit 93. cum 
Venetis feliciter dimicat 1 1 $. 
Mediolanenfi ducatu potitur 1 ifi, 
utrum major efiet Urbini Co- 
mite 123- subsidia mittit Flo- 
rentinis 1 25. domum Cosmo do- 
nat 134. non satis ejus benefi- 
ciis respondit 171. 179. ad eum 
aegrotantem medicum mittit l&Or 
Joannes Galcatius hospitio 
a Cosmo excipitur 166. 

— — Leo 94. 

Sigismundus Caesar in Italiam ve- 
nit a<L Florentinos incusat ib. 

Simonetta &2. 104. 121. 124. 

Solon philosophus 137- 


Soiomeni hi dor ici scripta 1 so. 

Sozzinius Marianus 134. 

Stroctius Pallas a6. Legatus Fer- 
rariam mittitur 27. Albitittm 
sequitur 45. in exilium pelli- 
tur 30. ejus laudes ib. 106. 
141. 


A Hedalonicenfis Iftdorus 7 2. 

Toleminas Nicolaus 24. a Me- 
diolanensium Duce occiditur 54. 

Tornabonia Lucretia iso. 

Tornaquincius lacobus 1 39. 

Toscanellius Paullus ti 8. 

Traversarius Ambrosius $■ 30. 41 
71. 140. moritur 87. quae ro_ 
gante Cosmo scripserit quae 
ab ipso obtinuerit 131. 

Tredotiuma Florentinis capitur 49 

Ttincius Curradus 94- 

Troilus a Sfortia Mediolanum le- 
gitur 75. 

Trivisanius Zacharias 129. 

Tureae victores 146. victi 147. 
foedus adversus eos 165. 


V 


Ada capta a Neapolitanis 


12 $ 


Va- 


Digitized by Google 


» 9 + 


I N 


D 


E X 


Valorius Bartholomaeus 141. I 7 S- 

. Franciscus 17;. 

Nicolaus 14;- 

Vasarius Georgius »<;$• IS 9 - 
Veneti victores l(L quam lludiofi 
Cosmi 40. ad Italiae imperium 
aspirant $6. Franciscum Sfor- 
tiam a Floremini* petunt &i± 
74. illius caussa disputant da* 
bello laccfliti auxilia a Floren- 
tinis postulant 74 - Biixiensem 
& Borgomensem agros obtinent 





91. Bononienfibus succurrunt 97- 
Sfortiae 104. de occupando Me- 
diolani ducatu cogitant 105. 
107. nj. reprehendunt Floren- 
tinos ob auxilia Sfortiae data 
1 ifi. infide cum iis se se gerunt 
1 ;a. & bello vexant 111. 
Ventura Bernardus 1 1 a> 

Vertnius Aloysius 104. 
Vespafianus librarius 13^- 
Ugolinius Baccius 17 s- 
Viaregium a Florentinis capitur 
59 - 

Vicecomes Bartholomaeus 129. 
— — Philippus Maria Mediola- 


ni Dux 11. ejus mores u* 
ai. afu sj_. 74. 9 A_- J 9 : i° 3 - 
iot- bella cum Florentinis 12^ 
54. cum Venetis 74. Lucenfi- 
bus favet n? Genuam occu- 
pat 2*. ad Italiae imperium a- 
. spirat $6. Sfortum fibi recon- 
ciliat 90. cum Venetis pacem 
facit 91. Bononienses vexat 97- 
Aragonios in Sfoniam generum 
concitat 97. cum ipso bellum 
renovat io;, pacem ah eo pe- 
tit 105. moritur 107. 
Vitelleschius Jo. Recanati Episco- 
pus 46. Florentinus Archiepi- 
scoptis 98. zS. occiditur 79 - 
Ursiuius Aversus tijL 

Joannes Paullus 80. 

Napoieo LifL 

Rainaldus m. IIJ. H 4 - 

a Vulpe Nicoiaus 136. 

Uizanius Nicolaus 4. ao. mo- 
ritur 32. 


Z 

Tu Oppa Vincentius 1 14 - 


FINIS. 


Digitized by Google 


ERRATA 


CORRIGE. 


Pag. 6. lin. 

21. Cortantienfe 

Conftantienfe 

— .. 

24. Biuno 

Brunio 

7. lin. 

8. Collantienft 

Conflantienfi 

33. lin. 

6. coflantiam 

conlUntiarn 

66. lin. 

7. foedigrafos 

foedifragos 

132. lin. 

2. prelecuii 

perfecuti 

171. lin. 

10. fllcxere 

flexere 

176. lin. 

2$. fifciianti 

fcifciunti 



Digitized by Google 


Digitized by Google 


Digitized by Google 


Digitized by Google 


Digitized by Google
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Magni Cosmi Medicei vita auctore Angelo Fabronio Academiæ Pisanæ curatore"

See other formats
